Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει

Σήμερα, η μακρά σκιά των πυρηνικών όπλων φαινομενικά αποτρέπει την επανάληψη αυτού του σεναρίου. Η ανθρωπότητα έχει αποθέματα πυρηνικών κεφαλών που θα μπορούσαν να εξαλείψουν δισεκατομμύρια ζωές, και αυτό το τρομακτικό γεγονός, πολλοί υποστηρίζουν, απέτρεψε τις συγκρούσεις των μεγάλων δυνάμεων από το να εξελιχθούν σε πλήρους κλίμακας πολέμους. Αλλά η ιδέα ότι η στρατιωτική τεχνολογία έχει τροποποιήσει τόσο την δυναμική των συγκρούσεων ώστε να καταστήσει τον πόλεμο αδιανόητο δεν είναι καινούργια. Στο βιβλίο του, του 1899, Is War Now Impossible? (Είναι ο πόλεμος τώρα αδύνατος;), ο Πολωνός κεφαλαιούχος και στρατιωτικός θεωρητικός Jan Gotlib Bloch θεωρούσε ότι «η βελτιωμένη θανατηφόρα ικανότητα των όπλων» σήμαινε ότι «πολύ σύντομα θα δείτε ότι δεν θα πολεμούν καθόλου». Και το 1938 -μόλις ένα χρόνο πριν ο Χίτλερ εισβάλλει στην Πολωνία και αρκετά χρόνια πριν η πυρηνική τεχνολογία θεωρηθεί εφικτή- η Αμερικανίδα υπέρμαχος της ειρήνης Lola Maverick Lloyd προειδοποιούσε ότι «τα νέα θαύματα της επιστήμης και της τεχνολογίας μάς επιτρέπουν επιτέλους να φέρουμε στον κόσμο μας κάποιο μέτρο ενότητας˙ αν η γενιά μας δεν τα χρησιμοποιήσει για εποικοδομητικούς λόγους, θα χρησιμοποιηθούν λανθασμένα για να καταστραφεί αυτή [η γενιά] και όλος ο αργά κερδισμένους πολιτισμός του παρελθόντος σε έναν νέο και τρομερό πόλεμο».

Ίσως τα πυρηνικά όπλα να έχουν πραγματικά πιο αποτρεπτική δυναμική από τις προηγούμενες στρατιωτικές καινοτομίες -και όμως αυτά τα όπλα έχουν εισαγάγει νέους τρόπους με τους οποίους τα κράτη θα μπορούσαν να βρεθούν σε μια κατακλυσμιαία σύγκρουση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, κρατούν τους πυραύλους σε κατάσταση «εκτόξευσης μετά από προειδοποίηση» (“launch on warning”), πράγμα που σημαίνει ότι θα εκτοξεύσουν τους πυραύλους τους όταν θα πάρουν το μήνυμα ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια πυρηνική επίθεση του εχθρού. Αυτή η προσέγγιση είναι σίγουρα ασφαλέστερη από μια πολιτική πρόληψης (όπου η απλή πεποίθηση ότι η επίθεση ενός αντιπάλου είναι επικείμενη θα ήταν αρκετή για να προκαλέσει ένα χτύπημα από τις ΗΠΑ). Ωστόσο, με το να διατηρούνται τα πυρηνικά όπλα έτοιμα προς χρήση, η τρέχουσα πολιτική εξακολουθεί να δημιουργεί την πιθανότητα μιας τυχαίας εκτόξευσης, πιθανώς λόγω ανθρώπινου σφάλματος ή μιας τεχνικής δυσλειτουργίας.

ΜΙΚΡΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

Συνολικά, η πρόσφατη ιστορία δεν δείχνει προς μια γενικότερη πτώση του πολέμου. Αλλά τι γίνεται με τον πόλεμο ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις; Ο ιστορικός John Lewis Gaddis περιφήμως αναφερόταν στην εποχή μετά το 1945 ως «η μακρά ειρήνη». Έχοντας αποτραπεί από τα πυρηνικά όπλα και κλειδωμένες σε ένα παγκόσμιο δίκτυο διεθνών οργανισμών, οι μεγάλες δυνάμεις απέφυγαν την επανάληψη της σφαγής των δύο παγκόσμιων πολέμων. Όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση έλαβε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2012, ήταν εν μέρει για αυτό το αξιοσημείωτο επίτευγμα.

Πράγματι, δεν υπήρξε τρίτος παγκόσμιος πόλεμος. Αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η εποχή της ειρήνης των μεγάλων δυνάμεων είναι εδώ. Στην πραγματικότητα, οι παγκόσμιοι πόλεμοι του περασμένου αιώνα είναι ένα κακό μέτρο σύγκρισης, καθώς είχαν μικρή ομοιότητα με τους περισσότερους από τους πολέμους μεγάλων δυνάμεων που είχαν προηγηθεί. Ο Γαλλο-Αυστριακός πόλεμος του 1859 διήρκεσε λιγότερο από τρεις μήνες˙ ο Αυστριακο-Πρωσικός πόλεμος του 1866 κράτησε λίγο περισσότερο από έναν μήνα. Κάθε ένας από αυτούς παρήγαγε λιγότερους από 50.000 θανάτους στη μάχη. Ακόμη και ο Γαλλο-Πρωσικός πόλεμος του 1870-71, ο οποίος άνοιξε τον δρόμο για μια ενοποιημένη γερμανική αυτοκρατορία, διήρκεσε μόλις έξι μήνες και είχε ως αποτέλεσμα περίπου 200.000 θανάτους από μάχες. Οι παγκόσμιοι πόλεμοι ήταν τάξεις μεγέθους διαφορετικοί από αυτές τις συγκρούσεις. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος κράτησε πάνω από τέσσερα χρόνια και παρήγαγε περίπου 9 εκατομμύρια θανάτους από μάχες. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος διήρκεσε έξι χρόνια και οδήγησε σε πάνω από 16 εκατομμύρια θανάτους στις μάχες.

Με άλλα λόγια, οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι Ι και ΙΙ έχουν στρεβλώσει σοβαρά την αίσθηση του τι είναι ο πόλεμος. Οι μελετητές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής τείνουν να βλέπουν αυτές τις συγκρούσεις ως εμβληματικές του πολέμου. Δεν είναι. Οι περισσότεροι πόλεμοι είναι σχετικά σύντομοι και διαρκούν λιγότερο από έξι μήνες. Τείνουν να έχουν ως αποτέλεσμα 50 ή και λιγότερους θανάτους από μάχες κάθε ημέρα -αριθμός που ωχριά σε σύγκριση με τα στοιχεία που παρήχθησαν κατά την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (πάνω από 5.000 νεκροί ημερησίως) και τον Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου (πάνω από 7.000 την ημέρα). Στην πραγματικότητα, εάν αποκλείσουμε αυτά τα δύο ακραία παραδείγματα, τα ποσοστά θανάτων στις μάχες από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι το 1914 είναι σύμφωνα με αυτά των δεκαετιών από το 1945 και μετά.

Στην πραγματικότητα, υπήρξαν πολλοί πόλεμοι μεγάλων δυνάμεων μετά το 1945. Αλλά σπάνια αναγνωρίζονται ως τέτοιοι επειδή δεν μοιάζουν με τους δύο παγκόσμιους πολέμους. Περιλαμβάνουν τον πόλεμο της Κορέας, στον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετώπισαν δυνάμεις από την Κίνα και την Σοβιετική Ένωση, και τον πόλεμο του Βιετνάμ, ο οποίος επίσης έβαλε τις Ηνωμένες Πολιτείες ενάντια στις κινεζικές δυνάμεις. Και στις δύο περιπτώσεις, μεγάλες δυνάμεις πολέμησαν άμεσα μεταξύ τους.