Οι Κεντρo-αμερικανοί δραπετεύουν από κακές κυβερνήσεις

Τον Ιανουάριο, χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην πόλη San Pedro Sula της Ονδούρας για να σχηματίσουν ένα μεταναστευτικό καραβάνι και να ταξιδέψουν βόρεια. «Fuera, Juan Orlando, fuera!» φώναζαν, αναφερόμενοι στον διαβόητα διεφθαρμένο πρόεδρο της Ονδούρας. «Φύγε, Χουάν Ορλάντο, φύγε!».

Η Ονδούρα είναι μια από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Είναι επίσης μια από τις πιο βίαιες, ειδικά για τις γυναίκες. Και μαζί με τους γείτονές της στην βόρεια Κεντρική Αμερική, είχε μόλις καταστραφεί από δύο θεωρητικά μοναδικές στα χρονικά καταιγίδες που επέπεσαν μέσα σε απόσταση 15 μιλίων και σε διάστημα δύο εβδομάδων, τον Νοέμβριο του 2020.

Ένα καραβάνι μεταναστών στην San Pedro Sula, στην Ονδούρα, τον Δεκέμβριο του 2020. Jose Cabezas / Reuters
-------------------------------------------------

Όλοι αυτοί οι παράγοντες εξηγούν γιατί δεκάδες χιλιάδες Ονδουριανοί εγκαταλείπουν την χώρα τους κάθε χρόνο. Όμως, η κραυγή από εκείνους που διακινδυνεύουν τα πάντα σε ένα επικίνδυνο ταξίδι μέσω της Γουατεμάλας και του Μεξικού προς τα σύνορα των ΗΠΑ έδειξε έναν πιο θεμελιώδη παράγοντα παράνομης μετανάστευσης από την περιοχή -τις διαδεδομένες αποτυχίες διακυβέρνησης που μαστίζουν από καιρό την Ονδούρα και τους γείτονές της. Για να σταματήσει η μετανάστευση από την Κεντρική Αμερική, οι προηγούμενες κυβερνήσεις των ΗΠΑ έδιναν έμφαση στην οικονομική ευημερία και τις πρωτοβουλίες ασφάλειας και δεν έδιναν προτεραιότητα στην διακυβέρνηση. Η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, θα πρέπει να δοκιμάσει κάτι νέο εάν ελπίζει να διατηρήσει τη μετανάστευση από την περιοχή σε διαχειρίσιμα επίπεδα. Θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην διακυβέρνηση.

ΤΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Η Ονδούρα, η Γουατεμάλα και το Ελ Σαλβαδόρ δεν είναι μόνο φτωχές και βίαιες [χώρες]˙ ταλαιπωρούνται από την διαφθορά και την αναποτελεσματική, συχνά επιθετική διακυβέρνηση. Σε όλους σχεδόν τους Παγκόσμιους Δείκτες Διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας [1], συμπεριλαμβανομένης της αποτελεσματικότητας της κυβέρνησης, του κράτους δικαίου, και του ελέγχου της διαφθοράς, οι χώρες της Βόρειας Κεντρικής Αμερικής υστερούν πολύ ακόμη και από τις ομολόγους τους από την Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Και οι πολίτες τους το γνωρίζουν. Περίπου την εποχή που το καραβάνι του Ιανουαρίου σχηματίστηκε στην San Pedro Sula, μια έρευνα της κοινής γνώμης [2] αποκάλυψε ότι ακόμη και σε μια πανδημία, μια οικονομική κατάρρευση, και τον καταστροφικό απόηχο των τυφώνων Eta και Iota, περισσότερα Ονδουριανοί –το 40%- αναγνώρισαν την διαφθορά ως μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα από οποιοδήποτε άλλο ζήτημα. Μόνο το 23% είπε για την ανεργία και το 12% για την COVID-19.

Οι Ονδουριανοί δεν είναι μόνοι τους στην αποκήρυξη της διαφθοράς. Σύμφωνα με τον Δείκτη Αντιληπτής Διαφθοράς της Transparency International το 2020 [3], ο οποίος κατατάσσει 180 χώρες και περιοχές κατά τα αντιληπτά επίπεδα διαφθοράς, το Σαλβαδόρ και η Γουατεμάλα κατατάσσονται στο 104 και το 149, αντίστοιχα. Στην εμβληματική έρευνα κοινής γνώμης της Λατινικής Αμερικής, το Latinobarómetro, οι πολίτες της Ονδούρας, του Σαλβαδόρ και την Γουατεμάλας εντοπίζουν τακτικά τις αποτυχίες διακυβέρνησης ως μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες τους. Το 2018 [4], για παράδειγμα, κανένα μη πολιτικό κυβερνητικό ίδρυμα σε καμία από αυτές τις τρεις χώρες δεν απολάμβανε την εμπιστοσύνη πάνω από το 35% του πληθυσμού, και οι περισσότεροι από αυτούς ήταν έφηβοι και ηλικίας 20 ετών και κάτι. Η ικανοποίηση από την δημοκρατία ήταν ακόμη χαμηλότερη, στο 11% στο Ελ Σαλβαδόρ, στο 18% στην Γουατεμάλα και στο 26% στην Ονδούρα.

Αποτυχίες διακυβέρνησης αυτού του μεγέθους, και ιδίως η αρπακτική διαφθορά που τις ορίζει, κινητροδοτούν την παράτυπη μετανάστευση. Μια μελέτη του 2019 [5], για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να θέλουν να μεταναστεύσουν όταν βιώνουν από πρώτο χέρι την διαφθορά. Ένα άλλο πρόσφατο έγγραφο [6] διαπίστωσε ότι οι αποτυχίες διακυβέρνησης επίσης αποστερούν την ελπίδα από τους πληθυσμούς, και εκείνοι που δεν έχουν ελπίδα είναι πιθανότερο να εκτεθούν σε μια επικίνδυνη μεταναστευτική οδύσσεια. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι κατά την τελευταία δεκαετία, σχεδόν τρία εκατομμύρια πολίτες της Ονδούρας, της Γουατεμάλας και του Σαλβαδόρ -ή σχεδόν το 8% του συνδυασμένου πληθυσμού τους- εγκατέλειψαν τις χώρες τους αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον.

ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΜΕΙΓΜΑ, ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ

Για δεκαετίες, οι Ηνωμένες Πολιτείες παραπατούν στην βόρεια Κεντρική Αμερική από τη μια προσέγγιση διαχείρισης κρίσεων στην άλλη. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρείχαν στο Ελ Σαλβαδόρ, την Γουατεμάλα και την Ονδούρα δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτική υποστήριξη και οικονομική βοήθεια στο πλαίσιο των πολέμων τους δια πληρεξουσίων (proxy war) με την Σοβιετική Ένωση. Στην συνέχεια, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το Ελ Σαλβαδόρ και η Γουατεμάλα υπέγραψαν ιστορικές ειρηνευτικές συμφωνίες που τερμάτισαν δεκαετίες εμφύλιων πολέμων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αρχικά προσπάθησαν να βοηθήσουν αυτές τις κυβερνήσεις να εδραιώσουν δημοκρατική διακυβέρνηση με θεσμούς του κράτους δικαίου, αλλά εγκατέλειψαν τις προσπάθειές τους πολύ γρήγορα. Στο Ελ Σαλβαδόρ, για παράδειγμα, η Ουάσινγκτον μείωσε απότομα την βοήθεια προς τη νεοσύστατη αστυνομική δύναμη και αύξησε τις απελάσεις μεταναστών χωρίς έγγραφα που καταδικάστηκαν για σοβαρά εγκλήματα στις Ηνωμένες Πολιτείες, σπέρνοντας εγκληματικές συμμορίες που συνεχίζουν να στοχεύουν πολίτες σε όλη την Βόρεια Κεντρική Αμερική μέχρι σήμερα.

Δεν ήταν παρά όταν χτύπησε η καταστροφή που η Ουάσιγκτον επανήλθε στην περιοχή. Το 1998, ο τυφώνας Μιτς σκότωσε 11.000 ζωές, οι περισσότερες από αυτές στην Ονδούρα, τη Νικαράγουα και το Ελ Σαλβαδόρ. Σε απάντηση, η διοίκηση του προέδρου Μπιλ Κλίντον παρείχε σχεδόν 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε βοήθεια για την καταστροφή και την ανοικοδόμηση, μεγάλο μέρος της οποίας επικεντρώθηκε σε φυσικές υποδομές.

Όταν ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους ανέλαβε τα καθήκοντά του, η Ουάσινγκτον έστρεψε την εστίασή της πρώτα στο ελεύθερο εμπόριο και μετά στην ασφάλεια των πολιτών. Η κυβέρνηση Μπους διαπραγματεύθηκε και επικύρωσε την Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών της Κεντρικής Αμερικής (Central America Free Trade Agreement), η οποία μείωσε τους δασμούς για προϊόντα της Κεντρικής Αμερικής που εισέρχονται στις Ηνωμένες Πολιτείες (και αντίστροφα). Στην συνέχεια, η Ουάσινγκτον επινόησε αυτό που θα γινόταν η Πρωτοβουλία Περιφερειακής Ασφάλειας της Κεντρικής Αμερικής (Central America Regional Security Initiative), η οποία επιδίωξε να ενισχύσει την δημόσια ασφάλεια και άλλους φορείς του κράτους δικαίου σε ολόκληρη την περιοχή. Αν και καμία από αυτές τις προσεγγίσεις δεν είχε σχεδιαστεί ρητά για τη μείωση της μετανάστευσης από την Κεντρική Αμερική, αμφότερες προσπάθησαν να ενισχύσουν την σταθερότητα προωθώντας την ευημερία και την ασφάλεια. Όμως αμφότερες απέτυχαν, καθώς καμιά από τις δυο δεν έδωσε προτεραιότητα στις μεταρρυθμίσεις στην διακυβέρνηση.

Μετανάστες από την Ονδούρα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Esquipulas, στην Γουατεμάλα, τον Ιανουάριο του 2020. Fabricio Alonso / Reuters

-------------------------------------------------------

Η διοίκηση του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα άλλαξε πάλι, επιδιώκοντας να βελτιώσει οικονομικά τη μοίρα της περιοχής. Το 2014, αφού σχεδόν 70.000 ασυνόδευτα παιδιά της Κεντρικής Αμερικής έφτασαν στα σύνορα των ΗΠΑ, η κυβέρνηση Ομπάμα παρουσίασε μια Στρατηγική Δέσμευσης στην Κεντρική Αμερική και προσπάθησε να ενισχύσει μια πρωτοβουλία κυβερνήσεων της περιοχής που ονομάστηκε Συμμαχία για την Ευημερία στο Βόρειο Τρίγωνο (Alliance for Prosperity in the Northern Triangle), που τελικά μοίρασε 750 εκατομμύρια δολάρια σε αμερικανική βοήθεια στο Ελ Σαλβαδόρ, την Ονδούρα και την Γουατεμάλα το 2016. Τόσο η στρατηγική όσο και η συμμαχία υιοθέτησαν μια προσέγγιση τριών σκελών: στόχευαν στην προώθηση της ευημερίας, της διακυβέρνησης και της ασφάλειας σε παράλληλες τροχιές. Παρόλο που η διακυβέρνηση ήταν στο μείγμα, δεν πήρε το προβάδισμα.

Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ εγκατέλειψε εντελώς την περιορισμένη εστίαση του προκατόχου του στην διακυβέρνηση στην Κεντρική Αμερική. Εκτός από την υιοθέτηση δρακόντειων μέτρων σε μια προσπάθεια πρόληψης της μετανάστευσης, η κυβέρνηση Τραμπ έστρεψε την πλάτη της στα πιο υψηλού προφίλ έργα διακυβέρνησης της περιοχής -συμπεριλαμβανομένης της υποστηριζόμενης από τον ΟΗΕ Διεθνούς Επιτροπής κατά της Ατιμωρησίας (International Commission Against Impunity) στην Γουατεμάλα και της υποστηριζόμενης από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (Organization of American States) Αποστολής για την Υποστήριξη της Καταπολέμησης της Διαφθοράς και της Ατιμωρησίας (Mission to Support the Fight Against Corruption and Impunity) στην Ονδούρα. Με αυτόν τον τρόπο, επέτρεψε σε διεφθαρμένους θεσμούς και αξιωματούχους να πάρουν ξανά το πάνω χέρι σε μεγάλο μέρος της Βόρειας Κεντρικής Αμερικής.

ΠΡΩΤΑ Η ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η παράνομη μετανάστευση από την βόρεια Κεντρική Αμερική έχει αυξηθεί σταθερά, με αποτέλεσμα μια δραματική αύξηση του αριθμού των μη Μεξικανών (κυρίως Κεντρο-αμερικανών) που συλλαμβάνονται στα νότια σύνορα των ΗΠΑ -από τις λίγες δεκάδες χιλιάδες της δεκαετίας του 1990 σε σχεδόν 700.000 το οικονομικό έτος 2019. Η κυβέρνηση Μπάιντεν προετοιμάζεται τώρα για ακόμη περισσότερη παράτυπη μετανάστευση στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού. Μέσα από μια σειρά εκτελεστικών δράσεων, έχει αρχίσει να μεταρρυθμίζει την παλαιά υποδομή διεκπεραίωσης [μεταναστών] στα σύνορα και το υπερφορτωμένο σύστημα ασύλου, χαλαρώνοντας αργά τις πολιτικές της εποχής του Τραμπ που εξάλειψαν την ικανότητα των μεταναστών να ζητούν άσυλο στα σύνορα των ΗΠΑ και έβλαψαν σοβαρά την ήδη περιορισμένη ικανότητα να αυξημένη μετανάστευση.

Αυτές οι αλλαγές είναι μια καλή αρχή, αλλά η Ουάσιγκτον πρέπει να κάνει περισσότερα για να ανακουφίσει την πίεση στα σύνορα. Η κυβέρνηση Μπάιντεν πρέπει να στείλει βραχυπρόθεσμη ανθρωπιστική βοήθεια στα θύματα των τυφώνων Eta και Iota και να βοηθήσει τις χώρες της περιοχής να εξασφαλίσουν εμβόλια για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19. Και για να βρεθεί [ένα βήμα] μπροστά από την παράνομη μετανάστευση, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να δημιουργήσει προγράμματα για την επανένωση οικογενειών από τις χώρες της Βόρειας Κεντρικής Αμερικής και να επεκτείνει τα νομικά κανάλια για τη μετανάστευση.

Αλλά ακόμη και αυτές οι ενέργειες θα είναι ελλιπείς εάν η Ουάσιγκτον δεν δώσει προτεραιότητα στην διακυβέρνηση σε ολόκληρη την Βόρεια Κεντρική Αμερική. Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν πρέπει απλώς να επιστρέψει στην χρηματοδότηση πρωτοβουλιών για την ασφάλεια και την ευημερία των πολιτών. Αντ' αυτού, πρέπει να υιοθετήσει μια προσέγγιση «Διακυβέρνηση Πρώτα» που στοχεύει στην ενίσχυση του κράτους δικαίου και της ικανότητας των κυβερνήσεων να παρέχουν βασικές υπηρεσίες.

Φυσικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να επιβάλουν αλλαγή. Αντίθετα, πρέπει να αναβαθμίσουν τους τοπικούς φορείς που ήδη ανταποκρίνονται σε νόμιμα, λαϊκά αιτήματα για καλύτερη διακυβέρνηση. Όπου οι κυβερνήσεις είναι ανοιχτές σε μεταρρυθμίσεις, όπως η εξουσιοδότηση των εθνικών εισαγγελέων να ξεριζώσουν την διαφθορά και η μεταρρύθμιση των νόμων που επιτρέπουν την είσπραξη περισσότερων φόρων εισοδήματος και πλούτου, η Ουάσινγκτον θα πρέπει να παρέχει πολιτική και τεχνική υποστήριξη για αυτές τις προσπάθειες. Όμως, όπου οι διεφθαρμένες κυβερνητικές ελίτ είναι ανθεκτικές στις αλλαγές, η Ουάσιγκτον πρέπει να συνεργαστεί με την κοινωνία των πολιτών.

Σε όλη την Βόρεια Κεντρική Αμερική, η κοινωνία των πολιτών είναι συχνά ο μόνος αποτελεσματικός φύλακας ενάντια στην διαφθορά και την κακοποίηση από την κυβέρνηση. Όσοι προσφέρουν αυτήν την ουσιαστική δημόσια υπηρεσία το κάνουν με μεγάλο προσωπικό κίνδυνο. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ -από τον πρόεδρο έως τους αξιωματούχους του Υπουργείου Εξωτερικών και όλους τους ενδιάμεσους- θα πρέπει να εμπλέξει άμεσα τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών για να τους προσφέρει κάποιο μέτρο προστασίας καθώς συνεχίζουν να πιέζουν αυτούς που κατέχουν δημόσια αξιώματα. Η Ουάσινγκτον θα πρέπει επίσης να ενισχύσει ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης σε ολόκληρη την περιοχή, δίνοντας προτεραιότητα σε συνεντεύξεις σε τέτοια μέσα και διασφαλίζοντας ότι οι δημοσιογράφοι τους θα καλούνται σε κοινές συνεντεύξεις Τύπου με κυβερνητικούς αξιωματούχους, όπως έχει ήδη κάνει η κυβέρνηση Μπάιντεν κατά τις πρώτες ημέρες της.

Η Ουάσιγκτον είναι καλά εξοπλισμένη για να υποστηρίξει τους τοπικούς μεταρρυθμιστές και τους φορείς της αλλαγής. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να αποφύγουν να χρησιμοποιήσουν την οικονομική και πολιτική τους μόχλευση για να βοηθήσουν εκείνους τους αξιωματούχους που επιδιώκουν να κάνουν το σωστό, αλλά αποτρέπονται από την διαφθορά. Και θα πρέπει να ηγηθούν πολυμερών θεσμικών οργάνων και ad hoc ομάδων όχι μόνο για την στήριξη των προσπαθειών των εισαγγελέων και των δικαστηρίων κατά της διαφθοράς, αλλά και για την ενίσχυση της ικανότητας των φορολογικών Αρχών, των τελωνείων και των υπηρεσιών που συνάπτουν συμβάσεις προμηθειών, ώστε να εκτελούν τα καθήκοντά τους χωρίς να υποκύπτουν στην διαφθορά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να επιμείνουν ότι οι κυβερνήσεις της Βόρειας Κεντρικής Αμερικής πρέπει να εγκαταστήσουν ισχυρούς και ανεξάρτητους γενικούς επιθεωρητές και πολιτικούς και τεχνικούς συμβούλους στις πολιτικές διοικήσεις και τα Υπουργεία τους. Αυτοί οι αξιωματούχοι μπορούν να βοηθήσουν στη μόνωση των μεταρρυθμιστών εντός των κυβερνήσεων από διεφθαρμένες επιρροές.

Στο παρελθόν, οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκατέλειψαν γενναίους δημόσιους λειτουργούς που αντιμετώπισαν την διαφθορά, σε ολόκληρη την περιοχή. Η κυβέρνηση Τραμπ έστρεψε την πλάτη της στις προσπάθειες καταπολέμησης της διαφθοράς με επικεφαλής τρεις πρώην γενικούς εισαγγελείς από την Γουατεμάλα και το Ελ Σαλβαδόρ, οι οποίοι εξαναγκάστηκαν σε εξορία τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει ποτέ να προδώσουν ξανά αυτούς τους αξιωματούχους. Αντ' αυτού, θα πρέπει να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα προστασίας για να επιτραπεί σε ευάλωτους αξιωματούχους και ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών να καταφύγουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, σηματοδοτώντας σαφώς ότι αυτοί οι παράγοντες είναι σύμμαχοι των ΗΠΑ.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει επίσης να καταστήσουν σαφές -με λόγια και πράξεις- ότι δεν θα ανεχθούν τις «δουλειές ως συνήθως» από διεφθαρμένες, εδραιωμένες ελίτ που υπονομεύουν την αποτελεσματική διακυβέρνηση και τις προσπάθειες μεταρρύθμισης. Η Ουάσιγκτον πρέπει να συνεχίσει [να ζητά] την έκδοση (εγκληματιών) σε υποθέσεις διαφθοράς υψηλού προφίλ που συνδέονται με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και σε άλλες περιπτώσεις, η κυβέρνηση Μπάιντεν θα πρέπει να χρησιμοποιήσει επιθετικά την λεγόμενη λίστα Engel με διεφθαρμένα άτομα για να αρνείται βίζα και πρόσβαση στο χρηματοοικονομικό σύστημα των ΗΠΑ, καθώς και τις κυρώσεις του Νόμου Global Magnitsky Act, οι οποίες επιτρέπουν στην Ουάσινγκτον να επιβάλλει κυρώσεις σε δημόσιους αξιωματούχους που έχουν διαπράξει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για να τιμωρήσει διεφθαρμένες ελίτ.

Αλλά η κυβέρνηση του Μπάιντεν δεν θα πρέπει να σταματήσει να κατονομάζει και να ντροπιάζει διεφθαρμένους ανθρώπους και να τους αρνείται την πρόσβαση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Θα πρέπει να συνεργαστεί με ευρωπαϊκούς, της περιοχής Ασίας-Ειρηνικού, και άλλους περιφερειακούς εταίρους για να αρνηθεί ασφαλές καταφύγιο [στους διεφθαρμένους] σε άλλες χώρες. Όσο τροφοδοτούν την διαφθορά και υπονομεύουν το κράτος δικαίου στις χώρες καταγωγής τους, αυτοί οι άνθρωποι -και οι οικογένειές τους- πρέπει να βρουν τα ταξίδια, το να ζουν στο εξωτερικό, και το να έχουν πρόσβαση στο διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα, πολύ πιο δύσκολο από όσο τώρα.

Καθώς η προσοχή στρέφεται για άλλη μια φορά στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού, η κυβέρνηση Μπάιντεν πρέπει να διδαχθεί από τα μαθήματα του παρελθόντος και να δώσει προτεραιότητα στην διακυβέρνηση. Εάν δεν το πράξει, οι κοινωνίες σε όλη την Βόρεια Κεντρική Αμερική θα συνεχίσουν να υποφέρουν και η παράνομη μετανάστευση θα συνεχίσει να αυξάνεται.

Σύνδεσμοι:
[1] http://info.worldbank.org/governance/wgi/Home/Reports
[2] https://www.laprensa.hn/honduras/1440085-410/hondure%C3%B1os-preocupa-ma...
[3] https://www.transparency.org/en/cpi/2020/index/slv
[4] https://www.latinobarometro.org/latNewsShow.jsp
[5] https://www.vanderbilt.edu/lapop/ab2018/2018-19_AmericasBarometer_Region...
[6] https://gordoninstitute.fiu.edu/policy-innovation/publications/hopelessn...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Source URL: https://www.foreignaffairs.com/articles/central-america-caribbean/2021-0...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition