Η Ιαπωνία είναι ο νέος ηγέτης της φιλελεύθερης τάξης στην Ασία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Ιαπωνία είναι ο νέος ηγέτης της φιλελεύθερης τάξης στην Ασία

Η Ουάσιγκτον πρέπει να μάθει να ακολουθεί τη μακρόχρονη σύμμαχό της στον Ινδο-Ειρηνικό
Περίληψη: 

Σε δημοσκόπηση του 2019 που ανέθεσε το Υπουργείο Εξωτερικών της Ιαπωνίας, πάνω από το 90% των ερωτηθέντων στις δέκα χώρες που αποτελούν την ASEAN, χαρακτήρισε την Ιαπωνία ως «φιλική» και «αξιόπιστη».

Ο CHANG CHE είναι αρθρογράφος με έδρα την Σαγκάη, του οποίου άρθρα έχουν δημοσιευθεί στην The Washington Post, το The Atlantic, και τη Nikkei Asia.

Κατά την τελευταία δεκαετία, και ειδικά τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η Ιαπωνία έχει αναδειχθεί ως ο ήσυχος ηγέτης στον Ινδο-Ειρηνικό. Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκατέλειψαν τους συμμάχους τους και υπέκυψαν στον αντιφιλελεύθερο λαϊκισμό υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, η Ιαπωνία παρέμεινε πιστός υποστηρικτής της φιλελεύθερης, βασιζόμενης σε κανόνες διεθνούς τάξης. Εμβάθυνε τους δεσμούς με τους γείτονές της, επέκτεινε πολυμερείς πρωτοβουλίες και έθεσε, μεταξύ άλλων θεμάτων, την περιφερειακή ατζέντα για το εμπόριο και την ψηφιακή διακυβέρνηση.

25022021-1.jpg

Ιαπωνικά και αμερικανικά πολεμικά πλοία στην Θάλασσα των Φιλιππίνων, τον Απρίλιο του 2017. Z.A. Landers / Reuters
-------------------------------------------------------

Μέσω ενός συνδυασμού καλού συγχρονισμού, ξεκάθαρης ηγεσίας και καινοτόμου εγχώριας μεταρρύθμισης, το νησιωτικό έθνος αποδείχθηκε όχι μόνο ένας αξιόπιστος εταίρος για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους του στον Ινδο-Ειρηνικό, αλλά και αρχιτέκτονας της αναδυόμενης φιλελεύθερης τάξης της περιοχής.

Σε μια εποχή κινεζικής εχθρότητας, προκλήσεων από την Βόρεια Κορέα, και μιας μαινόμενη πανδημία, η αφανής ανάβαση της Ιαπωνίας στην περιφερειακή ηγεσία έχει περάσει ως επί το πλείστον απαρατήρητη. Όμως, καθώς η διοίκηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν επιδιώκει να επιδιορθώσει τις ξεφτισμένες συμμαχίες, η Ιαπωνία έχει γίνει το κλειδί για την αποκατάσταση της αμερικανικής αξιοπιστίας στην Ασία. Μόνο με την ενίσχυση των σχέσεων με τον μακροχρόνιο ασιατικό σύμμαχο και την συνεργασία σε πολυμερείς προσπάθειες μπορούν οι Ηνωμένες Πολιτείες να επιδιορθώσουν την τρωθείσα φήμη τους στον Ινδο-Ειρηνικό και να ανακτήσουν ένα στήριγμα στο μέλλον της περιοχής.

ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

Για μεγάλο μέρος του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, ο ρόλος της Ιαπωνίας στις διεθνείς υποθέσεις ήταν περιορισμένος λόγω των υποχρεώσεων της μεταπολεμικής συνθήκης. Το 1951, η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν μια συμφωνία ασφάλειας που κωδικοποίησε την πρώτη ως ειρηνιστικό έθνος προσδεμένο στις δεύτερες για στρατιωτική υποστήριξη. Ως αποτέλεσμα, το Τόκιο ακολούθησε μια σε μεγάλο βαθμό εξ αντιδράσεως εξωτερική πολιτική την οποία οι Ιάπωνες διπλωμάτες περιέγραψαν, σε διάφορες περιπτώσεις, ως «αποστειρωμένη» [1], «αφελή» [2] και μαστιζόμενη από «μια εμφανή απουσία στρατηγικής σκέψης» [3]. Μερικοί Ιάπωνες μελετητές χαρακτήριζαν πικρόχολα τη μεταπολεμική στρατηγική της Ιαπωνίας ως «καραόκε διπλωματία» [4] -το Τόκιο απλώς τραγουδά στον τόνο που έθετε η Ουάσιγκτον.

Στην δεκαετία του 1960 και του 1970, η Ιαπωνία ξεκίνησε μια θαυματουργή ανάβαση για να γίνει η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Εν μέρει ως αποτέλεσμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες Δυτικές δυνάμεις άρχισαν να ωθούν την Ιαπωνία να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο [5] στην περιφερειακή ασφάλεια. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και ο διευρυμένος ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μέση Ανατολή κατά την διάρκεια και μετά τον πρώτο πόλεμο στον Κόλπο έκανε την Ουάσινγκτον όλο και περισσότερο επίμονη ότι η Ιαπωνία θα πρέπει να επωμίζεται περισσότερο από το βάρος ασφαλείας στην Ασία. «Για δεκαετίες, το μήνυμα της Ουάσιγκτον προς το Τόκιο για την άμυνα ήταν απλό», γράφει ο δημοσιογράφος Richard McGregor στο [βιβλίο του] Asia’s Reckoning. «Κάνε περισσότερα».

Στην πρώτη δεκαετία της νέας χιλιετίας, μια ανερχόμενη ομάδα εθνικιστών πολιτικών με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Junichiro Koizumi και αργότερα τον πρωθυπουργό Shinzo Abe απάντησε στο κάλεσμα. Σε αυτό που ο πολιτικός επιστήμονας Richard Samuels αποκάλεσε [6] «την πιο επακόλουθη πολιτική αλλαγή στην Ιαπωνία από το 1945», οι εθνικιστές παγίωσαν την εξουσία, ενίσχυσαν τις δυνατότητες αυτοάμυνας της Ιαπωνίας, και ενδυνάμωναν τον εκτελεστικό κλάδο της κυβέρνησης σε βάρος της άλλοτε ισχυρής γραφειοκρατίας της χώρας [7].

Σταδιακά, υπό την ηγεσία των εθνικιστών, η Ιαπωνία άρχισε να παίζει πιο ενεργό ρόλο στην διεθνή σκηνή. Οι δυνάμεις αυτοάμυνας της χώρας συμμετείχαν σε σημαντικές επιχειρήσεις ανακούφισης από καταστροφές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που οργανώθηκαν μετά τον τυφώνα Κατρίνα το 2005 και του τσουνάμι στη Νοτιοανατολική Ασία την ίδια χρονιά, και σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ στην Καμπότζη, τη Μοζαμβίκη και τα υψίπεδα του Γκολάν. Το 2015, το κοινοβούλιο της Ιαπωνίας ενέκρινε νομοθεσία [8] για την επανερμηνεία του συντάγματος που επιτρέπει στον στρατό της χώρας να συμμετάσχει σε συλλογική αυτοάμυνα βάσει του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Η μεταρρύθμιση, παρατήρησε ο Abe [9], έκανε τις σχέσεις ΗΠΑ-Ιαπωνίας «πολύ ισχυρότερες», προσθέτοντας ότι «μπορούμε να υπερασπιστούμε ο ένας τον άλλον από τώρα και στο εξής».

ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΗΓΕΤΗΣ

Οι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις των πρώτων δεκαετιών του 21ου αιώνα κατέστησαν δυνατή την ιαπωνική ηγεσία στην Ασία, αλλά η εκλογή του Τραμπ την κατέστησε απαραίτητη. Λίγο μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο Τραμπ αποχώρησε από την Trans-Pacific Partnership, μια εμπορική συμφωνία δώδεκα εθνών που είχε υποστηρίξει ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα. Ωστόσο, η Ιαπωνία έσωσε την συμφωνία, πείθοντας τις υπόλοιπες χώρες να προχωρήσουν με μια εκδοχή της συμφωνίας, αναβαπτίζοντάς την ως Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP). Η CPTPP θέσπισε νέους κανόνες για το εμπόριο, την πνευματική ιδιοκτησία και την διαχείριση των δεδομένων (data governance) που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το αντιφιλελεύθερο όραμα της Κίνας για την περιοχή -και αναμένεται να δημιουργήσει επιπλέον ετήσιο εισόδημα 147 δισεκατομμυρίων δολαρίων [10] για τα κράτη-μέλη της. Ο Μπάιντεν δήλωσε ότι η κυβέρνησή του ενδιαφέρεται να ενταχθεί στην CPTPP. Εάν το κάνει, θα επαναφέρει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε ένα φιλελεύθερο διεθνές εμπορικό σύστημα του οποίου η Ιαπωνία έχει γίνει η άγκυρα.