Η Σομαλία πρέπει να μάθει να στέκεται μόνη της | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Σομαλία πρέπει να μάθει να στέκεται μόνη της

Πριν μπορέσει να σταθεί μαζί με το υπόλοιπο Κέρας της Αφρικής
Περίληψη: 

Ούτε η Αιθιοπία ούτε η Σομαλία είναι έτοιμες για βαθύτερη μεταξύ τους εναρμόνιση. Η Αιθιοπία διολισθαίνει προς την αστάθεια και είναι απασχολημένη τόσο με εσωτερικές εθνοτικές συγκρούσεις όσο και με συνοριακές διαφορές με την Σομαλία και την Ερυθραία. Η Σομαλία, από την πλευρά της, είναι πολύ κατακερματισμένη πολιτικά, πολύ εύθραυστη, και απειλείται πολύ από εξτρεμιστές.

Ο HASSAN SHEIKH MOHAMUD υπηρέτησε ως πρόεδρος της Σομαλίας από το 2012 ως το 2017.

Τον Μάρτιο του 1977, η Αιθιοπία και η Σομαλία έφτασαν στα πρόθυρα του πολέμου για την περιοχή Ogaden, την οποία αμφότερες διεκδικούσαν. Ο επαναστατικός πρόεδρος της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο, έκανε μια απεγνωσμένη εξόρμηση στο Κέρας της Αφρικής με ένα τολμηρό σχέδιο για την διατήρηση της ειρήνης: με την υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης, πρότεινε να συνδυαστούν η Αιθιοπία, η Σομαλία, η Νότια Υεμένη και η «στο-σύντομο-μέλλον-ανεξάρτητη» γαλλική επικράτεια των Afars και των Issas (τώρα το Τζιμπουτί) σε ένα μαρξιστικό-λενινιστικό υπερκράτος που θα ελέγχει την Ερυθρά Θάλασσα και την πολύ σημαντική είσοδο στο κανάλι του Σουέζ. Όχι μόνο η συγχώνευση θα επέλυε τον μακροχρόνιο ανταγωνισμό μεταξύ Αιθιοπίας και Σομαλίας, αλλά θα απελευθέρωνε και το οικονομικό δυναμικό της περιοχής. Ακόμα πιο σημαντικό για το Κρεμλίνο, θα παγίωνε τα πρόσφατα κομμουνιστικά κέρδη και θα έκανε τους Σοβιετικούς την κυρίαρχη εξωτερική δύναμη στο Κέρας της Αφρικής.

27112020-1.jpg

Μέλη του Σομαλικού Εθνικού Στρατού στη Μογκαντίσου, στην Σομαλία, τον Αύγουστο του 2012. Wikimedia Commons
-------------------------------------------------------------

Η διπλωματία του Κάστρο απέτυχε να κερδίσει υποστήριξη από περιφερειακούς ηγέτες, κυρίως από τον Σομαλό στρατιωτικό ηγέτη Siad Barre, και σύντομα η Σομαλία και η Αιθιοπία κλειδώθηκαν σε έναν βάναυσο πόλεμο. Ωστόσο, η ιδέα ενός ολοκληρωμένου Κέρατος της Αφρικής δεν πέθανε ποτέ. Πάνω από τέσσερις δεκαετίες μετά τον πόλεμο του Ογκάντεν, ο στόχος της περισσότερης πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης συνεχίζεται -ιδιαίτερα στην Αιθιοπία, τον περιφερειακό ηγεμόνα, η οποία είναι περίκλειστη και εξαρτάται από τους γείτονές της για πρόσβαση στην θάλασσα. Περιφερειακοί οργανισμοί όπως η Διακυβερνητική Αρχή Ανάπτυξης (Intergovernmental Authority on Development) έχουν επίσης επιδιώξει να προωθήσουν την ολοκλήρωση, όπως έχουν κάνει και οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες βλέπουν τους βαθύτερους εμπορικούς δεσμούς και την πολιτική συνεργασία ως προπύργια κατά της αστάθειας και του εξτρεμισμού.

Από τότε που ήρθε στην εξουσία το 2018, ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας, Abiy Ahmed, επιτάχυνε το σχέδιο της περιφερειακής ολοκλήρωσης. Έχει σφυρηλατήσει στενότερους δεσμούς με την Σομαλία και με την παλαιότερα αρχι-εχθρό της Αιθιοπίας, την Ερυθραία, υπογράφοντας ακόμη και τριμερή συμφωνία με τους ηγέτες και των δύο χωρών που καθιέρωσε ένα πλαίσιο [1] για συνεργασία πολιτική, οικονομική και στον τομέα της ασφάλειας. Πιο δυσοίωνα, ο Abiy έχει υπονοήσει δημοσίως ότι η οικονομική ολοκλήρωση θα μπορούσε να αποτελέσει το προοίμιο μιας πολιτικής ολοκλήρωσης και τελικά μιας ενιαίας κυβέρνησης και στρατού στο Κέρας της Αφρικής.

Οι προσπάθειες πολιτικής ολοκλήρωσης που έρχονται σε βάρος της κυριαρχίας είναι προορισμένες να προκαλέσουν συγκρούσεις και να καταλήξουν σε αποτυχία. Αλλά ακόμη και οι προσπάθειες οικονομικής ολοκλήρωσης που θα έπρεπε να ωφελήσουν όλα τα [συμβαλλόμενα] μέρη την εποχή της ειρήνης και της σταθερότητας θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν μπούμερανγκ υπό τις τρέχουσες συνθήκες. Θεωρητικά, η ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων και αγαθών μεταξύ Αιθιοπίας και Σομαλίας θα πρέπει να μειώσει τις ιστορικές εντάσεις, να ενισχύσει τους οικονομικούς δεσμούς και να προωθήσει την κοινή ανάπτυξη και ευημερία. Ωστόσο, στην πράξη, το να επιτρέπεται μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να εμβαθύνει την αμοιβαία καχυποψία και την χρόνια ανασφάλεια που σακάτεψαν την δημοκρατική ανάπτυξη της Σομαλίας.

Με απλά λόγια, ούτε η Αιθιοπία ούτε η Σομαλία είναι έτοιμες για βαθύτερη εναρμόνιση. Η Αιθιοπία διολισθαίνει προς την αστάθεια [2] και είναι απασχολημένη τόσο με εσωτερικές εθνοτικές συγκρούσεις όσο και με συνοριακές διαφορές με την Σομαλία και την Ερυθραία. Η Σομαλία, από την πλευρά της, είναι πολύ κατακερματισμένη πολιτικά, πολύ εύθραυστη, και απειλείται πολύ από εξτρεμιστές για να επωφεληθεί αρκετά από την περιφερειακή ολοκλήρωση αυτή την στιγμή. Και επειδή οι σημερινοί ηγέτες της Σομαλίας έχουν αγκαλιάσει την ατζέντα της εναρμόνισης με την Αιθιοπία χωρίς πολλά στοιχεία από την κοινωνία των πολιτών ή το κοινό, η περαιτέρω εφαρμογή αυτής της ατζέντας θα μπορούσε να εμβαθύνει τις διαιρέσεις αντί να τις θεραπεύσει. Προτού επιδιώξει μεγαλύτερη αλληλεξάρτηση με τους γείτονές της, ως εκ τούτου, η κυβέρνηση της Σομαλίας θα πρέπει να επικεντρωθεί στο να στραφεί ενάντια στην εξτρεμιστική ομάδα ανταρτών al Shabab, να ενισχύσει τις αδύναμες και διχασμένες δομές διακυβέρνησης εγχωρίως και να στηριχθεί στα δημοκρατικά κέρδη που έχουν επιτευχθεί τα τελευταία 20 χρόνια.

ΣΠΑΤΑΛΗΜΕΝΗ ΠΡΟΟΔΟΣ

Η Σομαλία είναι χρονίως ασταθής επί σχεδόν 30 έτη. Ο εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε το 1991, όταν το αυταρχικό καθεστώς του Μπαρέ κατέρρευσε και έδωσε την θέση του σε φυλετικές συγκρούσεις, οι οποίες τελικά δημιούργησαν μεγάλες περιοχές χωρίς έλεγχο. Αυτά τα εδάφη αποδείχτηκαν το τέλειο μέρος αναπαραγωγής τρομοκρατών, πολλοί από τους οποίους είχαν εκπαιδευτεί στο εξωτερικό, στο Αφγανιστάν και σε άλλες χώρες, οι οποίοι τελικά ίδρυσαν την al Shabab, το πιο επικίνδυνο παρακλάδι της Αλ Κάιντα στην Αφρική.

Μέχρι την στιγμή που ορκίστηκα ως πρόεδρος τον Σεπτέμβριο του 2012, η al Shabab είχε τον έλεγχο ευρέων τμημάτων των μεγάλων πόλεων της Σομαλίας. Αλλά με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, η κυβέρνησή μου μπόρεσε να εξοπλίσει και να εκπαιδεύσει τις δυνάμεις ασφαλείας της Σομαλίας για να συμμετάσχουν αποτελεσματικότερα στον αγώνα κατά της Αλ Σαμπάμπ μαζί με τους ειρηνευτές της Αφρικανικής Ένωσης. Μαζί, δημιουργήσαμε ένα τάγμα ειδικών δυνάμεων κατά το μοντέλο του Στρατού των ΗΠΑ. Ονομάζεται «Danab» ή Ταξιαρχία Αστραπή, καταδίωξε την Αλ Σαμπάμπ πίσω από τις εχθρικές γραμμές, διέκοψε τρομοκρατικές επιθέσεις, και εξάλειψε σημαντικούς τρομοκράτες από το πεδίο της μάχης.