Πού είναι ο ισχυρός άνδρας της Ρωσίας στην κρίση του κορωνοϊού;

Η μετάδοση [του ιού] δεν έφερε από το καθεστώς του Πούτιν μια ισχυρή απάντηση που να αξίζει τα καλύτερα επιχειρήματα υπέρ της αυταρχικής πειθαρχίας. Η Ρωσία επέβαλε μέτρα lockdown, περιορισμούς, και πρόστιμα πολύ λιγότερο αυστηρά από όσο η Κίνα. Οι Αρχές άσκησαν τον αποτελεσματικότερο έλεγχό τους στη Μόσχα, όπου παρακολούθησαν τις κινήσεις των ανθρώπων [10] χρησιμοποιώντας κωδικούς QR, και των αυτοκινήτων χρησιμοποιώντας παρακολούθηση [από κάμερες] CCTV. Αλλά ακόμη και εκεί, οι δρόμοι ήταν άδειοι κυρίως επειδή δεν υπήρχε μέρος για να πάνε -ο Πούτιν είχε αναγκάσει τους εργοδότες να θέσουν το εργατικό δυναμικό τους σε αμειβόμενες διακοπές, και τα καταστήματα και τα εστιατόρια έκλεισαν- και οι άνθρωποι φοβούνταν να αρρωστήσουν.

Ο Πούτιν θα μπορούσε να είχε εκμεταλλευθεί την ευκαιρία της κρίσης για να δείξει κάποια ισχυρή προσωπική ηγεσία στο κοινό. Αντ' αυτού, οι παρεμβάσεις του έχουν εμφανιστεί ως καθυστερημένες και ότι δημιούργησαν σύγχυση. Έκανε την πρώτη του ομιλία για την πανδημία μόλις στις 25 Μαρτίου, τρεις ημέρες αφότου ο δήμαρχος της Μόσχας, Sergei Sobyanin, ανακοίνωσε περιοριστικά μέτρα [11] για τον έλεγχο της εξάπλωσης του ιού. Από εκείνο το σημείο, οι πληροφορίες και ακόμη και η ηγεσία φαινόταν να προέρχονται από τη Μόσχα παρά από την κεντρική κυβέρνηση. Ο Πούτιν δεν κήρυξε ποτέ κατάσταση έκτακτης ανάγκης και φάνηκε να παρακολουθεί τα γεγονότα αντί να τα προβλέπει.

Ίσως το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι η δημόσια επιφυλακτικότητα του Πούτιν έχει μεταφερθεί στην συμπεριφορά του στα παρασκήνια. Ένας ηγέτης τον οποίο θα περίμενε κανείς να εδραιώσει την εξουσία σε μια κρίση, επέστρεψε πολλές εξουσίες λήψης αποφάσεων στους περιφερειακούς κυβερνήτες. Η κίνηση είναι ιδιαίτερα περίεργη, διότι για σχεδόν δύο δεκαετίες, ο Πούτιν εργάστηκε σταθερά για να αφαιρέσει την εξουσία από τους τοπικούς ισχυρούς άνδρες και να την φέρει στα χέρια του. Τώρα, που τα νέα είναι θλιβερά και οι πολιτικές είναι περιοριστικές, ο Πούτιν επέλεξε τους τοπικούς κυβερνήτες να παίξουν τους κακούς που είναι υπεύθυνοι για τις αποτυχίες της υγειονομικής περίθαλψης και για τους προσωπικούς περιορισμούς. Για τον εαυτό του επέλεξε το ρόλο του ευεργέτη [12], δίνοντας δώρα με τη μορφή ημερών αργίας και οικονομικής βοήθειας.

Το κόλπο δεν λειτούργησε όπως είχε προγραμματιστεί. Το θετικό ποσοστό για τον Πούτιν έχει μειωθεί [13] στο ιστορικό χαμηλό του 56% από την κορυφή του 86%. Οι Ρώσοι πολίτες -εξοικειωμένοι με τις ειδήσεις για την ισχυρή μακροοικονομική απόδοση της Ρωσίας, το τριπλό πλεόνασμα και τα στερεά αποθέματα- είχαν φανταστεί ότι σε περίπτωση καταστροφής, ένας ισχυρός και γενναιόδωρος Πούτιν θα αναλάβει τον πλήρη έλεγχο, θα ξεπεράσει την κρίση και θα βοηθήσει τους ανθρώπους. Αυτό το όραμα αποδείχθηκε πολύ μακριά από την πραγματικότητα. Ο πρόεδρος και η κεντρική κυβέρνησή του χαλάρωσαν τα ηνία στη μέση της κρίσης αντί να τα σφίξουν. Ο Πούτιν υποχώρησε στο παρασκήνιο, επιτρέποντας σε άλλους να αναλάβουν την ευθύνη για την αντιμετώπιση της επιδημίας και παρέχοντας λιγότερη οικονομική βοήθεια από όση περίμενε ο λαός. Άφησε τους υποστηρικτές του εκνευρισμένους και αμήχανους.

ΕΝΘΑΡΡΥΜΕΝΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ

Αποκεντρώνοντας την απάντηση της Ρωσίας στην πανδημία, ο Πούτιν όχι μόνο έβλαψε το δικό του κύρος, αλλά και βοήθησε να ενταθεί η διαμάχη εξουσίας μεταξύ των φατριών του καθεστώτος του. Η πανδημία αποδυνάμωσε την θέση του πρόσφατα διορισμένου πρωθυπουργού, Mikhail Mishustin [14], ο οποίος κάποια στιγμή θεωρήθηκε πιθανός διάδοχος του Πούτιν. Τώρα, ο Mishustin επισκιάζεται από άλλες προσωπικότητες και, έχοντας κολλήσει τον ιό, έχει εξαφανιστεί εντελώς πίσω από τα παρασκήνια. Στο επίκεντρο του σκληρότερου αγώνα φατριών είναι η Μόσχα, με τον τεράστιο προϋπολογισμό της και την επιρροή της ως πρωτεύουσα του έθνους. Πολλοί παίκτες βλέπουν την κρίση ως ευκαιρία να εκτοπίσουν τον Sobyanin, τον φιλόδοξο δήμαρχο της πόλης [15], και να καταλάβουν την ισχυρή θέση του. Επικεφαλής μεταξύ των αντιπάλων του δημάρχου είναι εκπρόσωποι των ρωσικών υπηρεσιών ασφαλείας (ή siloviki), οι οποίοι φέρεται να κάνουν ελιγμούς για να επωφεληθούν από την πανδημία προκειμένου να αρπάξουν περισσότερη εξουσία.

Λίγο πριν η πανδημία φτάσει στην Ρωσία, ο Πούτιν είχε προσχωρήσει στον ανεπαίσχυντο αυταρχισμό: μηδένισε το χρονόμετρο για τις προεδρικές θητείες [16] για να επιτρέψει στον εαυτό του να ξανακατέβει [στις εκλογές] το 2024. Καθώς τα δύο γεγονότα -η μετατόπιση του Πούτιν στην απροκάλυπτη απολυταρχία και η μάστιγα του κορωνοϊού- συνέπεσαν χρονικά, τώρα συνδέονται επίσης στην πολιτική. Η καταλληλότητα της αξίωσης του Πούτιν να είναι αενάως ηγέτης της Ρωσίας θα κριθεί από την ικανότητά του να νικήσει τον ιό και από τον τρόπο με τον οποίο θα θεωρηθεί ότι ηγείται αυτής της μάχης. Μέχρι τώρα, δεν ικανοποιεί τις δημοφιλείς προσδοκίες. Ωστόσο, πολλές δημοκρατίες δεν τις ικανοποιούν, επίσης.

Η πανδημία αποκάλυψε πόσο περίπλοκη είναι η δομή του κόσμου. Ο τρόπος ζωής, οι δραστηριότητες αναψυχής, και τα καθημερινά έθιμα αποδείχθηκαν πιο σημαντικά από τα πολιτικά συστήματα για τον περιορισμό -ή την αποτυχία περιορισμού- του ιού. Οι δημοκρατίες μπορούν να επαναρυθμιστούν αλλάζοντας κυβερνήσεις μέσω εκλογών. Η σύγχρονη Ρωσία δεν μπορεί. Με την σύγκλιση των γεγονότων, ο Πούτιν έκανε το εγχώριο πολιτικό μέλλον του εξαρτώμενο από απρόβλεπτους παράγοντες: την παγκόσμια πανδημία και την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη [17].