Κίνδυνος-φάντασμα στην Αρκτική | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κίνδυνος-φάντασμα στην Αρκτική

Η Ρωσία δεν απειλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες στον άπω Βορρά -αλλά η κλιματική αλλαγή

Η ακριβής εκτίμηση απειλών είναι ζωτικής σημασίας για την διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής. Στην διάρκεια των αιώνων πολιτικής και τεχνολογικής αλλαγής, οι γίγαντες της στρατηγικής -από τον Sun-tzu και τον Θουκυδίδη έως τον Carl von Clausewitz και τον George Kennan- προειδοποίησαν εναντίον της μεγαλοποίησης των απειλών και της παράβλεψης του γεωπολιτικού τους πλαισίου. Όμως, η ιδεολογικά καθοδηγούμενη μεγαλοποίηση απειλών -από μια φανταστική βιετναμέζικη επίθεση στον Κόλπο του Τονκίν μέχρι τα ανύπαρκτα ιρακινά πυρηνικά και χημικά όπλα- έχει οδηγήσει επανειλημμένα τις Ηνωμένες Πολιτείες σε δαπανηρούς βάλτους. Παρά αυτό το ιστορικό, η χώρα βρίσκεται ξανά στα πρόθυρα ενός ιδεολογικά καθοδηγούμενου σοβαρού λάθους -αυτή την φορά στην Αρκτική.

30092020-1.jpg

Ένα αμερικανικό υποβρύχιο στον κόλπο Prudhoe, στην Αλάσκα, τον Μάρτιο του 2011. Lucas Jackson / Reuters
-----------------------------------------------------------

Για πάνω από μια δεκαετία, τα γεράκια της άμυνας σημαίνουν συναγερμό [1] για την υποτιθέμενη στρατιωτική υπεροχή της Ρωσίας [2] και για την έναρξη επιθετικότητας [3] στην περιοχή. Προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ αντιστάθηκαν στο δόλωμα, αποφεύγοντας την αντιπαράθεση και αγκαλιάζοντας την συνεργασία μέσω του πολυεθνικού Αρκτικού Συμβουλίου που ιδρύθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Γνώριζαν ότι οι δυνάμεις της Ρωσίας στην περιοχή ήταν δομημένες αμυντικά και ασθενέστερες από ό, τι πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, παρά τις προσπάθειες ανασυγκρότησης που ξεκίνησαν στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ γνώριζαν επίσης ότι οι δυνάμεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ είχαν το σαφές πλεονέκτημα στην Αρκτική και ότι οι προβλέψεις για την ρωσική επιθετικότητα ήταν κυρίως απειλές από αναλυτές της πολυθρόνας και των κατεστημένων πολιτικών συμφερόντων.

Ωστόσο, η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, αγκάλιασε πρόσφατα την Αρκτική κινδυνολογία [4] με θέρμη. Τροφοδότησε τους φόβους για ρωσική και κινεζική «επιθετικότητα», απέρριψε την λεπτή διπλωματία του Αρκτικού Συμβουλίου, και υιοθέτησε μια νέα στάση αντιπαράθεσης. Με αυτόν τον τρόπο, ακολουθεί τους κινδυνολόγους σε τρία σοβαρά λάθη: την αποτυχία της αξιολόγησης συγκεκριμένων απειλών με ακρίβεια, την αποτυχία της εξέτασης των δυνάμεων ενός αντιπάλου σε σχέση με εκείνες των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους, και την αποτυχία αξιολόγησης του ευρύτερου στρατηγικού τοπίου —τους πολιτικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες πέρα από το πεδίο της μάχης. Η παραβίαση αυτών των τριών πυλώνων της προσεκτικής αξιολόγησης απειλών ωθεί τις Ηνωμένες Πολιτείες προς μια περιττή αντιπαράθεση σε μια περιοχή όπου ο πραγματικός εχθρός δεν είναι τα φαντάσματα του Ψυχρού Πολέμου αλλά η επικείμενη περιβαλλοντική καταστροφή.

Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ

Βασικό στοιχείο του νέου Αρκτικού συναγερμού είναι το «χάσμα των παγοθραυστικών» -η αντίληψη ότι ο μεγάλος στόλος των παγοθραυστικών της Ρωσίας αποτελεί μια απειλή ναυτικής επιθετικότητας [5]. Οι κινδυνολόγοι επικαλούνται αυτόν τον όρο φαινομενικά αγνοώντας ότι αντηχεί τα λεγόμενα χάσματα βομβαρδιστικών και πυραύλων της δεκαετίας του 1950 και του 1960 -ψευδείς ισχυρισμοί [6] περί σοβιετικής πυρηνικής ανωτερότητας που δικαιολογούσαν μια ακριβή και επισφαλή κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών. Στην πραγματικότητα, ο ρωσικός στόλος παγοθραυστικών εκτελεί σε συντριπτικά μεγάλο ποσοστό πολιτικές αποστολές. Και δεδομένου ότι η Ρωσία έχει δέκα φορές περισσότερες Αρκτικές ακτές από τις Ηνωμένες Πολιτείες και είναι περίπου 50 φορές πιο οικονομικά εξαρτημένη από την περιοχή, θα ήταν παράξενο πράγματι αν ο ρωσικός στόλος παγοθραυστικών δεν ήταν πολύ μεγαλύτερος από τον αμερικανικό στόλο.

Η νευρικότητα σχετικά με το χάσμα των παγοθραυστικών υποδηλώνει επίσης έλλειψη κατανόησης [7] για το τι κάνουν αυτά τα πλοία. Τα παγοθραυστικά της Ρωσίας εκτελούν τις ίδιες λειτουργίες ακτοφυλακής με τα πλοία του Καναδά, της Νορβηγίας και των ΗΠΑ: αποστολές έρευνας και διάσωσης, επιχειρήσεις κατά του λαθρεμπορίου, αντιδράσεις σε πετρελαιοκηλίδες, και παραδόσεις εφοδιασμού για ερευνητικούς σταθμούς και απομακρυσμένες παράκτιες κοινότητες. Συνοδεύουν επίσης φορτηγά πλοία κατά μήκος της παγωμένης διαδρομής της Βόρειας Θάλασσας που συνδέει την Ευρώπη και την Ασία. Ορισμένα ρωσικά παγοθραυστικά ανά εποχές συνοδεύουν ναυτικά σκάφη μέσα ή έξω από τα λιμάνια μέσα από επικίνδυνα παγωμένα ύδατα, αλλά αυτό αντανακλά μια αδυναμία, όχι μια δύναμη. Τρεις από τους στόλους του ρωσικού ναυτικού -ο στόλος της Βαλτικής, της Μαύρης Θάλασσας και του Ειρηνικού- μπορούν να έχουν πρόσβαση στην ανοικτή θάλασσα μόνο μέσω στενών περασμάτων (“choke points”) όπου οι εχθροί τούς παρακολουθούν στενά. Ο τέταρτος, ο Βόρειος Στόλος της Ρωσίας, αντιμετωπίζει το πρόσθετο βάρος να υπομένει έναν βίαιο Αρκτικό χειμώνα πολλών μηνών, κατά την διάρκεια του οποίου τα ρωσικά πλοία μπορούν να βρουν τον δρόμο τους για ασφαλέστερες θάλασσες μόνο ακολουθώντας ένα παγοθραυστικό. Τα πολεμικά πλοία των ΗΠΑ δεν αντιμετωπίζουν τέτοιες προκλήσεις.

Ωστόσο, ορισμένοι κινδυνολόγοι της Αρκτικής υποστηρίζουν την δημιουργία ενός μεγάλου, ακόμη και πυρηνοκίνητου στόλου, που θα μπορούσε να συνοδεύσει τα πολεμικά πλοία του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ σε μάχη [8] στον πολικό πάγο. Ο γερουσιαστής Dan Sullivan, Ρεπουμπλικανός της Αλάσκας, υποστήριξε ότι [9] «οι αυτοκινητόδρομοι της Αρκτικής είναι ασφαλτοστρωμένοι από τα παγοθραυστικά τους. … Η Ρωσία έχει αυτοκινητόδρομους και εμείς χωματόδρομους ». Ισχυρισμοί όπως αυτός αποκαλύπτουν άγνοια του τρόπου λειτουργίας των παγοθραυστικών. Περνώντας μέσα από πάγο πάχους άνω των τριών ποδιών [ένα μέτρο], ένα παγοθραυστικό αφήνει ένα στενό μονοπάτι περιστοιχισμένο με οδοντωτό πάγο (ένα κυβικό μέτρο πάγου ζυγίζει περίπου 1.000 κιλά). Η χαλύβδινη επίστρωση ενός αντιτορπιλικού των Ναυτικού των ΗΠΑ έχει πάχος μικρότερο από μισή ίντσα. Ακόμα και ένα φορτηγό πλοίο με πολικές προδιαγραφές έχει ένα κύτος πιο ανθεκτικό στον πάγο. Εάν ένα αντιτορπιλικό αντιμετωπίσει αυτό το παραγεμισμένο με πάγο κανάλι ως αυτοκινητόδρομο, διατρέχει τον κίνδυνο θανατηφόρας σύγκρουσης. Επιπλέον, τα πλοία περιορίζονται στην ταχύτητα των συνοδευτικών τους, τα οποία οργώνουν πάγο [πάχους] από τρία έως έξι πόδια με λιγότερο από δέκα ναυτικά μίλια την ώρα, ακόμη και όταν ο καιρός είναι καλός. Σε δύσκολες καιρικές συνθήκες -ισχυροί άνεμοι και ισχυρά κύματα που περικλείουν το κατάστρωμα του πλοίου και την υπερκατασκευή σε πάγο- η πρόοδος επιβραδύνεται σε [ταχύτητα ανάλογη με] σύρσιμο. Τα γρήγορα, κρυφά, πολεμικά πλοία των Ηνωμένων Πολιτειών θα μετατρέπονταν σε ακίνητους στόχους [στμ: sitting ducks, στο πρωτότυπο].

Μερικά γεράκια της Αρκτικής διαλαλούν το λεγόμενο επιθετικό παγοθραυστικό της Ρωσίας ως μια μοναδική απειλή [10] -ένα πλοίο «που κατασκευάστηκε ειδικά για μάχες της Αρκτικής». Όμως, το πρόσφατα καθελκυσθέν Ivan Papanin δεν αντιπροσωπεύει μια κλιμάκωση στην κούρσα εξοπλισμών της Αρκτικής, δεδομένου ότι μοντελοποιήθηκε σε υπάρχοντα πλοία του ΝΑΤΟ, όπως το Svalbard της Νορβηγίας, το οποίο βρίσκεται σε υπηρεσία από το 2002. Μοιάζει επίσης με τα δανέζικα πλοία κατηγορίας Knud Rasmussen που έχουν αναπτυχθεί από το 2008. Άλλα παρόμοια υπεράκτια περιπολικά πλοία περιλαμβάνουν τα φινλανδικά πλοία Pohjanmaa και Harry DeWolf. Όλα έχουν μήκος περίπου 300 πόδια, ταξιδεύουν στους 20 κόμβους, μπορούν να σπάσουν πάγο [πάχους] τριών ποδών και να μεταφέρουν πολλαπλά όπλα. Όλα είναι επίσης σχεδιασμένα για περιπολίες ακτοφυλακής και αποστολές αναζήτησης και διάσωσης, καθώς και για πιθανές ένοπλες συγκρούσεις. Το Ivan Papanin είναι το πρώτο της Ρωσίας σε αυτήν την κατηγορία και διαφέρει κυρίως στο ότι δεν είναι ακόμη επιχειρησιακό. Ευρισκόμενο πίσω από το χρονοδιάγραμμά του και ήδη ξεπερασμένο, δύσκολα ανταποκρίνεται στον χαρακτηρισμό του από έναν αναλυτή [11] ως «Ο μπαλαντέρ της Ρωσίας στη μάχη για την Αρκτική».

ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

Εάν οι φόβοι για ένα χάσμα σχετικά με τα παγοθραυστικά προέρχονται εν μέρει από μια μεγαλοποίηση των ρωσικών δυνατοτήτων, αντικατοπτρίζουν επίσης την αποτυχία αξιολόγησης αυτών των δυνατοτήτων σε σχέση με τις δυνάμεις των ΗΠΑ και των συμμάχων. Ο απλός αριθμός των ρωσικών πλοίων ή των αεροπλάνων σημαίνει λίγα μεμονωμένος. Αυτό που μετράει είναι το πώς αυτές οι δυνάμεις συγκεντρώνονται ενάντια στους πιθανούς αντιπάλους τους. Καθ' όλη την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι εκτιμήσεις των ΗΠΑ όχι μόνο υπερέβαλλαν τον συνολικό αριθμό των σοβιετικών βομβαρδιστικών και πυραύλων, αλλά συχνά αγνόησαν τις αντισταθμιστικές δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών -οι οποίες ήταν σχεδόν πάντα πιο ακριβείς, αξιόπιστες και τεχνολογικά προχωρημένες. Στην σημερινή Αρκτική, οι κινδυνολόγοι επισημαίνουν τα στοιχεία που διαθέτει η Ρωσία, παραλείποντας έναν παρόμοιο έλεγχο [12] των δυνάμεων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα, οι κινδυνολόγοι σημειώνουν ότι ο ρωσικός Βόρειος Στόλος που εδρεύει στην Αρκτική είναι ο μεγαλύτερος του ναυτικού της. Όμως, ολόκληρος ο Βόρειος Στόλος έχει λιγότερα από 40 πλοία επιφανείας -τα μισά από τα οποία χρονολογούνται στον Ψυχρό Πόλεμο. Τώρα, αφαιρέστε τα μικρότερα σκάφη παράκτιας περιπολίας και όσα απομένουν είναι μόλις δώδεκα σημαντικά πλοία μάχης. Ένα πλήθος προβλημάτων από ελαττωματικούς στροβίλους μέχρι ξεπερασμένα συστήματα αεράμυνας καθυστέρησαν την είσοδο νεότερων ρωσικών πλοίων [στην υπηρεσία]. Τα ίδια προβλήματα πλήττουν τον ρωσικό υποβρύχιο στόλο, ο οποίος ξεπερνιέται σταθερά [13] από τα σύγχρονα επιθετικά υποβρύχια του αμερικανικού ναυτικού ικανά να εκτοξεύουν πυραύλους κρουζ.

Αντίθετα, η πρόσφατη άσκηση Trident Juncture έφερε 65 πλοία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην Αρκτική και περιλάμβανε την πρώτη διέλευση ενός αμερικανικού αεροπλανοφόρου στον Αρκτικό Κύκλο από το 1991. Σε μια κρίση, το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αυξήσει πολύ περισσότερο τη ναυτική δύναμη στην περιοχή, ξεπερνώντας σε μεγάλο βαθμό τους Ρώσους. Αυτή η δύναμη περιλαμβάνει υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων που έχουν προσαρμοστεί πρόσφατα για την εκτόξευση πυραύλων κρουζ και την ανάπτυξη ειδικών δυνάμεων. Παρά τους φόβους των ΗΠΑ για ρωσικά υποβρύχια που διεισδύουν στα σκανδιναβικά ύδατα, είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες που τώρα έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες επίγειας επίθεσης από υποβρύχια [14].

30092020-2.jpg

Παροπλισμένα αεροσκάφη κοντά στο Μουρμάνσκ, στην Ρωσία, τον Οκτώβριο του 2019. Maxim Shemetov / Reuters
------------------------------------------------------

Μια παρόμοια αναντιστοιχία υπάρχει όταν πρόκειται για την αεροπορική ισχύ στην Αρκτική. Οι κινδυνολόγοι υπερβάλουν για την απειλή που δημιουργούν περίπου δώδεκα «αεροπορικές βάσεις» που έχει κατασκευάσει [15] ή άνοιξε ξανά η Ρωσία μετά από 20 χρόνια εγκατάλειψης. Αλλά αυτά τα φυλάκια περιγράφονται καλύτερα ως διάδρομοι απο-προσγείωσης. Στελεχωμένα από μικρά πληρώματα, κανένα από αυτά δεν είναι ικανό να φιλοξενήσει ούτε μια μοίρα μαχητικών αεροσκαφών. Αντ' αυτού, υποστηρίζουν κυρίως αντιαεροπορικές και κατά πλοίων συστοιχίες –δηλαδή, ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης και πυραύλους μικρής εμβέλειας που έχουν σχεδιαστεί για να αμύνονται έναντι προσεγγίσεων στην ρωσική επικράτεια. Τα ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη εξακολουθούν να αναπτύσσονται από τις ίδιες μακρινές ηπειρωτικές βάσεις όπως έκαναν πριν από 30 χρόνια και, λόγω μιας μέτριας ικανότητας ανεφοδιασμού στον αέρα, έχουν περιορισμένη ακτίνα μάχης. Ως αποτέλεσμα, η ρωσική πολεμική αεροπορία προσφέρει μια τρομερή άμυνα ενάντια σε κάθε εισβολέα, αλλά δεν είναι ούτε δομημένη ούτε βασίζεται σε μεγάλες επιθετικές επιχειρήσεις.

Εν τω μεταξύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ μπορούν να καλέσουν αρκετές εκατοντάδες μαχητικά F-22 και F-35 [16] για Αρκτικές αποστολές μεγάλης εμβέλειας. Η Ρωσία, από την πλευρά της, δεν έχει ακόμα μαχητικά stealth με παρόμοια ικανότητα να διεισδύουν στις αεράμυνες. Τόσο στον αέρα όσο και στην θάλασσα, είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους που διαθέτουν τη μεγαλύτερη ικανότητα προβολής ισχύος στην Αρκτική.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Η ψυχροπολεμικής εποχής διόγκωση των απειλών καθοδηγείται από την πίστη σε μια αδυσώπητη στρατηγική του Κρεμλίνου για παγκόσμια κυριαρχία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποτίμησαν αποδείξεις ότι μέχρι την δεκαετία του 1970, η σοβιετική ηγεσία είχε γίνει βαθιά συντηρητική -φοβισμένη από την στρατιωτική και τεχνολογική ισχύ των ΗΠΑ, επιδιώκοντας όχι να προωθήσει αλλά απλώς να στηρίξει τις κλονιζόμενες παγκόσμιες θέσεις της- προς χάριν των τρομακτικών εκτιμήσεων περί της σοβιετικής ετοιμότητας να ξεκινήσει έναν μεγάλο πόλεμο [17]. Σήμερα, η πίστη στην αδυσώπητη εχθρότητα του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν τροφοδοτεί μια μεγαλοποίηση της ισχύος και του επιθετικού σχεδιασμού της Ρωσίας.

Οι κινδυνολόγοι σκιάζουν με συνέπεια τα γεγονότα ώστε να ταιριάζουν σε αυτό το αφήγημα: ρωσικά βομβαρδιστικά [18] που αναχαιτίζονται από μαχητικά του ΝΑΤΟ κοντά στην Αλάσκα ή τον νορβηγικό εναέριο χώρο κάνουν επιδρομές βομβαρδισμών [19], ενώ τα αμερικανικά βομβαρδιστικά [20] παρεμποδιζόμενα από ρωσικά μαχητικά κοντά στον ρωσικό εναέριο χώρο στην Βαλτική ή τη Μαύρη Θάλασσα [21] βρίσκονται σε «εκπαιδευτικές αποστολές» [22]. Οι ρωσικές αμφίβιες ασκήσεις στην Αρκτική είναι επιθετικές, αλλά παρόμοιοι αμερικανο-ΝΑΤΟϊκοί ελιγμοί είναι αμυντικοί. Μερικοί βλέπουν ακόμη και μια ρωσική επίθεση στην Βαλτική [23] ή τη Νορβηγία [24] -ουσιαστικά αδιανόητη, καθώς θα έφερνε γρήγορη στρατιωτική αλλά και πολιτική και οικονομική καταστροφή- ως μια ρεαλιστική πιθανότητα. Αυτή η υπερβολή με την σειρά της τροφοδοτεί τον κύκλο συσσώρευσης και αντισυσσώρευσης [εξοπλισμών] [25].

Μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση για την αξιολόγηση της Αρκτικής πολιτικής της Ρωσίας δεν αγνοεί την πρόσφατη στρατιωτική συσσώρευση της Ρωσίας, αλλά την τοποθετεί στο γενικότερο πλαίσιο [26]. Αυτό σημαίνει, πρώτα απ' όλα, να αναγνωρίσουμε ότι η ισορροπία δυνάμεων εξακολουθεί να ευνοεί την Δύση. Αυτή η προσέγγιση αναγνωρίζει επίσης 25 χρόνια ρωσικής συνεργασίας στην Αρκτική, συμπεριλαμβανομένου του εποικοδομητικού ρόλου της Μόσχας στο Αρκτικό Συμβούλιο και της τήρησης της αρχής ότι οι εδαφικές διαφορές μπορούν να επιλυθούν μόνο μέσω της διαδικασίας του Δίκαιου της Θάλασσας του ΟΗΕ. (Το μόνο Αρκτικό έθνος που δεν έχει προσχωρήσει στον Δίκαιο της Θάλασσας είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες). Πάνω απ’ όλα, οι ρεαλιστές εκτιμούν το συναισθηματικό και οικονομικό στοίχημα της Ρωσίας ως ένα Αρκτικό έθνος και καταλαβαίνουν ότι οι κομπασμοί που απευθύνονται σε ένα εγχώριο κοινό δεν αντικατοπτρίζουν την ισχύ αλλά την ανασφάλεια [ 27].

ΨΥΧΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΞΑΝΑ

Η κινδυνολογία περί την Αρκτική ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία με φόβους για ρωσική «αρπαγή» [28] του υποθαλάσσιου πλούτου του Βόρειου Πόλου. Σήμερα, αυτός ο συναγερμός έχει μετατοπιστεί σε φόβους για την ικανότητα της Ρωσίας να σπρώξει το ΝΑΤΟ έξω από την περιοχή. Οι παράκτιες άμυνες της Ρωσίας [29] περιγράφονται σε αναλύσεις δεξαμενών σκέψης (think tank) ως «βασικά συστατικά ενός θόλου anti-access/area denial (αντιπρόσβασης/άρνησης περιοχής)», ενώ οι ναυτικές τους αναπτύξεις θέτουν [30] «άμεση πρόκληση για τις διατλαντικές θαλάσσιες γραμμές επικοινωνίας που είναι απαραίτητες για την συμμαχική ενίσχυση της Ευρώπης σε περίπτωση μεγάλης σύγκρουσης». Πρόκειται για ψυχροπολεμικού στυλ μεγαλοποίηση της απειλής, καθώς τα ραντάρ και οι πύραυλοι της αεράμυνας της Ρωσίας απλώς δεν πλησιάζουν μια τέτοια ικανότητα [31]. Η πιθανότητα ο μικροσκοπικός στόλος της Ρωσίας να ορμήσει στον Βόρειο Ατλαντικό για να επιτεθεί στις ενισχύσεις του ΝΑΤΟ κατά την διάρκεια ενός μεγάλου πολέμου είναι αυτοκτονική, μεγαλειωδώς απομακρυσμένη.

Μια πιο ρεαλιστική ανησυχία δεν είναι ότι η Ρωσία θα αποκτήσει πλήρη κυριαρχία, αλλά ότι το ΝΑΤΟ θα την χάσει. Η μέτρια συσσώρευση της Μόσχας θα μπορούσε να απειλήσει την ικανότητα του ΝΑΤΟ να κρατά το ρωσικό ναυτικό περιορισμένο στα ύδατα της Αρκτικής και να το εμποδίζει να περνά από το Άνοιγμα Γροιλανδίας-Ισλανδίας-Ηνωμένου Βασιλείου [32]. Το ΝΑΤΟ έχει ιστορικά ελέγξει αυτό το στενό, επιτρέποντάς του να προβάλει ισχύ ελεύθερα σε αυτά τα νερά. Τώρα, η Ρωσία άρχισε να πιέζει. Όπως η Κίνα στα παράκτια νερά της -αν και λιγότερο επιθετικά- η Ρωσία ουσιαστικά λέει: «Η αεροπορική σας δύναμη δεν θα κυριαρχήσει στους ουρανούς μας χωρίς αμφισβήτηση, ούτε τα αεροπλανοφόρα σας και τα υποβρύχια με πυραύλους κρουζ θα πλησιάζουν τις ακτές μας με ατιμωρησία». Η πραγματική στρατηγική επιλογή είναι αν θα επιδιωχθεί μια διευθέτηση που να επιτρέπει κάποιο μέτρο αμοιβαίας ασφάλειας ή αν θα υπάρξει επιμονή στην συνεχιζόμενη κυριαρχία ΗΠΑ-ΝΑΤΟ και κίνδυνος κλιμάκωσης της αντιπαράθεσης στην Αρκτική.

Την περασμένη άνοιξη, η κυβέρνηση Τραμπ βγήκε κατηγορηματικά υπέρ της κυριαρχίας [33]. Αποκήρυξε την ρωσική επιθετικότητα, χλεύασε την διπλωματία του Αρκτικού Συμβουλίου, και μάλιστα επιτίμησε συμμάχους όπως η Δανία επειδή απέρριψε μια προσφορά για εξαγορά της Γροιλανδίας [34]. Ο Τραμπ ανακοίνωσε πρόσφατα την πιθανή απόκτηση ξένων βάσεων στην Αρκτική και επιπρόσθετων πυρηνικών παγοθραυστικών. Η κυβέρνησή του έχει επίσης προσθέσει την Κίνα στον κατάλογο των επιθετικών στην Αρκτική, επειδή τα μετριοπαθή ερευνητικά και επενδυτικά προγράμματα του Πεκίνου προκαλούν ανησυχία για έναν «στρατιωτικοποιημένο πολικό Δρόμο του Μεταξιού». Η Κίνα εξαρτάται από το εμπόριο μεταξύ της Ασίας και της Ευρώπης, οπότε το ενδιαφέρον της για την Διαδρομή της Βόρειας Θάλασσας και ο αυτοπροσδιορισμός της ως «σχεδόν Αρκτική δύναμη» είναι απολύτως λογικά -ωστόσο ο τελευταίος ισχυρισμός έκανε τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, να εκραγεί από οργή [ 35].

Ανώτεροι αξιωματούχοι της Πολεμικής Αεροπορίας και του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ έχουν επίσης αρχίσει να προβαίνουν σε στρατηγικές για να προβάλουν μαχητική ισχύ [36] στην Αρκτική και μάλιστα πρότειναν την αναβίωση μιας πολιτικής Ψυχρού Πολέμου για την αποστολή αεροπλανοφόρων στην Θάλασσα του Μπάρεντς: «Αυτή η στρατηγική πραγματικά τσάκισε τον Γκορμπατσόφ», είπε ο Ναύαρχος των ΗΠΑ, James G. Foggo III, σε μια πρόσφατη δήλωσή του [37]. «Τράβηξαν τα πάντα πίσω για να προστατεύσουν την πατρίδα και την Μπάρεντς. Οπότε ήταν αποτελεσματικό … στο να γονατίσει την πρώην Σοβιετική Ένωση. Ακόμα πιο ανησυχητική ήταν η πρόσφατη απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να στείλει έναν ναυτικό στολίσκο στην Θάλασσα του Μπάρεντς κοντά στην Ρωσία [38] και τα σχέδιά της για περισσότερες «επιχειρήσεις ελευθερίας πλοήγησης». Αυτοί οι ελιγμοί στα διεκδικούμενα από την Ρωσία ύδατα έχουν σχεδιαστεί για να αποδείξουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποδέχονται τα όρια της Μόσχας. Όπως προειδοποίησε ένας ειδικός επί της Αρκτικής, αντί να «σπρώχνουν την αρκούδα», τέτοιες επιθετικές επιχειρήσεις [39] στα ρωσικά παράκτια ύδατα «θα μοιάζουν περισσότερο με το να σέρνονται μέσα στη φωλιά της αρκούδας και να απαγάγουν ένα από τα μικρά της».

Ο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΤΗΣ ΑΡΚΤΙΚΗΣ

Μια πολύ πραγματική απειλή που η ιδεολογικά κινούμενη κυβέρνηση Τραμπ δεν έχει αναγνωρίσει, είναι η κλιματική αλλαγή. Στην αρχή της νέας χιλιετίας, μια μελέτη του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ με τον διορατικό τίτλο «Ναυτικές Επιχειρήσεις σε μια Αρκτική χωρίς πάγο» (“Naval Operations in an Ice Free Arctic”) [40] περιελάμβανε μια σύσταση για την αγορά περισσότερων παγοθραυστικών. Αυτή η προφανής αντίφαση υπογραμμίζει την αποτυχία πολλών Αμερικανών στρατηγιστών να εκτιμήσουν τι πραγματικά σημαίνει μια Αρκτική χωρίς πάγο ή, γενικότερα, να κατανοήσουν το πώς το μεταβαλλόμενο περιβάλλον θα αναιρέσει σύντομα τις υποθέσεις στις οποίες βασίζεται η στρατηγική των ΗΠΑ. Αντί για έναν ακόμη χώρο ανταγωνισμού με την Ρωσία, μια Αρκτική που θερμαίνεται γρήγορα θα είναι ο τόπος μιας σειράς καταστροφών, περιβαλλοντικών, οικονομικών και δημόσιας υγείας, που θα θέσουν υπό συζήτηση τις παραδοσιακές πολιτικές και στρατιωτικές προτεραιότητες και των δύο χωρών.

Η Αρκτική υφίσταται μια καταστροφική επιτάχυνση περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Μια υποχωρούσα παγωμένη έκταση ανοίγει τις θάλασσες σε απρόβλεπτα ρεύματα και άγριες καταιγίδες [41], οι οποίες χτυπούν τις ακτές, ενώ το εσωτερικό απειλείται από ανεξέλεγκτες πυρκαγιές από πάνω και μια βυθιζόμενη τούνδρα από κάτω. Δεν χρειάζεται πολλή φαντασία, μόνο μια προβολή από αυτό που είναι ήδη σε εξέλιξη, για να δούμε το πώς αυτό καταστρέφει τα σχέδια των γερακιών της Αρκτικής [42]. Οι ασυνήθιστες καταιγίδες θα απειλήσουν εκατοντάδες ζωές σε ένα κρουαζιερόπλοιο που θα χτυπηθεί από αυτές [43]. Εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια θα χάνονται κάθε φορά που ένα δεξαμενόπλοιο συγκρούεται με μια φρεγάτα του ΝΑΤΟ [44] καθώς τα ναυτικά αυξάνουν τον επιχειρησιακό ρυθμό τους στις πολυσύχναστες Αρκτικές θάλασσες. Επιπλέον δισεκατομμύρια θα εξαφανιστούν και θα πραγματοποιηθεί ανυπολόγιστη περιβαλλοντική ζημία με κάθε νέα διαρροή πετρελαίου [45]. Ακόμη και το «συνηθισμένο» κόστος επισκευής της υποδομής πάνω στο βυθιζόμενο πέρμαφροστ [στμ: permafrost, μόνιμα παγωμένο έδαφος] [46] θα ανέλθει σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Προσθέστε σε αυτό και το συγκλονιστικό κόστος αντικατάστασης εισοδήματος από καταρρέουσες φάρμες και τόπους αλιείας [47] και από μετεγκαταστάσεις παράκτιων κοινοτήτων, και το κολοσσιαίο κόστος απλώς της επιβίωσης από την αρκτική κλιματική αλλαγή καθιστά αδιανόητη την ταυτόχρονη κούρσα εξοπλισμών. Όσον αφορά τις ένοπλες συγκρούσεις στην περιοχή, με τα λόγια του [48] Καναδού στρατηγού, Mike Nixon, «Θα μετατραπούν γρήγορα στη μεγαλύτερη επιχείρηση έρευνας και διάσωσης που έχει δει ποτέ ο κόσμος»

Τυφλή στην επικείμενη καταστροφή, η επιθυμία του Τραμπ να κυριαρχήσει σε μια Αρκτική προικισμένη με ατελείωτο αμερικανικό πετρέλαιο φέρνει στο μυαλό έναν σταυροφόρο του Μεσαίωνα ο οποίος, ενώ επιδιώκει να εξάγει την πίστη του σε ένα ταξίδι κατάκτησης, εισάγει ακούσια μια πανούκλα που καταστρέφει την χώρα του. Αυτή δεν είναι μια απλή μεταφορά. Οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει εδώ και πολύ καιρό για τους κινδύνους νόσων σε μια θερμαινόμενη Αρκτική [49] και ανίχνευσαν πρόσφατα κρούσματα άνθρακα [50] σε σπόρους από αποψυχόμενα κουφάρια ζώων που ήταν πολύ καιρό κατεψυγμένα. Ιολόγοι έχουν «ξυπνήσει» αδρανείς ιούς από το πέρμαφροστ [51], και βιολόγοι καταγράφουν την εξάπλωση νόσων σε αρκτικά ψάρια [52] και θηλαστικά [53] που προκαλείται από την αύξηση της θερμότητας. Η κατάρρευση ειδών-κλειδιά ή η εξάπλωση ασθενειών μεταξύ των ειδών, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων [54], θα μπορούσε να μετατρέψει την Αρκτική σε πηγή της επόμενης παγκόσμιας πανδημίας [55].

Εν όψει όλων αυτών, οι κοινοτυπίες από αναλυτές [56] όπως η Heather Conley ότι «η χώρα που ελέγχει την Αρκτική ελέγχει τον κόσμο» είναι εξαιρετικά κοντόφθαλμες. Οι κλιματικά υποκινούμενες κρίσεις ανατρέπουν τις παραδοσιακές έννοιες του πολιτικο-στρατιωτικού ελέγχου. Η επικείμενη καταστροφή μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο συνεργατικά. Πριν από τριάντα χρόνια, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση τερμάτισαν τον Ψυχρό Πόλεμο και σκέφτηκαν το πώς να εξαλείψουν τα χημικά όπλα, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζέιμς Μπέικερ, πρότεινε την απόρριψή τους «κάπου στην Αρκτική». Ο Σοβιετικός πρόεδρος, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, απάντησε [57]: «Αυτό θα ήταν ακόμη χειρότερο», διότι, στην Αρκτική, «η οικολογική ισορροπία δεν μπορεί να διαταραχθεί σε καμία περίπτωση». Αφήστε την σοφία των προκατόχων τους να καθοδηγήσουν τους σημερινούς ηγέτες στο να σταματήσουν μια αρχόμενη κούρσα Αρκτικών εξοπλισμών που μπορεί μόνο να επιταχύνει την παγκόσμια καταστροφή.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-09-29/phantom...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/arctic-antarctic/2008-03-02/arct...
[2] https://jamestown.org/program/russia-claims-total-military-superiority-i...
[3] https://worldview.stratfor.com/article/what-russia-stands-gain-and-lose-...
[4] https://www.arctictoday.com/why-an-arctic-arms-race-would-be-a-mistake/
[5] https://nationalinterest.org/blog/buzz/icebreaker-gap-how-russia-plannin...
[6] https://www.armscontrol.org/act/2011-05/missile-gap-myth-its-progeny
[7] https://warontherocks.com/2019/11/the-icebreaker-gap-doesnt-mean-america...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2014-12-11/breakin...
[9] https://www.wired.com/2016/01/america-must-build-more-icebreakers-or-wel...
[10] https://www.thedrive.com/the-war-zone/8680/this-is-russias-warship-being...
[11] https://jamestown.org/program/military-icebreakers-russias-trump-card-in...
[12] https://www.csis.org/analysis/new-ice-curtain
[13] https://www.defensenews.com/naval/2019/12/06/heres-what-you-need-to-know...
[14] https://medium.com/war-is-boring/why-china-and-russia-fear-americas-kill...
[15] https://www.csis.org/analysis/ice-curtain-hunting-russias-newest-militar...
[16] https://www.airforcemag.com/eielson-receives-pacafs-first-two-f-35s/
[17] https://www.commentarymagazine.com/articles/richard-pipes-2/why-the-sovi...
[18] https://edition.cnn.com/2020/06/10/politics/us-intercepts-russian-bomber...
[19] https://thebarentsobserver.com/en/security/2018/03/russian-bombers-simul...
[20] https://thebarentsobserver.com/en/security/2019/09/b-2-stealth-bomber-fi...
[21] https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-05-29/russian-jets-intercep...
[22] https://www.polygraph.info/a/b52-crimea-bombing-provocation-fact-check/3...
[23] https://sofrep.com/fightersweep/rand-russia-defeats-nato-baltic-theater-...
[24] https://rusi.org/publication/rusi-journal/svalbard-nato%E2%80%99s-arctic...
[25] https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_146557.htm
[26] https://www.adn.com/arctic/article/northern-expert-proposes-new-rule-put...
[27] https://www.wsj.com/articles/u-s-nato-moves-in-baltics-raise-russian-fea...
[28] https://www.atlanticcouncil.org/blogs/natosource/russias-arctic-sea-grab/
[29] https://www.csis.org/features/ice-curtain-russias-arctic-military-presence
[30] https://www.regjeringen.no/contentassets/b6f5ea0d2d6248b4ae4131c554365e9...
[31] https://warontherocks.com/2019/09/its-time-to-talk-about-a2-ad-rethinkin...
[32] https://blog.usni.org/posts/2016/04/20/once-more-unto-the-gap
[33] https://www.highnorthnews.com/en/verbal-thunderstorm-mike-pompeo
[34] https://www.bbc.com/news/world-us-canada-49423968
[35] https://www.scmp.com/news/world/united-states-canada/article/3009095/ent...
[36] https://www.af.mil/News/Article-Display/Article/2281305/department-of-th...
[37] https://news.usni.org/2020/07/17/foggo-russia-seeking-more-control-of-bl...
[38] https://thebarentsobserver.com/en/security/2020/05/american-flags-new-no...
[39] https://www.usni.org/magazines/proceedings/2019/january/rushing-navy-shi...
[40] https://www.star.nesdis.noaa.gov/star/documents/2007IceSymp/FinalArcticR...
[41] https://www.scientificamerican.com/article/giant-waves-quickly-destroy-a...
[42] https://warontherocks.com/2018/06/caution-in-the-high-north-geopolitical...
[43] https://www.nytimes.com/2019/03/23/world/europe/viking-sky-cruise-ship-e...
[44] https://thebarentsobserver.com/en/security/2018/11/latest-frigate-helge-...
[45] https://oceanconservancy.org/blog/2014/03/25/four-reasons-why-an-arctic-...
[46] https://www.nature.com/articles/s41467-018-07557-4
[47] https://insideclimatenews.org/news/28112018/atlantic-cod-climate-change-...
[48] https://www.nationalgeographic.com/environment/2018/10/new-cold-war-brew...
[49] https://www.theatlantic.com/science/archive/2017/11/the-zombie-diseases-...
[50] https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2016/08/03/488400947/anthrax-o...
[51] https://unearthed.greenpeace.org/2020/07/03/arctic-permafrost-pandemic-l...
[52] https://www.highnorthnews.com/en/ocean-warming-already-affecting-arctic-...
[53] https://www.bbc.com/news/science-environment-50333627
[54] https://www.bbva.com/en/viruses-and-climate-change-how-the-two-threats-c...
[55] https://thenarwhal.ca/next-great-pandemic-permafrost/
[56] https://www.youtube.com/watch?v=jiTXGy_dc0Q
[57] https://books.google.com/books?id=kP7BDgAAQBAJ&pg=PA896&lpg=PA896&dq=%E2...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition