Η επικίνδυνη διολίσθηση της Αιθιοπίας προς τον εμφύλιο πόλεμο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η επικίνδυνη διολίσθηση της Αιθιοπίας προς τον εμφύλιο πόλεμο

Η σύγκρουση στο δεύτερο πολυπληθέστερο έθνος της Αφρικής προμηνύει άσχημα για την ήπειρο

Πριν από λιγότερο από έναν χρόνο, ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας, Abiy Ahmed, αποδέχθηκε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Σήμερα, η χώρα του βρίσκεται στο χείλος του εμφυλίου πολέμου. Οι εντάσεις μεταξύ της κυβέρνησης του Abiy και του Απελευθερωτικού Λαϊκού Μετώπου Tigrayan (TPLF), που κάποτε ήταν η κυρίαρχη δύναμη στο κυβερνών κόμμα της Αιθιοπίας αλλά τώρα είναι μια δυσαρεστημένη και καλά εξοπλισμένη περιφερειακή κυβέρνηση, σταδιακά κλιμακώθηκε επί μήνες. Την περασμένη εβδομάδα, η κατάσταση έκανε μια ξαφνική στροφή προς το χειρότερο όταν ο πρωθυπουργός διέταξε μια στρατιωτική επίθεση εναντίον των δυνάμεων του Tigrayan τις οποίες κατηγόρησε για εξέγερση και προδοτική δραστηριότητα. Η Αιθιοπία υπέστη έναν παρατεταμένο και αιματηρό εμφύλιο πόλεμο από το 1974 έως το 1991. Τώρα φαίνεται έτοιμη να επαναλάβει αυτήν την ιστορία.

16112020-1.jpg

Πολιτοφύλακες στην Sanja, στην Αιθιοπία, τον Νοέμβριο του 2020. Tiksa Negeri / Reuters
-----------------------------------------------------

Μια γρήγορη κάθοδος στην αστάθεια φαινόταν απίθανη όταν ο Abiy ανέλαβε την εξουσία το 2018. Ο νέος πρωθυπουργός κέρδισε γρήγορα επιδοκιμασίες -και το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης [1]- για τις πολλά υποσχόμενες μεταρρυθμίσεις του που περιελάμβαναν την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων και την διεξαγωγή ελεύθερων και δίκαιων εκλογών. Φάνηκε να τερματίζει τη μακροχρόνια διαμάχη της Αιθιοπίας με την γειτονική Ερυθραία, και ως ο πρώτος ηγέτης της χώρας από την εθνοτική ομάδα Oromo, ήταν επίσης σε καλή θέση για να τερματίσει μια συνεχιζόμενη εξέγερση στην περιοχή Oromia [2].

Όμως, πίσω από τα αισιόδοξα πρωτοσέλιδα, η σύγκρουση σιγόβραζε. Ο Abiy είχε έρθει στην εξουσία ως μέρος ενός συνασπισμού, γνωστού ως το Επαναστατικό Δημοκρατικό Μέτωπο του Αιθιοπικού Λαού (EPRDF), στον οποίο το TPLF είχε διαδραματίσει κεντρικό ρόλο. Αλλά ο Abiy γρήγορα κινήθηκε για να εδραιώσει την εξουσία του δημιουργώντας ένα νέο πολιτικό όχημα -το Κόμμα Ευημερίας- το οποίο θα μπορούσε πιο εύκολα να το ελέγξει. Η κυβέρνηση του Abiy περιθωριοποίησε το TPLF, το οποίο αρνήθηκε να προσχωρήσει στο νέο κυβερνών κόμμα, μπαίνοντας αντ' αυτού σε μια πορεία σύγκρουσης με τον πρωθυπουργό. Ακολούθησε μια σειρά από διαφωνίες και αψιμαχίες, που κατέληξαν σε μια επιδρομή του TPLF σε μια βάση του στρατού της Αιθιοπίας. Ο Abiy απάντησε με αεροπορικές επιθέσεις και με το επικίνδυνο και προκλητικό βήμα της διάλυσης της κυβέρνησης [3] της περιοχής Tigray.

Για να καταλάβει κάποιος γιατί η διαμάχη μεταξύ του Abiy και του TPLF κλιμακώθηκε τόσο γρήγορα και χτύπησε έναν τέτοιο συναγερμό [4], χρειάζεται απλώς να κοιτάξει την αιθιοπική ιστορία. Τα τελευταία 60 χρόνια, διαδοχικές κυβερνήσεις αγωνίστηκαν για να διατηρήσουν τον έλεγχο στην τεράστια και ποικίλη χώρα. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όλοι κατέφυγαν στην καταστολή προκειμένου να συγκρατήσουν τις διαφωνίες -και όλοι τους τελικά ανατράπηκαν βίαια.

ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΕΞΕΓΕΡΣΗ

Ο κύκλος «καταστολής και εξέγερσης» της Αιθιοπίας χρονολογείται από την αυτοκρατορική κυβέρνηση του Haile Selassie, η οποία προήδρευσε στην ενδημική αστάθεια, την φτώχεια, την ανισότητα, και τις ελλείψεις τροφίμων από την δεκαετία του 1930 έως το 1974. Ο Σελασιέ ανατράπηκε από μια στρατιωτική χούντα που εξελίχθηκε σε μαρξιστικό-λενινιστικό καθεστώς -γνωστό ως Derg- που υποσχέθηκε να οικοδομήσει μια πιο σταθερή και ισότιμη κοινωνία. Αλλά υπό την ηγεσία του Μενγκίστου Χαϊλέ Μαριάμ, το νέο καθεστώς έγινε όλο και πιο ριζοσπαστικό και βίαιο, εξαπολύοντας έναν «Κόκκινο Τρόμο» στον οποίο 750.000 άνθρωποι πιστεύεται ότι σκοτώθηκαν.

Η καταστολή δεν ήταν αρκετή για να κρατήσει το Derg στην εξουσία, όπως και δεν ήταν αρκετή για την διατήρηση του αυτοκρατορικού καθεστώτος του Χαϊλέ Σελασιέ. Στην δεκαετία του 1980, ένας συνασπισμός μαρξιστικών και εθνικών κινημάτων ανεξαρτησίας -που θα γίνονταν το EPRDF- πήρε τα όπλα εναντίον της κυβέρνησης, αναγκάζοντας τελικά τον Μενγκίστου να εγκαταλείψει την χώρα το 1991.

Αρχικά, το EPRDF φάνηκε να σπάει τον κύκλο της καταστολής και εξέγερσης. Υπό τον πρόεδρο και αργότερα πρωθυπουργό, Meles Zenawi, ο συνασπισμός επιδίωξε μια επιτυχημένη αναπτυξιακή στρατηγική που ενίσχυσε την οικονομική ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, το EPRDF προώθησε μια νέα λύση στο πρόβλημα της διαχείρισης των διαφορετικών εθνοπεριφερειακών κοινοτήτων της Αιθιοπίας. Αντί να επιβάλει μια συγκεκριμένη εθνοτική ταυτότητα σε σχέση με όλες τις άλλες, το EPRDF προσέφερε στις πολλές διαφορετικές κοινότητες της χώρας ελευθερία και αυτοσεβασμό μέσω ενός ομοσπονδιακού πολιτικού συστήματος και συντάγματος [5] που παραχώρησε σε «όλους τους λαούς» το «δικαίωμα της αυτοδιάθεσης».

Αλλά η ρύθμιση δεν λειτούργησε έτσι στην πράξη. Ο κυβερνών συνασπισμός επέλεγε τους ηγέτες της αντιπολίτευσης, υπονομεύοντας την ικανότητα των περιφερειακών κυβερνήσεων να επιδιώκουν εναλλακτικά πολιτικά οράματα ή να εκπροσωπούν δυσαρεστημένες κοινότητες. Ουσιαστικά, κάθε περιφέρεια απολάμβανε την αυτοδιοίκηση μόνο στον βαθμό που ήταν πρόθυμη να κυβερνηθεί από το EPRDF -κάτι που δεν ίσχυε σε περιοχές όπως η Oromia επί τουλάχιστον μια δεκαετία.

Επιπλέον, παρ’ όλη την ρητορική περί εθνικής ισορροπίας, το TPLF, που αντιπροσωπεύει μια μικρή μειονότητα [6] Αιθιόπων, κυριάρχησε στην κυβέρνηση για σχεδόν τρεις δεκαετίες -έως ότου ο Abiy ήρθε στην εξουσία. Καθώς αυξήθηκε η απογοήτευση με την διακυβέρνηση του EPRDF, η ευθεία απόρριψη της νομιμοποίησης της κυβέρνησης -που υποδηλώνεται από την κλιμάκωση της εξέγερσης στην Oromia [7] από το 2016 και μετά- βαδίζει χέρι-χέρι με τις αυξανόμενες εθνικές εντάσεις [8] σε πολλά μέρη της χώρας.

ΤΡΟΧΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ

Για πρώτη φορά, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Αιθιοπίας αντιμετωπίζει τώρα μια άμεση πρόκληση από μια ομάδα που ελέγχει μια περιφερειακή κυβέρνηση και έχει σημαντική στρατιωτική ικανότητα [9]. Το TPLF όχι μόνον άφησε τον κυβερνώντα συνασπισμό αλλά αμφισβήτησε άμεσα την εξουσία του. Και έχοντας παίξει καθοριστικό ρόλο στον ανταρτικό πόλεμο εναντίον του Derg, οι ηγέτες του TPLF ξέρουν πώς να ανατρέψουν μια κυβέρνηση.

Σε μια προσπάθεια να ντροπιάσει τον Abiy και να προωθήσει τα αιτήματά του για μεγαλύτερη αυτονομία στην περιοχή Tigray, το TPLF έχει πραγματοποιήσει μια σειρά από σκόπιμα προκλητικές κινήσεις τους τελευταίους μήνες. Αφού ο πρωθυπουργός ανέβαλε τις γενικές εκλογές λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, για παράδειγμα, το TPLF αψήφησε τις εντολές του και διενήργησε τις δικές του εκλογές [10], καθιερώνοντας ουσιαστικά το Tigray ως ένα κράτος εν κράτει.

Από την πλευρά του, ο πρωθυπουργός έκανε ελάχιστα για να ηρεμήσει τις εντάσεις. Παρά την προσεκτικά καλλιεργημένη εικόνα του ως μεταρρυθμιστή, ο Abiy παραμένει ένας στρατιωτικός ηγέτης που ανέβηκε στην κορυφή της υπηρεσίας πληροφοριών της χώρας του πριν αναλάβει την πρωθυπουργία. Το ένστικτό του είναι να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις με βία, όχι με συμβιβασμό. Θα μπορούσε απλώς να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη επιθετικότητα του TPLF με στοχευμένες αεροπορικές επιθέσεις και στην συνέχεια να κάνει έκκληση για ειρήνη με ευνοϊκούς όρους. Αντί γι’ αυτό, τιμώρησε το TPLF τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά -διαλύοντας την περιφερειακή κυβέρνηση του Tigray και κλιμακώνοντας την σύγκρουση. Αποκλείοντας αποτελεσματικά τους ηγέτες της TPLF από το πολιτικό σύστημα, ο Abiy έχει εξασφαλίσει ότι αυτοί θα παλέψουν για να το ανατρέψουν.

Παρά τις βέβαιες προβλέψεις του για μια γρήγορη νίκη [11], ο Abiy ίσως να δυσκολευτεί να πετύχει μια αποφασιστική νίκη εναντίον του TPLF. Το κράτος της Αιθιοπίας είναι ισχυρότερο από όσο στο παρελθόν, αλλά η κυβέρνηση αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις για την εξουσία της σε ολόκληρη την τεράστια επικράτειά της. Και όσο περισσότερο συνεχιστεί η σύγκρουση, τόσο πιο πιθανό είναι και άλλες απελευθερωτικές και αποσχιστικές ομάδες -συμπεριλαμβανομένης της κοινότητας Oromo του ίδιου του Abiy [12]- να μπουν στην συμπλοκή, πολλαπλασιάζοντας τον κύκλο καταστολής και εξέγερσης.

ΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Εάν η Αιθιοπία επιστρέψει στον εμφύλιο πόλεμο, ολόκληρη η αφρικανική ήπειρος θα υποφέρει. Η παρατεταμένη στρατιωτική αντιπαράθεση όχι μόνο θα οδηγήσει σε σοβαρές απώλειες ζωών στην Αιθιοπία, αλλά θα θέσει σε κίνηση μια σειρά σχετικών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Μια νέα προσφυγική κρίση θα κατακλύσει γειτονικές χώρες όπως η Κένυα και το Σουδάν, οι οποίες ήδη φιλοξενούν σημαντικούς πληθυσμούς από πρόσφυγες ή εκτοπισμένους. Η ίδια η Αιθιοπία έχει 1,8 εκατομμύρια εκτοπισμένους [13] εντός των συνόρων της. Η προσθήκη εκατομμυρίων περισσότερων, σε συνδυασμό με διαταραχές στην γεωργική παραγωγή και στις υποδομές, θα μπορούσε να οδηγήσει σε έλλειψη τροφίμων και να υπονομεύσει την καταπολέμηση του COVID-19.

Ακόμα πιο ανησυχητικό, μια παρατεταμένη σύγκρουση θα μπορούσε να προσελκύσει γειτονικές χώρες, όπως η Αίγυπτος [14] και η Ερυθραία, οι οποίες μπορεί να μπουν στον πειρασμό να υποστηρίξουν είτε την ομοσπονδιακή κυβέρνηση είτε τους επαναστατικούς στρατούς για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Υπάρχουν ήδη φόβοι ότι ο πρόεδρος της Ερυθραίας, Isaias Afwerki, θα παράσχει στρατιωτική υποστήριξη και βοήθεια στον Abiy. Η στενή σχέση μεταξύ των δύο ηγετών και το γεγονός ότι αμφότεροι διατηρούν ιστορικές μνησικακίες εναντίον του TPLF έχει ήδη οδηγήσει τους ηγέτες του Tigrayan να κατηγορήσουν τους δύο άνδρες ότι συνωμοτούν εναντίον τους.

Οι μάχες κλιμακώνονται ήδη, σύμφωνα με πληροφορίες με βαριές απώλειες. Η διεθνής κοινότητα έχει χάσει την ευκαιρία να αποτρέψει το ξέσπασμα των συγκρούσεων, αλλά λαμβάνοντας έγκαιρη και συντονισμένη δράση, σημαντικοί Δυτικοί δωρητές, σημαντικοί ξένοι εταίροι όπως η Κίνα, και η Αφρικανική Ένωση θα μπορούσαν ακόμη να ενθαρρύνουν τη μετριοπάθεια. Μαζί, θα μπορούσαν να ωθήσουν τον Abiy και το TPLF στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να τονίσουν την ανάγκη να επιστρέψει η κυβέρνηση στην μεταρρυθμιστική ατζέντα της -και να διεξαγάγει αξιόπιστες εκλογές- για να ξαναχτίσει την δημόσια εμπιστοσύνη.

Η ενοποιημένη διεθνής πίεση είναι σπάνια στον σημερινό πολυπολικό κόσμο, αλλά το φάσμα μιας ευρείας σύγκρουσης στο Κέρας της Αφρικής θα πρέπει να βοηθήσει τις περιφερειακές και παγκόσμιες δυνάμεις να φτάσουν σε κοινό τόπο. Παρόλο που έχουν πολύ διαφορετικά συμφέροντα και οράματα για την Αιθιοπία, η Κίνα, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Ηνωμένες Πολιτείες, και η Αφρικανική Ένωση έχουν κάνει σημαντικές επενδύσεις στην χώρα τα τελευταία χρόνια -από την κατασκευή της έδρας της Αφρικανικής Ένωσης έως την στρατιωτική βοήθεια και μεγάλα αναπτυξιακά έργα- κανένα από τα οποία δεν θα επιβιώσει από έναν εμφύλιο πόλεμο. Εάν δεν υπάρξει συντονισμένη απάντηση τις επόμενες μέρες και η Αιθιοπία μπει σε έναν εμφύλιο πόλεμο πλήρους κλίμακας, δεν θα είναι μόνο οι Αιθίοπες που θα ρωτούν γιατί η διεθνής κοινότητα έκανε τόσα λίγα για να αποτρέψει μια περιφερειακή καταστροφή.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.theguardian.com/world/2020/nov/08/pm-who-won-nobel-peace-pri...
[2] https://qz.com/africa/1160398/ethiopias-oromos-and-somalis-clash-again-l...
[3] https://www.bbc.com/news/world-africa-54853362
[4] https://www.aljazeera.com/news/2020/11/8/fears-on-eritreas-secret-role-i...
[5] https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-african-law/article/right-to-selfdetermination-under-the-ethiopian-constitution-a-legal-tool-for-indigenous-peoples-protection-against-land-alienation/8023FE21E61AFA08C333B8F7C2950ABF#:~:text=Art%201(1)%20of%20the,%2C%20social%20and%20cultural%20development.
[6] https://roape.net/2019/02/04/ethiopia-against-the-odds/
[7] https://time.com/5871217/ethiopia-protests-haacaaluu/
[8] https://www.theguardian.com/global-development/2019/mar/14/shadow-falls-...
[9] https://foreignpolicy.com/2020/11/05/is-ethiopia-headed-for-civil-war/
[10] https://qz.com/africa/1902614/ethiopia-tigray-tplf-party-wins-controvers...
[11] https://www.aljazeera.com/news/2020/11/4/ethiopia-pm-claims-army-success...
[12] https://www.nytimes.com/2020/11/08/world/africa/ethiopia-tigray.html
[13] https://www.iom.int/news/iom-report-ethiopia-records-more-18-million-int...
[14] https://www.aa.com.tr/en/africa/ethiopia-objects-to-egyptian-base-plans-...

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Source URL: https://www.foreignaffairs.com/articles/africa/2020-11-12/ethiopias-dang...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition