Η Λευκορωσία παίρνει τον δρόμο της | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Λευκορωσία παίρνει τον δρόμο της

Ευχαριστούμε για τις συμβουλές, αλλά αυτό το κίνημα ξέρει τι κάνει

Τον Ιούνιο, ο Vitali Shkliarov, ένας πολιτικός αναλυτής με έδρα την Ουάσινγκτον, χαρακτήρισε τις διαμαρτυρίες της Λευκορωσίας ως «τις πιο ασυνήθιστες … στον κόσμο». Κανείς δεν θα μπορούσε να είχε προβλέψει ότι ο μέσος Λευκορώσος θα κατέβει στους δρόμους, έγραψε στο [περιοδικό] Foreign Policy [5], αλλά όπως αποδείχθηκε, «υπήρχε αναταραχή που σιγόβραζε όλον αυτόν τον καιρό, τόσο βαθιά και χαμηλά που δεν καταγράφηκε από τους περισσότερους ανθρώπους. Χρειαζόταν απλώς ένα αποσταθεροποιητικό γεγονός τόσο μεγάλο όσο μια παγκόσμια πανδημία για να την αποκαλύψει». Ο Σκλιάροφ συνελήφθη στην Λευκορωσία τον Ιούλιο και κατηγορήθηκε ότι διαταράσσει την κοινωνική τάξη.

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει τίποτα το sui generis στις μη βίαιες διαμαρτυρίες της Λευκορωσίας, ούτε είναι ριζωμένες στην πανδημία. Και όσα κι αν μοιράζεται η Λευκορωσία με τους γείτονές της στα νότια και ανατολικά, έχει απορροφήσει την εμπειρία της διαφορετικά. Η χώρα έχει μακρά ιστορία αστικής συνεργασίας και ειρηνικής έκφρασης και είναι μια ιστορία που έχει ξεδιπλωθεί απέναντι σε ένα φόντο εκπληκτικής κρατικής βίας. Σχεδόν ένας στους τρεις Λευκορώσους χάθηκε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στα χέρια των Ναζί ή των κομμουνιστών. Ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν αποδεκάτισε την πνευματική ελίτ της χώρας, σκοτώνοντας τα λαμπρότερα μυαλά της κατά εκατοντάδες. Το τραύμα του 20ου αιώνα εξακολουθεί να υπάρχει σε κάθε λευκορωσική οικογένεια. Οι σημερινές Αρχές έχουν χειραγωγήσει επιδέξια αυτήν τη μνήμη υποσχόμενες στους Λευκορώσους την ειρήνη και την σταθερότητα που ξέφευγε από τους ευμετάβλητους μετα-σοβιετικούς γείτονές τους.

Όταν οι Ουκρανοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσπάθησαν να συγκρίνουν τις τρέχουσες διαδηλώσεις στην Λευκορωσία με εκείνες στην Ουκρανία, πολλοί Λευκορώσοι απάντησαν με θυμό: ακόμη και η «Επανάσταση της Αξιοπρέπειας» της Ουκρανίας το 2014 τους φαινόταν ως πολύ βίαιη. Οι Λευκορώσοι φοβούνται την σύγκριση με την Ουκρανία για πολλούς λόγους. Ένας χρηματοδοτούμενος από το Κρεμλίνο τηλεοπτικός σταθμός, ευρέως προσβάσιμος στην Λευκορωσία, απεικονίζει τους επαναστάτες της Ουκρανίας ως «Ναζί» που καίνε σπίτια. Αλλά ακόμη και πολλοί από αυτούς που δεν πιστεύουν αυτήν την προπαγάνδα δειλιάζουν στην πιθανότητα βίας ανεξάρτητα από την πλευρά των διαδηλωτών. Η πικρή εμπειρία της Ουκρανίας να χάσει τον έλεγχο σε τμήματα της επικράτειάς της αποτελεί μια προειδοποιητική ιστορία –μια ιστορία που οι δυνάμεις υπέρ του Λουκασένκο συνεχίζουν να επικαλούνται ως λόγο για να παραμείνει [αυτός στην εξουσία].

Οι συμβουλές από Ρώσους ακτιβιστές της αντιπολίτευσης φαίνονται σε πολλούς στην Λευκορωσία ως ακόμη πιο προβληματικές. Επί δεκαετίες, υπό την σοβιετική κυριαρχία, η Ρωσία παρουσιαζόταν στις άλλες δημοκρατίες ως μια «μεγαλύτερη αδελφή» και μια υποτιθέμενα πιο προηγμένη κοινωνία. Στην συνέχεια, όταν έπεσε η Σοβιετική Ένωση, η Ρωσία κληρονόμησε τους περισσότερους ενεργειακούς πόρους, πλούτο και πολιτική ισχύ στην περιοχή. Τα χρησιμοποίησε για να απαιτήσει παραχωρήσεις από την Λευκορωσία, με τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, να μην κρύβει ότι στοχεύει στην «βαθύτερη ολοκλήρωση» μεταξύ των δύο χωρών, ή ακόμη και στην ενσωμάτωση [6]. Η αντιπολίτευση της Ρωσίας έδωσε στους Λευκορώσους ελάχιστους λόγους για να πιστεύουν ότι θα εμπόδιζε ένα τέτοιο μέλλον: για παράδειγμα, ο ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης, Alexei Navalny, δεν έχει αμφισβητήσει ανοιχτά [7] την θέση της κυβέρνησής του για την Κριμαία.

Επιπλέον, οι ακτιβιστές στην Λευκορωσία γνωρίζουν λίγες περιπτώσεις τοπικού πολιτικού ακτιβισμού στην Ρωσία, και εκείνες που όντως γνωρίζουν φαίνεται να έχουν μεγάλη απόσταση από τις συνθήκες της Λευκορωσίας. Οι κάτοικοι της ρωσικής πόλης Khabarovsk, για παράδειγμα, ξεσηκώθηκαν για να απαιτήσουν την απελευθέρωση από την φυλακή και την αποκατάσταση του εκλεγμένου κυβερνήτη τους. Ακτιβιστές στο Μπρεστ της Λευκορωσίας, έχουν εκφράσει την αλληλεγγύη τους σε αυτές τις διαμαρτυρίες και το αντίστροφο [8]. Αλλά οι μακροχρόνιες διαμαρτυρίες στο Khabarovsk δείχνουν επίσης τις διαφορές μεταξύ των δύο χωρών. Στην Λευκορωσία, κανένας τοπικός αξιωματούχος δεν θα μπορούσε να εκλεγεί από την μη κυβερνώσα ελίτ -τέτοιοι αξιωματούχοι δεν εκλέγονται καθόλου- και η αστυνομία θα ηρεμήσει οποιαδήποτε διαμαρτυρία μιας πόλης γρήγορα και αποτελεσματικά. Οι συμβουλές από την Ρωσία μπορεί επομένως να φαίνονται εκτός επαφής με την εμπειρία της Λευκορωσίας.

ΤΟ ΣΠΑΣΜΕΝΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ

Το ισχύον καθεστώς κυβερνά την Λευκορωσία για 26 χρόνια. Το 1994, ο Λουκασένκο κέρδισε ελεύθερες και δίκαιες εκλογές με ένα εντυπωσιακό 80,6% των ψήφων. Δύο χρόνια αργότερα, πρότεινε αλλαγές στο σύνταγμα που θα του έδιναν σχεδόν απεριόριστες εξουσίες. Το κοινοβούλιο αντιστάθηκε και ο Λουκασένκο το διέλυσε διορίζοντας νέους βουλευτές. Από τότε, έχει καταργήσει τα όρια της προεδρικής θητείας με δημοψήφισμα. Ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE) δεν αναγνώρισε καμία από τις εκλογές της Λευκορωσίας από το 1994 ως ελεύθερες ή δίκαιες.

Υπό τον Λουκασένκο, η κυβέρνηση της Λευκορωσίας έκλεισε ή λογόκρινε ανεξάρτητα πρακτορεία ειδήσεων και φυλάκισε εκατοντάδες πολιτικούς αντιπάλους. Το 1999, δύο πολιτικοί της αντιπολίτευσης και ένας επιχειρηματίας εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς -οι υποθέσεις παραμένουν ανοιχτές [9]. Στο μεταξύ, η Λευκορωσία εξαρτάται εκθετικά περισσότερο από την Ρωσία. Η λευκορωσική γλώσσα είναι τυπικά ισότιμη με την ρωσική, αλλά περιθωριοποιείται και συχνά υποτιμάται ως «γλώσσα της αντιπολίτευσης». Η ποιότητα ζωής είναι κακή σε μεγάλο μέρος της χώρας. Και όμως παρ’ όλους τους περιορισμούς αυτής της ζωής, οι Λευκορώσοι είναι καλά μορφωμένοι και καλοταξιδεμένοι. Πριν από την πανδημία, η Λευκορωσία ηγείτο στον κόσμο στον κατά κεφαλήν αριθμό εκδοθεισών θεωρήσεων [βίζα] Σένγκεν της ΕΕ.