Τι θα σήμαινε πραγματικά μια προσάρτηση για την ειρήνη στη Μ. Ανατολή

Το Ισραήλ θα μπορούσε σύντομα να ξεκινήσει την διαδικασία προσάρτησης ορισμένων τμημάτων της Δυτικής Όχθης. Η δέσμευση του πρωθυπουργού, Βενιαμίν Νετανιάχου, να εφαρμόσει μονομερώς τον ισραηλινό νόμο σε τμήματα του εδάφους –κάτι που ουσιαστικά εγγυάται τη μόνιμη διακράτησή τους από το Ισραήλ– βρίσκεται δίπλα σε έναν ακόμη μεγαλύτερο «ελέφαντα στο δωμάτιο»: ο Νετανιάχου βρίσκεται στην πορεία για να διασφαλίσει ότι ένα πραγματικό παλαιστινιακό κράτος βασισμένο στα σύνορα του Ιουνίου του 1967 με μια πρωτεύουσα στην Ανατολική Ιερουσαλήμ θα πάει στις καλένδες. Ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει με την προσάρτηση, αυτή θα είναι η κληρονομιά του -και πιθανότατα θα είναι μη αναστρέψιμη.

Διαμαρτυρία στην Ιεριχώ κατά του σχεδίου του Ισραήλ να προσαρτήσει τμήματα της Δυτικής Όχθης, τον Ιούνιο του 2020. Mohamad Torokman / Reuters
-----------------------------------------------------------------

Οι ηγέτες εντός και εκτός της Μέσης Ανατολής πρακτικά τώρα εκλιπαρούν τον Νετανιάχου να επιδείξει αυτοσυγκράτηση. Τις τελευταίες εβδομάδες, η συζήτηση στο Ισραήλ έχει μετατοπιστεί από το αν θα γίνει η προσάρτηση στο πόσο [έδαφος] πρέπει να προσαρτηθεί, υπογραμμίζοντας τον βαθμό στον οποίο το παιχνίδι παίζεται υπό τους όρους του. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός αντιμετωπίζει δίκη για δωροδοκία, απάτη και παραβίαση εμπιστοσύνης˙ μια πρόκληση από τους απείθαρχους δεξιούς εταίρους του στον συνασπισμό˙ μια επανεμφάνιση του COVID-19˙ οικονομική ύφεση˙ και το διαρκές πρόβλημα του Ιράν. Αλλά αν οι άμεσοι στόχοι του είναι να παραμείνει στην εξουσία και να κλείσει μόνιμα την πόρτα για την δημιουργία ενός πραγματικού παλαιστινιακού κράτους, τότε κερδίζει, με αρκετό άνεμο στα πανιά του.

Κάποια μέρα, ο Νετανιάχου θα ξεμείνει από μαγικά, αλλά προς το παρόν αξίζει την φήμη του ως πολιτικού μάγου. Ανίκανος να εξασφαλίσει την πλειοψηφία μετά από τρεις εκλογές σε διάστημα ενός έτους, συνήψε μια συμφωνία συνασπισμού με τον αντίπαλό του, Benny Gantz, που όχι μόνο αποκατέστησε τον Netanyahu και το κόμμα του το Likud (το μόνο συνεκτικό πολιτικό κίνημα στο Ισραήλ σήμερα), αλλά ανάγκασε τον Gantz να καταστρέψει την ατελή κεντρο-αριστερή συμμαχία του. Εάν και όταν συμβεί ποτέ η συμφωνημένη εναλλαγή της πρωθυπουργίας στον Γκαντς (πρόκειται να αναλάβει τον Νοέμβριο του 2021), ο Νετανιάχου θα διατηρήσει την πλειοψηφία στην Κνέσετ, αφήνοντας τον Γκαντς με μικρό αριθμό εδρών και την εικόνα ενός πολιτικού που έχει καθίσει με τον διάβολο και πρόδωσε τους υποστηρικτές του για να το κάνει.

Πράγματι, ο Gantz ακούγεται όλο και περισσότερο σαν παλιός δεξιός οπαδός του Likud που μπορεί και να είναι. Την περασμένη εβδομάδα, φάνηκε να υποστηρίζει το σχέδιο προσάρτησης του Νετανιάχου, λέγοντας στους δημοσιογράφους [1] ότι εάν οι Παλαιστίνιοι λένε όχι στις διαπραγματεύσεις για πάντα, οι Ισραηλινοί θα προχωρήσουν χωρίς αυτούς. Ο Νετανιάχου δεν έχει εντελώς ελευθερία κινήσεων όταν πρόκειται για την προσάρτηση. Όμως, σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας συνασπισμού, θα είναι σε θέση να προωθήσει το σχέδιό του προς συζήτηση στο υπουργικό συμβούλιο και την κυβέρνηση οποιαδήποτε στιγμή την 1η Ιουλίου ή μετά. Και με προσάρτηση ή χωρίς προσάρτηση, ο Νετανιάχου μπορεί να βασίζεται στην ισχυρή λαϊκή υποστήριξη για την διακράτηση της Κοιλάδας του Ιορδάνη και των μεγάλων οικισμών της Δυτικής Όχθης υπό τον ισραηλινό έλεγχο, αενάως. Αυτήν την στιγμή δεν υπάρχει σοβαρή πίεση στον Νετανιάχου να παραχωρήσει τίποτα -απλά να μην πάρει περισσότερα.

ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι καλύτεροι σύμμαχοι του Νετανιάχου στην προσπάθειά του να εξαφανίσει τις παλαιστινιακές εθνικές φιλοδοξίες ήταν οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι. Διχασμένο, δυσλειτουργικό και χωρίς κατεύθυνση, το παλαιστινιακό εθνικό κίνημα μοιάζει με την κιβωτό του Νώε: οι αντιμαχόμενες Φατάχ και Χαμάς δημιούργησαν δύο εκδοχές των πάντων: κρατίδια, υπηρεσίες ασφαλείας, συντάγματα και πάτρωνες. Όσο για τον πολιορκημένο Παλαιστίνιο πρόεδρο, Μαχμούντ Αμπάς, είναι παγιδευμένος ανάμεσα σε ένα status quo που προσφέρει μια συνεχιζόμενη κατοχή και μια αλλαγή που παίρνει τη μη ελκυστική μορφή του ένοπλου αγώνα, της διάλυσης της Παλαιστινιακής Αρχής, ή της αποδοχής ενός ειρηνευτικού σχεδίου του Τραμπ που στην καλύτερη περίπτωση προσφέρει κρατική υπόσταση. Το κοινό έχει γίνει όλο και πιο περιφρονητικό απέναντι στην ηγεσία του Αμπάς, που τον πιστώνει [2] για την επιτυχημένη διαχείριση της πανδημίας, αλλά για λίγα άλλα. Οι απειλές του να κόψει όλους τους δεσμούς με το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας, θεωρούνται κούφιες. Το χειρότερο εξακολουθεί να είναι η εξάρτηση της Παλαιστινιακής Αρχής από το Ισραήλ για τα πάντα, από τις άδειες ταξιδιού έως το νερό, την ηλεκτρική ενέργεια και την ιατρική περίθαλψη. Μια οργανωμένη εκστρατεία βίας και τρόμου είναι απίθανη και θα έπαιζε προς όφελος της Χαμάς. Ούτε μια αυθόρμητη ιντιφάντα φαίνεται επικείμενη. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η Φατάχ συγκέντρωσε χιλιάδες στους δρόμους της Ιεριχούς για να διαμαρτυρηθεί για την προσάρτηση. Αλλά στην Ραμάλα, αγωνίστηκε για να κάνει να φανούν 200 άτομα [3].

Ο Αμπάς αποτέλεσε για τον Νετανιάχου ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα. Θέλοντας να συνεργαστεί με το Ισραήλ για την ασφάλεια και να αποφύγει τόσο την βία όσο και το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ο Αμπάς έχει κάνει πολλά για να προωθήσει την εκστρατεία του Νετανιάχου για να κλείσει την πόρτα για μια ουσιαστική παλαιστινιακή κρατική οντότητα. Θεωρείται επίσης από την κυβέρνηση Τραμπ ως η ενσάρκωση όλων όσων είναι λάθος με τους Παλαιστινίους, βοηθώντας να απελευθερωθεί ο Νετανιάχου από σοβαρές πιέσεις των ΗΠΑ. Όχι ότι υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει ο Παλαιστίνιος πρόεδρος για να βελτιώσει την θέση της Παλαιστινιακής Αρχής. Μερικοί τον έχουν παρακινήσει να καταρτίσει το δικό του σχέδιο ειρήνης. Αλλά τι είδους σχέδιο θα ήταν αυτό; Ο Αμπάς έχει κολλήσει ανάμεσα στην συνθηκολόγηση και τις προτάσεις που ο Νετανιάχου, ο Γκάντς και το ισραηλινό κοινό δεν θα αποδεχθούν ποτέ -όπως μια επιστροφή στα σύνορα του Ιουνίου 1967 με ανταλλαγές γης και την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως παλαιστινιακή πρωτεύουσα.

Οι φιλοδοξίες του Νετανιάχου έχουν πάρει μια επιπλέον ώθηση από τα αραβικά κράτη, ειδικά του Κόλπου, των οποίων την εύνοια επεδίωξε. Ακόμη και όταν συνέχισε την οικοδόμηση οικισμών και κινήθηκε για να αποτρέψει τις παλαιστινιακές φιλοδοξίες, οι σχέσεις της κυβέρνησής του με την Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν άνθισαν. Οράματα συμφωνιών μη-επιθετικότητας -ακόμη και ομαλοποίησης- χορεύουν στο κεφάλι του Νετανιάχου. Και υπάρχουν καλοί λόγοι να πιστέψουμε ότι αυτή η ύφεση με τα κράτη του Αραβικού Κόλπου θα αντέξει: η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ που ανησυχούν για ένα ανερχόμενο Ιράν˙ η αραβική απογοήτευση και εξάντληση με τους Παλαιστίνιους˙ και η επιθυμία, ειδικά στον Κόλπο, να διατηρηθούν στενοί δεσμοί με μια κυβέρνηση Τραμπ που συμμερίζεται τις αντι-ιρανικές απόψεις του Ισραήλ, βοήθησαν στην ευθυγράμμιση των συμφερόντων του Ισραήλ και των αραβικών κρατών, γεννώντας δημόσιες κινήσεις όπως επισκέψεις Ισραηλινών αθλητών, διπλωματών και επιχειρηματιών στον Κόλπο καθώς και πιο διακριτή συνεργασία για την ασφάλεια και τις πληροφορίες

Τις τελευταίες εβδομάδες, το ζήτημα της προσάρτησης υπογράμμισε τόσο την υπόσχεση όσο και τους περιορισμούς αυτών των νέων σχέσεων. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η ισραηλινή εφημερίδα Yedioth Ahronoth δημοσίευσε ένα άνευ προηγουμένου άρθρο [4] του Yousef al-Otaiba, του πρέσβη των ΗΑΕ στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και ένα βίντεο με το οποίο απευθύνθηκε απευθείας στο ισραηλινό κοινό, προειδοποιώντας για επιδείνωση των δεσμών εάν το Ισραήλ προχωρούσε την προσάρτηση και υποσχόμενος αναβαθμισμένους δεσμούς, αν καθυστερούσε. Λίγο αργότερα, ο Nawaf Obaid, Σαουδάραβος πρώην πολιτικός σύμβουλος με δεσμούς με την βασιλική οικογένεια, έκανε μια παρόμοια έκκληση [5] στις σελίδες της Haaretz. Και ημέρες αργότερα, σε μια βιντεο-ενημέρωση της Αμερικανικής Εβραϊκής Επιτροπής (American Jewish Committee), ο Anwar Gargash, Υπουργός Εξωτερικών των ΗΑΕ, εξέφρασε την αντίθεσή του στην προσάρτηση αλλά κατέστησε σαφές [6] ότι οι πολιτικές διαφωνίες δεν πρέπει να αποκλείουν την συνεργασία με το Ισραήλ σε περιφερειακά θέματα. Είναι σαφές, καθώς ο Νετανιάχου σκέφτεται αν και τι θα προσαρτήσει, ότι θα αναζητήσει τρόπους για να διατηρήσει τα εντυπωσιακά κέρδη του με τα κράτη του Κόλπου. Και λαμβάνοντας υπόψη τα οφέλη που αποκομίζουν αυτές οι χώρες από την βελτιωμένη σχέση τους με το Ισραήλ, μπορεί να αναζητήσουν τρόπους να κάνουν το ίδιο.

Μεταξύ των υποστηρικτών του Netanyahu, ωστόσο, ένας εταίρος ξεχωρίζει. Παρόλο που η κυβέρνηση Τραμπ έστειλε πρόσφατα ανάμικτα μηνύματα σχετικά με το ζήτημα της προσάρτησης, ο πρόεδρος των ΗΠΑ και η ειρηνευτική ομάδα του έχουν κάνει πολλά για να υποστηρίξουν την αργή προσπάθεια του Νετανιάχου να σκοτώσει την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση. Κατά τα τελευταία τρία χρόνια, η κυβέρνηση Τραμπ δεν έχει επιδιώξει τίποτα λιγότερο από μια αναδιατύπωση της αμερικανικής πολιτικής για την λύση των δύο κρατών, ευθυγραμμίζοντάς την με τις επιθυμίες του Νετανιάχου: ένα παλαιστινιακό κράτος στο 70% της Δυτικής Όχθης, μια συμβολική πρωτεύουσα σε ένα προάστιο ή δύο της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, και μια σειρά από τόσο επαχθείς προϋποθέσεις που οι Παλαιστίνιοι θα έπρεπε να τηρήσουν, που ο ίδιος ο πρεσβευτής του Τραμπ στο Ισραήλ αστειεύτηκε ότι θα έπρεπε να γίνουν μια δημοκρατία όπως ο Καναδάς για να πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις. Ναι, η υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών για την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση προξενεί στον Νετανιάχου καούρες με την δεξιά πτέρυγά του. Αλλά ο μακρύς κατάλογος από καλούδια που του έδωσε η κυβέρνηση Τραμπ -από το να κηρύξει την Ιερουσαλήμ πρωτεύουσα του Ισραήλ και να ανοίξει την αμερικανική πρεσβεία εκεί μέχρι να κηρύξει τα Υψώματα του Γκολάν ως κυρίαρχο ισραηλινό έδαφος μέχρι το άνοιγμα της πόρτας για την προσάρτηση της Κοιλάδας του Ιορδάνη και μεγάλων τμημάτων της Δυτικής Όχθης με το ειρηνευτικό του σχέδιο- του έδωσε ένα εξαιρετικό πλεονέκτημα. Όχι μόνο αυτές οι κινήσεις επέτρεψαν στο Ισραήλ να επεκτείνει σταθερά την επικράτειά του˙ έχουν σχεδόν εγγυηθεί ότι οι Παλαιστίνιοι δεν θα έρθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΚΡΑΤΩΝ

Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί γιατί ο Νετανιάχου ρισκάρει να θέσει σε κίνδυνο όλα αυτά τα κέρδη προκειμένου να επεκτείνει τον ισραηλινό νόμο σε περιοχές που ήδη ελέγχει η χώρα του και που κανείς δεν την πιέζει να τις επιστρέψει. Γιατί να φουντώσει μια δυσλειτουργική παλαιστινιακή αιτία, να θυμώσει τα αραβικά κράτη (και ιδιαίτερα την Ιορδανία), να διακινδυνεύσει πιθανούς πονοκεφάλους με τους Ευρωπαίους και, σε περίπτωση νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ, να ξεκινήσει στραβά; Η ιδέα της προσάρτησης πριν από τις τρεις τελευταίες εκλογές βοήθησε τον Νετανιάχου με την [εκλογική] βάση του. Αλλά πώς τον βοηθά τώρα;

Η απάντηση θα μπορούσε να βρίσκεται στην κληρονομιά που ελπίζει να αφήσει πίσω του. Η εφαρμογή του ισραηλινού νόμου σε μεγάλο μέρος της Δυτικής Όχθης θα σήμαινε το μη αναστρέψιμο τέλος του παλαιστινιακού κρατικού σχεδίου, καθιστώντας τον, τον πρωθυπουργό που όχι μόνο έθαψε την λύση των δύο κρατών, αλλά προσάρτησε επιλεγμένα εδάφη της Δυτικής Όχθης. Το 2014, η Knesset πέρασε έναν Βασικό Νόμο που απαιτεί μια υπερπλειοψηφία 80 εκ των 120 βουλευτών για να περάσει οποιαδήποτε νομοθεσία που θα ανέτρεπε την εδαφική εμβέλεια του ισραηλινού νόμου. Με άλλα λόγια, θα ήταν σχεδόν αδύνατο για την Κνέσετ να περάσει ένα μέτρο παραχώρησης εδάφους στο οποίο είχε ήδη εφαρμοστεί ο ισραηλινός νόμος. Εάν υπήρχε ένα δηλητηριώδες χάπι για την δολοφονία της λύσης δύο κρατών, αυτό ήταν ο βασικός νόμος του 2014.

Αυτό που θα κάνει ο Νετανιάχου την 1η Ιουλίου ή μετά, είναι αδύνατο να ειπωθεί. Αλλά ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί τις επόμενες μέρες και εβδομάδες, οι προοπτικές για μια λύση δύο κρατών αποδεκτών και από τα δύο μέρη είναι ελάχιστες -σίγουρα υπό οποιεσδήποτε προβλέψιμες συνθήκες.

Ο Νετανιάχου δεν είναι ο μοναδικός αρχιτέκτονας αυτής της άσχημης κατάστασης. Για σχεδόν τρεις δεκαετίες, η απουσία ισχυρών ηγετών και από τις δύο πλευρές˙ η βαθιά καχυποψία και δυσπιστία μεταξύ των πλευρών˙ τα ιστορικά τραύματα των συγκρουόμενων αφηγημάτων˙ η ακραία δυσκολία των ίδιων των ζητημάτων (συμπεριλαμβανομένων της Ιερουσαλήμ, των προσφύγων, των ισραηλινών οικισμών και της παλαιστινιακής τρομοκρατίας)˙ η αναποτελεσματικότητα της διαμεσολάβησης των ΗΠΑ˙ και η αδράνεια ενός status quo που θεωρήθηκε πολύ λιγότερο επικίνδυνο από όσο η αβέβαιη αλλαγή, έχουν τόσο ορίσει το τοπίο όσο και εμπόδισαν τα μέρη να φτάσουν σε κοινό έδαφος. Αλλά έχοντας κάνει ό, τι μπορούσε για να σκοτώσει την λύση των δύο κρατών για το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας δεκαετίας, ο Νετανιάχου περιμένει τώρα, με το φτυάρι στο χέρι, να την θάψει.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2020-06-30/what-anne...

Σύνδεσμοι:

[1] https://www.timesofisrael.com/gantz-signals-support-for-unilateral-annex...
[2] http://pcpsr.org/en/node/811
[3] https://www.haaretz.com/middle-east-news/palestinians/.premium-palestini...
[4] https://www.ynetnews.com/article/H1Gu1ceTL
[5] https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-we-arabs-are-talking-peace-...
[6] https://www.inss.org.il/publication/israel-the-gulf-states-and-the-annex...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition