Το «άνοιγμα Suwalki» και η άμυνα των χωρών της Βαλτικής | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το «άνοιγμα Suwalki» και η άμυνα των χωρών της Βαλτικής

Είναι η Αχίλλειος πτέρνα του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη;
Περίληψη: 

Το άνοιγμα Σουβάλκι μπορεί να αποβεί μοιραίο για το ΝΑΤΟ εάν ο έλεγχός του περάσει στην Ρωσία. Η καθοριστική σημασία του οφείλεται στο γεγονός ότι το ΝΑΤΟ δεν δύναται να κρατήσει τις Βαλτικές χώρες βασιζόμενη στα στρατεύματα που διατηρεί σήμερα στα εδάφη τους.

Ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι πτυχιούχος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο με εξειδίκευση στις διεθνείς σχέσεις και την διπλωματία, αναλυτής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων σε θέματα Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής.

Με μικρή φήμη, αλλά με τεράστια γεωστρατηγική σημασία, το άνοιγμα Σουβάλκι (Suwalki Gap) είναι μια λεπτή γραμμή 110 χιλιομέτρων που αποτελεί τα σύνορα της Πολωνίας με την Λιθουανία, όπως αυτά αποτυπώθηκαν στην ομώνυμη συνθήκη του 1920 και παγιώθηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ως σύνορο δύο χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (από το 2004) και της Συνθήκης Σένγκεν (από το 2007), το άνοιγμα Σουβάλκι φυλάσσεται με «χαλαρή» επιτήρηση από τις συνοριακές δυνάμεις της Πολωνίας βορειοδυτικά και της Λιθουανίας βορειοανατολικά, ενώ λόγω της σημαντικότητάς της, η ευρύτερη περιοχή πρόκειται για μια από τις πιο στρατιωτικοποιημένες της Ευρώπης.

26112020-3.jpg

Δυνάμεις των ΗΠΑ προς την πόλη Suwalki κοντά στην Augustow της Πολωνίας, στις 17 Ιουνίου 2017. REUTERS/Ints Kalnins
------------------------------------------------------------------------------

Το άνοιγμα Σουβάλκι αποτελείται από δύο κάθετους αυτοκινητόδρομους (Highway A5/E67) που συνδέουν την Πολωνία με την Λιθουανία και έναν δρόμο με δύο παρακλάδια, που απλώνεται παράλληλα του ανοίγματος. Συγκεκριμένα, η οδός 134 συνδέει την πόλη Χρόντνα (Hrodna) της Λευκορωσίας με την πόλη Καλβάριτζα (Kalvarija) της Λιθουανίας και από εκεί η οδός 200 ενώνει την τελευταία με την πόλη Γιάσναγια Πολγιάνα (Yasnaya Polyana) του ρωσικού Καλλίνιγκραντ.

Ταυτόχρονα, το άνοιγμα Σουβάλκι είναι το ευάλωτο σημείο του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη σε μια ενδεχόμενη σύρραξη με την Ρωσία. Πώς γίνεται, όμως, ένα τόσο μικρό και φαινομενικά ασήμαντο στενό να αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της στρατιωτικής στρατηγικής μιας τόσο ισχυρής συμμαχίας όπως είναι το ΝΑΤΟ;

Η απάντηση είναι ότι οι δύο προαναφερθέντες αυτοκινητόδρομοι (Α5/Ε67) είναι οι μόνοι χερσαίοι δρόμοι μέσω των οποίων μπορεί το ΝΑΤΟ να συνδράμει τις Βαλτικές χώρες σε περίπτωση ρωσικής εισβολής. Αυτό συμβαίνει διότι απλούστατα οι υπόλοιποι είναι υπό τον έλεγχο της Μόσχας. Στα δυτικά του ανοίγματος Σουβάλκι είναι ο ρωσικός θύλακας του Καλίνιγκραντ όπου εδρεύει ο πανίσχυρος στόλος της Βαλτικής με 75 πολεμικά πλοία και όπου, εκτός από καθόλα υπολογίσιμες στρατιωτικές δυνάμεις, η Ρωσία διατηρεί και πυρηνικές κεφαλές. Στα ανατολικά προβάλλει το κράτος της Λευκορωσίας που παρά τις τελευταίες δηλώσεις Λουκασένκο για ανεξάρτητη πολιτική, παραμένει δορυφόρος της Ρωσίας και η εξωτερική του πολιτική άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτή του Κρεμλίνου.

26112020-4.jpg

Υπό αυτό το πρίσμα, οι «πύλες» για τις Βαλτικές χώρες τόσο εκ δυσμάς όσο και εξ’ ανατολάς είναι κλειστές. Η μόνη «πόρτα» που μένει ανοικτή και διατηρεί αδιαίρετο το έδαφος του ΝΑΤΟ είναι το άνοιγμα Σουβάλκι στα βορειοανατολικά της Πολωνίας. Συνεπώς, οι ΗΠΑ έχουν κάθε λόγο να θεωρούν το συγκεκριμένο κομμάτι γης ως θεμελιώδες για την συνοχή της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας αλλά και για την ίδια την ύπαρξή της καθώς σε περίπτωση αποκλεισμού του από την Ρωσία, το ΝΑΤΟ θα έχανε την Βορειανατολική του πλευρά στην Ευρώπη και το πλήγμα από ένα τέτοιο γεγονός θα ήταν τεράστιο και ίσως μη αναστρέψιμο. Φυσικά, ο μόνος λόγος που θα είχε η Ρωσία για να καταλάβει το κενό Σουβάλκι και να αποκόψει τους Συμμάχους από τις Βαλτικές χώρες είναι να θέλει να προετοιμάσει το έδαφος για εισβολή σε αυτές και γρήγορη προσάρτησή τους, κάτι που θα δημιουργούσε faits accomplis για το ΝΑΤΟ.

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ

Πόσο πιθανό είναι η Ρωσία να επιτεθεί στις Βαλτικές χώρες; Με μια πρώτη ματιά, είναι απίθανο. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν ξέρει ότι μια τέτοια ενέργεια θα τον έφερνε αντιμέτωπο με τις ΗΠΑ και η ένοπλη σύρραξη με το ΝΑΤΟ θα ήταν σχεδόν βέβαιη. Σε αντίθεση με τις παρεμβάσεις σε Γεωργία (2008) και Ουκρανία (2014), μια εισβολή σε χώρες που βρίσκονται κάτω από τη νατοϊκή ομπρέλα, όπως η Λετονία, η Εσθονία και η Λιθουανία, θα πυροδοτούσε το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ για συλλογική άμυνα καθώς θα πρόκειται για επίθεση εναντίον κράτους-μέλους από δύναμη εκτός της Συμμαχίας. Ακόμα και ο πιο γενναίος Ρώσος δε θα ήθελε σε καμία περίπτωση να πάει σε πόλεμο με τις ΗΠΑ.

Αυτό λέει η λογική. Αλλά η «αρκούδα» είναι τόσο απρόβλεπτη που κάποιες φορές η ρωσική εξωτερική πολιτική ξεφεύγει από τα στεγανά και πάει κόντρα στην λογική• ή τουλάχιστον στην λογική που επιτάσσει το Διεθνές Δίκαιο, η διπλωματία και οι συσχετισμοί ισχύος που αντιλαμβάνεται η Δύση. Για παράδειγμα, λίγοι ήταν εκείνοι που θεωρούσαν πιθανή μια ένοπλη παρέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία και προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας στα νότια της χώρας. Η Ρωσία τότε είχε ήδη μπει σε τροχιά ύφεσης και ο Πούτιν γνώριζε ότι μια τέτοια ρωσική επιθετικότητα θα έφερνε τις σχέσεις της χώρας του με την Δύση στο ναδίρ και η ρωσική οικονομία θα υπέφερε έτι περαιτέρω από τον «πόλεμο» δασμών που θα της έκαναν οι ΗΠΑ. Ωστόσο, η «κοινή λογική» δεν τον σταμάτησε και σήμερα η Κριμαία παραμένει υπό ρωσική κυριαρχία.