Είναι ώρα να εγκαταλειφθεί η ηγεμονία του δολαρίου | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Είναι ώρα να εγκαταλειφθεί η ηγεμονία του δολαρίου

Το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα έρχεται με πολύ υψηλό τίμημα
Περίληψη: 

Τα οφέλη της υπεροχής του δολαρίου προέρχονται κυρίως από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά το κόστος γενικά βαρύνει τους εργαζόμενους. Για αυτόν τον λόγο, η συνεχιζόμενη ηγεμονία του δολαρίου απειλεί να εμβαθύνει την ανισότητα καθώς και την πολιτική πόλωση στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο SIMON TILFORD είναι οικονομολόγος στο Forum for a New Economy.
Ο HANS KUNDNANI είναι ανώτερος ερευνητικός συνεργάτης στο Chatham House.

Την δεκαετία του 1960, ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, Valéry Giscard d'Estaing, παραπονέθηκε ότι η κυριαρχία του δολαρίου των ΗΠΑ έδωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες ένα «υπερβολικό πλεονέκτημα» να δανείζονται φθηνά από τον υπόλοιπο κόσμο και να ζουν πέραν των μέσων που διέθεταν. Από τότε οι σύμμαχοι και οι αντίπαλοι των ΗΠΑ απηχούσαν συχνά αυτό το παράπονο. Αλλά το υπερβολικό πλεονέκτημα συνεπάγεται επίσης υπερβολικά φορτία που επιβαρύνουν την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση των ΗΠΑ και που ενδέχεται να γίνουν ακόμη βαρύτερα και πιο αποσταθεροποιητικά καθώς το μερίδιο των Ηνωμένων Πολιτειών στην παγκόσμια οικονομία συρρικνώνεται. Τα οφέλη της υπεροχής του δολαρίου προέρχονται κυρίως από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά το κόστος γενικά βαρύνει τους εργαζόμενους. Για αυτόν τον λόγο, η συνεχιζόμενη ηγεμονία του δολαρίου απειλεί να εμβαθύνει την ανισότητα καθώς και την πολιτική πόλωση στις Ηνωμένες Πολιτείες.

30072020-1.jpg

Μια γυναίκα καθαρίζει με αλκοόλ ένα χαρτονόμισμα των 5 δολαρίων στο El Real, στο Εκουαδόρ, τον Μάιο του 2020. Santiago Arcos / Reuters
---------------------------------------------------------------

Η ηγεμονία του δολαρίου δεν είναι καθορισμένη από την μοίρα. Για χρόνια, οι αναλυτές προειδοποίησαν ότι η Κίνα και άλλες δυνάμεις ενδέχεται να αποφασίσουν να εγκαταλείψουν το δολάριο και να διαφοροποιήσουν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα για οικονομικούς ή στρατηγικούς λόγους. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι η παγκόσμια ζήτηση για δολάρια μειώνεται. Αλλά υπάρχει ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να χάσουν το καθεστώς τους ως εκδότη του κυρίαρχου αποθεματικού νομίσματος στον κόσμο: θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν εθελοντικά την ηγεμονία του δολαρίου, επειδή το εγχώριο οικονομικό και πολιτικό κόστος έχει γίνει πολύ υψηλό.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη εγκαταλείψει δεσμεύσεις τους για την πολυμέρεια και την ασφάλεια κατά την διάρκεια της διοίκησης του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ -ωθώντας τους μελετητές των διεθνών σχέσεων να συζητήσουν [1] εάν η χώρα εγκαταλείπει την ηγεμονία υπό μια ευρύτερη στρατηγική έννοια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν την δέσμευσή τους για την ηγεμονία του δολαρίου με παρόμοιο τρόπο: ακόμη και αν μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου θέλει οι Ηνωμένες Πολιτείες να διατηρήσουν τον ρόλο του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα -όπως και ο κόσμος θέλει να συνεχίσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες να παρέχουν ασφάλεια- η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να αποφασίσει ότι δεν μπορεί πλέον να το πράττει. Είναι μια ιδέα που έχει λάβει εκπληκτικά λίγη συζήτηση στους πολιτικούς κύκλους, αλλά θα μπορούσε να ωφελήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τελικά τον υπόλοιπο κόσμο.

ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΟΧΗΣ ΤΟΥ ΔΟΛΑΡΙΟΥ

Η κυριαρχία του δολαρίου πηγάζει από την ζήτηση που υπάρχει για αυτό σε όλο τον κόσμο. Το ξένο κεφάλαιο ρέει στις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή είναι ένα ασφαλές μέρος για να τοποθετήσεις χρήματα και επειδή υπάρχουν λίγες άλλες εναλλακτικές. Αυτές οι εισροές κεφαλαίων υπερβαίνουν εκείνες που χρειάζονται για την χρηματοδότηση του εμπορίου κατά πολλές φορές, και κάνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να διατηρούν ένα μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Με άλλα λόγια, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ζουν πέρα από τα μέσα που διαθέτουν, αλλά φιλοξενούν το περισσευούμενο κεφάλαιο του κόσμου.

Η ηγεμονία του δολαρίου έχει επίσης εγχώριες κατανεμητικές συνέπειες –δηλαδή, δημιουργεί νικητές και ηττημένους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι κυριότεροι νικητές είναι οι τράπεζες που ενεργούν ως μεσάζοντες και αποδέκτες των εισροών κεφαλαίων και ασκούν υπερβολική επιρροή στην οικονομική πολιτική των ΗΠΑ. Οι χαμένοι είναι οι κατασκευαστές και οι εργαζόμενοι τους οποίους απασχολούν [2]. Η ζήτηση για το δολάριο ανεβάζει την αξία του, γεγονός που καθιστά τις εξαγωγές των ΗΠΑ πιο ακριβές και περιορίζει την ζήτηση για αυτές από το εξωτερικό, οδηγώντας έτσι σε απώλειες κερδών και θέσεων εργασίας στη μεταποίηση.

Το κόστος βαρύνει δυσανάλογα τις ταλαντευόμενες [πολιτικά] πολιτείες σε περιοχές όπως η ζώνη της σκουριάς [the Rust Belt] -μια συνέπεια που με την σειρά της έχει εντείνει τις κοινωνικοοικονομικές διαιρέσεις και τροφοδότησε την πολιτική πόλωση. Οι μεταποιητικές θέσεις εργασίας που κάποτε ήταν κεντρικές για τις οικονομίες αυτών των περιφερειών, έχουν μετακινηθεί πέρα από τις θάλασσες, αφήνοντας φτώχεια και δυσαρέσκεια στον απόηχό τους. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλές από τις πιο σκληρά πληττόμενες πολιτείες ψήφισαν τον Τραμπ το 2016 [3].

Το εγχώριο κόστος εξυπηρέτησης των μεγάλων ροών κεφαλαίου είναι πιθανό να αυξηθεί και να γίνει πιο αποσταθεροποιητικό για τις Ηνωμένες Πολιτείες στο μέλλον. Καθώς η Κίνα και άλλες αναδυόμενες οικονομίες συνεχίζουν να αναπτύσσονται και το μερίδιο των Ηνωμένων Πολιτειών στην παγκόσμια οικονομία συνεχίζει να συρρικνώνεται, οι εισροές κεφαλαίων στις Ηνωμένες Πολιτείες θα αυξηθούν σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας των ΗΠΑ. Αυτό θα ενισχύσει τις κατανεμητικές συνέπειες της ηγεμονίας του δολαρίου, ωφελώντας περαιτέρω τους χρηματοοικονομικούς ενδιάμεσους των ΗΠΑ σε βάρος της βιομηχανικής βάσης της χώρας. Πιθανότατα θα κάνει την πολιτική των ΗΠΑ ακόμη πιο έμφορτη.