Το πραξικόπημα του Μάλι θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το Sahel

Από το 2015, η Συμφωνία του Αλγερίου έχει εφαρμοστεί ελάχιστα. Αλλά δεν είναι ακόμα νεκρή, και η διεθνής κοινότητα δεν πρέπει να παραιτηθεί από αυτήν. Υπογεγραμμένη από την κυβέρνηση του Μάλι και τα δύο βασικά επαναστατικά κινήματα στον βορρά -τον Συντονισμό των Κινημάτων Azawad (Coordination of Azawad Movements, CMA) και την Πλατφόρμα, αμφότερα εκ των οποίων αναφέρονται συλλογικά ως «τα Κινήματα»- η συμφωνία ανέθεσε την θέσπιση ενός ανεξάρτητου παρατηρητή για την παρακολούθηση της εφαρμογής της. Από το 2018, το Carter Center [8], το οποίο και οι δύο μας εκπροσωπούμε, έχει λειτουργήσει ως ανεξάρτητος παρατηρητής της συμφωνίας. Η δημιουργία από τους υπογράφοντες ενός ανεξάρτητου οργάνου για την εκτίμηση της προόδου τους –μια πρωτιά στην Αφρική- αποδεικνύει την ειλικρίνεια των προθέσεων και της δέσμευσής τους για διαφάνεια, ένα σημείο που συχνά παραβλέπεται από τους επικριτές της συμφωνίας. Ωστόσο, μαρτυρά επίσης έναν υψηλό βαθμό αμοιβαίας δυσπιστίας.

Παρόλο που η κυβέρνηση Keïta και τα Κινήματα φέρουν τη μεγάλη ευθύνη για την παγωμένη εφαρμογή της συμφωνίας από την υπογραφή της πριν από πέντε χρόνια, η διεθνής κοινότητα δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ανεύθυνη. Η συμφωνία καλεί το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, την Αφρικανική Ένωση και τα περιφερειακά κράτη να επιβλέψουν την εφαρμογή της. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, αντιμέτωπη με τον αργόσυρτο ρυθμό των υπογραφόντων, η διεθνής κοινότητα εμφανίστηκε αμήχανη και μπερδεμένη σχετικά με τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει. Επιβλήθηκαν κυρώσεις από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εναντίον μικρού αριθμού ατόμων μεσαίου επιπέδου που θεωρείται ότι παρεμπόδισαν την εφαρμογή της, χωρίς ουσιαστικά καμία επίπτωση. Υπήρξαν λίγες συνέπειες για τις χαμένες προθεσμίες που έθεσε η κυβέρνηση και τα Κινήματα ή για την τακτική καθυστερήσεων από όλες τις πλευρές. Μέσα στην διεθνώς εποπτευόμενη διαδικασία υλοποίησης, μια νοοτροπία καθυστερήσεων έχει κανονικοποιηθεί, και έχουν γίνει ανεκτές η αντίσταση στον αφοπλισμό και την αποστράτευση από τα Κινήματα. Έχουμε επανειλημμένα αναφέρει αυτά τα σφάλματα στις επτά εκθέσεις ανεξάρτητων παρατηρητών μας, συμπεριλαμβανομένων των πιο πρόσφατων [9].

Για να διασφαλιστεί ότι η τρέχουσα πολιτική μετάβαση του Μάλι θα παραμείνει ειρηνική και για να σωθεί η συμφωνία ως μηχανισμός επίλυσης μακροχρόνιων, αναγνωρισμένων παραπόνων, η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να διπλασιάσει τις προσπάθειές της για την υποστήριξη της εφαρμογής της. Ο ανανεωμένος διεθνής ακτιβισμός θα μπορούσε να επικεντρωθεί γύρω από ένα σαφές, ισχυρό και αποτελεσματικό σύνολο κινήτρων για την πρόοδο, και σε αντικίνητρα για την αδράνεια. Οι διεθνείς εταίροι θα μπορούσαν επίσης να αρχίσουν μια εστιασμένη διαμεσολάβηση για να ξεπεράσουν τα επίμονα εμπόδια στον αφοπλισμό και την αποστράτευση του CMA και της Πλατφόρμας και για να αποκαταστήσουν βασικές κοινωνικές υπηρεσίες στον Βορρά. Ωστόσο, η αποστράτευση είναι μόνο ένα κομμάτι του παζλ. Πρέπει να είναι συνυφασμένη με την πολιτική μεταρρύθμιση, συμπεριλαμβανομένης της αποκέντρωσης της κυβέρνησης -όπως συμφωνήθηκε από όλα τα μέρη της συμφωνίας- διαφορετικά οι δύο διαδικασίες θα αποτύχουν. Τέλος, στις προσπάθειες συμφιλίωσης πρέπει να συμμετάσχουν πολύ ευρύτερα τμήματα της μαλιανής κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων από την κεντρική περιοχή και αποσχισθεισών παραστρατιωτικών φατριών. Χωρίς ευρύτερη συμμετοχή του κοινού προς και υποστήριξη για την ειρηνευτική διαδικασία, οι προοπτικές επίλυσης της κρίσης του Μάλι είναι χαμηλές.

ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή οφείλονται εν μέρει στην έλλειψη εμπιστοσύνης. Οι μαλιανοί συντηρητικοί παραμένουν μη πεπεισμένοι για τη νομιμοφροσύνη των στρατιωτών που έχουν ενσωματωθεί από την CMA. Οι κατηγορίες για συνεργασία της CMA με τζιχαντιστικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της Αλ Κάιντα, του Ισλαμικού Κράτους (επίσης γνωστού ως ISIS) και της Jama Nusrat al-Islam wal-Muslimin (JNIM) είναι κοινές, και είναι αλήθεια ότι ορισμένα μέλη της CMA δεν έχουν κόψει όλους τους δεσμούς τους με τους πρώην τζιχαντιστές συμμάχους τους. Η CMA, με την σειρά της, διαμαρτύρεται ότι ο αργός ρυθμός εφαρμογής της συμφωνίας αποδεικνύει ότι η κυβέρνηση δεν ήταν αξιόπιστος εταίρος για την ειρήνη. Η CMA ανταποκρίθηκε στις τρομοκρατικές απειλές και την κρίση ασφάλειας επεκτείνοντας την εδαφική της εμβέλεια στο βόρειο και βορειοανατολικό Μάλι. Αν και αυτό βοήθησε αναμφίβολα στη μείωση της ανασφάλειας βραχυπρόθεσμα (και απέδειξε την ικανότητα του μαλιανού στρατού και των Κινημάτων να συνεργάζονται σιωπηρά όταν είναι απαραίτητο), υπονομεύει τις προσπάθειες αφοπλισμού και αποστράτευσης και παραβιάζει την ειρηνευτική συμφωνία.

Πράγματι, η CMA μπόρεσε να επεκτείνει την εμβέλειά της στον βορρά, ακριβώς επειδή η διαδικασία αποστράτευσης είναι καθυστερημένη. Το θεμέλιο της Συμφωνίας του Αλγερίου είναι ο αφοπλισμός των ανταρτών και η ένταξή τους σε έναν νέο, πιο συμμετοχικό και αποτελεσματικό εθνικό στρατό, ικανό να αντιμετωπίσει την τρομοκρατική απειλή. Παρά την κεντρικότητά της στην ειρηνευτική διαδικασία, η αποστράτευση παρεμποδίστηκε από την αδυναμία ή την απροθυμία της κυβέρνησης Κίτα να διατυπώσει ένα σχέδιο για την ένταξη των πρώην ανταρτών μαχητών στις εθνικές δυνάμεις ασφαλείας. Ενώ περίπου 1.300 μαχητές έχουν ενσωματωθεί, λίγες από τις κοινές μονάδες λειτουργούν, και πολλές πάσχουν από έλλειψη τροφίμων, καυσίμων, στέγασης και όπλων. Ούτε τα Κινήματα ούτε η κυβέρνηση συμφώνησαν για τον συνολικό αριθμό μαχητών που θα ενσωματωθούν. Η διαδικασία αποστράτευσης, εν συντομία, δεν έχει σαφές τελικό σημείο ή συμφωνημένο στόχο. Η έλλειψη κατεύθυνσης επιδεινώνεται από το γεγονός ότι ούτε η CMA ούτε η Πλατφόρμα έχουν δεσμευτεί να εγκαταλείψουν πλήρως την διοίκηση των αντίστοιχων μαχητών της. Η συνεχιζόμενη ανησυχία από όλες τις πλευρές εμβαθύνει το χάσμα δυσπιστίας μεταξύ των υπογραφόντων.