Ένας κόσμος ασφαλής για την απολυταρχία;

Ο κινεζικός λαός, διακήρυξε ο πρόεδρος Xi Jinping [1] το 2016, «είναι απόλυτα βέβαιος ότι προσφέρει μια κινεζική λύση στην αναζήτηση της ανθρωπότητας για ένα καλύτερο κοινωνικό σύστημα». Έναν χρόνο αργότερα, δήλωσε [2] ότι η Κίνα «χαράσσει ένα νέο μονοπάτι για άλλες αναπτυσσόμενες χώρες ώστε να επιτύχουν τον εκσυγχρονισμό» τους. Αυτοί οι ισχυρισμοί έρχονται καθώς το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) επεκτείνει την εμβέλειά του στο εξωτερικό και επιστρέφει σε μια πιο κατασταλτική δικτατορία υπό τον Xi, αφού πειραματίστηκε με ένα κάπως πιο πλουραλιστικό και ανταποκρινόμενο είδος αυταρχισμού.

Η θέα από το Πεκίνο: Μια γέφυρα κινεζικής κατασκευής στο Μαπούτο, στη Μοζαμβίκη, τον Μάιο του 2018. WANG TENG / XINHUA / EYEVINE / REDUX
--------------------------------------------------

Πολλοί Δυτικοί πολιτικοί παρακολούθησαν αυτή την αυταρχική στροφή εγχωρίως και την αναζήτηση για επιρροή στο εξωτερικό, και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Κίνα έχει εμπλακεί σε μια προσπάθεια ζωής και θανάτου για να νικήσει την δημοκρατία -έναν αγώνα που μπορεί ακόμη και να κερδίσει. Στην Ουάσινγκτον, το εκκρεμές έχει μετακινηθεί από μια συναίνεση που υποστηρίζει την δέσμευση με την Κίνα σε μια έκκληση για ανταγωνισμό ή ακόμα και ανάσχεση σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, που οφείλεται εν μέρει σε ανησυχίες ότι μια ενθαρρυμένη Κίνα επιδιώκει να διαδώσει το δικό της μοντέλο εσωτερικής και διεθνούς τάξης. Τον Οκτώβριο του 2018, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Mike Pence, επέκρινε την «παν-κυβερνητική» προσπάθεια της Κίνας να επηρεάσει την εσωτερική πολιτική και τις πολιτικές της χώρας. Τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους, ο Christopher Wray, διευθυντής του FBI, προχώρησε περαιτέρω: Ο κίνδυνος από την Κίνα, είπε [3], ήταν «όχι μόνο μια παν-κυβερνητική απειλή αλλά μια πάνδημη απειλή». Τέτοιες προειδοποιήσεις αντικατοπτρίζουν έναν αυξανόμενο φόβο ότι η Κίνα συνιστά απειλή όχι μόνο για συγκεκριμένα συμφέροντα των ΗΠΑ αλλά και για την ίδια την επιβίωση της δημοκρατίας και της υπό την ηγεσία των ΗΠΑ διεθνούς τάξης.

Αυτός ο φόβος αντιλαμβάνεται λανθασμένα την πρόκληση από το Πεκίνο. Από τις μέρες του Μάο Τσε Τουνγκ η Κίνα δεν έχει επιδιώξει να εξάγει επανάσταση ή να ανατρέψει την δημοκρατία. Υπό τον Xi, το ΚΚΚ προώθησε το «κινεζικό όνειρο», ένα στενό όραμα εθνικής αναζωογόνησης που έχει μικρή διεθνή ελκυστικότητα. Η αξιοσημείωτη οικονομική ανάπτυξη της Κίνας υπό τους προηγούμενους ηγέτες προήλθε από πειραματισμούς και ευελιξία, όχι από ένα συνεκτικό «κινεζικό μοντέλο».

Από το 2012, ο αυξανόμενος αυταρχισμός της Κίνας [4] και η αναζωπύρωση της κρατικής κυριαρχίας στην οικονομία, διέλυσε τις Δυτικές ελπίδες ότι η Κίνα τελικά θα αγκαλιάσει τον φιλελευθερισμό. Και οι ενέργειες της Κίνας στο εξωτερικό έχουν προσφέρει εναλλακτικές λύσεις στα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ διεθνή θεσμικά όργανα, έκαναν τον κόσμο ασφαλέστερο για άλλες αυταρχικές κυβερνήσεις, και υπονόμευσαν τις φιλελεύθερες αξίες. Αλλά αυτές οι εξελίξεις αντικατοπτρίζουν λιγότερο μια μεγάλη στρατηγική προσπάθεια για υπονόμευση της δημοκρατίας και εξάπλωση του αυταρχισμού από όσο την επιθυμία της κινεζικής ηγεσίας να εξασφαλίσει την θέση της στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Οι προσπάθειές της να αναθεωρήσει και να παρακάμψει τα διεθνή θεσμικά όργανα είναι αποτέλεσμα ρεαλιστικών αποφάσεων για τα κινεζικά συμφέροντα και όχι μιας γενικής απόρριψης της υπό την ηγεσία των ΗΠΑ διεθνούς τάξης. Η συμπεριφορά του Πεκίνου υποδηλώνει ότι η Κίνα είναι ένας δυσαρεστημένος και αυξανόμενα φιλόδοξος μέτοχος σε αυτή την τάξη, όχι ένας αδυσώπητος εχθρός της. Στην προσπάθεια να καταστήσει τον κόσμο ασφαλέστερο για το ΚΚΚ, το Πεκίνο απέρριψε οικουμενικές αξίες και διευκόλυνε την συνύπαρξη των αυταρχικών κρατών παράλληλα με τις δημοκρατίες. Και μέσα στις δημοκρατίες, οι προσπάθειες του ΚΚΚ για την εξουδετέρωση της υπερπόντιας αντιπολίτευσης στην κυριαρχία του, είχαν μια διαβρωτική επίδραση στην ελευθερία του λόγου και στην ελεύθερη κοινωνία, ιδιαίτερα μεταξύ της κινεζικής διασποράς.

Αυτές είναι πραγματικές προκλήσεις, αλλά δεν αποτελούν ακόμη μια υπαρξιακή απειλή για την διεθνή τάξη ή την φιλελεύθερη δημοκρατία. Ο επιτυχής ανταγωνισμός με την Κίνα θα απαιτήσει ακριβέστερη κατανόηση των κινήτρων και των ενεργειών της και την ανάπτυξη σκληρών αλλά εκλεπτυσμένων απαντήσεων. Η υπερβολική αντίδραση με το να πλαισιωθεί ο ανταγωνισμός με την Κίνα με πολιτιστικούς ή ιδεολογικούς όρους κινδυνεύει να λειτουργήσει ως μπούμερανγκ, με το να μετατρέψει την Κίνα σε αυτό που πολλοί στην Ουάσινγκτον φοβούνται ότι είναι ήδη.

ΦΤΙΑΓΜΕΝΟ ΟΧΙ ΓΙΑ ΕΞΑΓΩΓΗ

Παρόλο που ο Xi έχει διαφημίσει με υπερηφάνεια στην ρητορική του το κινεζικό παράδειγμα που άλλες κοινότητες θα μπορούσαν να μιμηθούν, έχει επίσης μετριάσει τέτοιες δηλώσεις. Το 2017, δύο μήνες αφότου διαλάλησε τον εκσυγχρονισμό της Κίνας στο 19ο Συνέδριο του Κόμματος, είπε σε μια υψηλού επιπέδου συγκέντρωση ξένων ηγετών ότι «η διαχείριση των δικών μας υποθέσεων είναι η μεγαλύτερη συμβολή της Κίνας στην οικοδόμηση μιας κοινότητας με κοινό μέλλον για την ανθρωπότητα». Και συνέχισε: «Δεν θα ‘εισάγουμε’ ένα ξένο μοντέλο. Ούτε θα ‘εξάγουμε’ ένα κινεζικό μοντέλο ούτε ζητούμε από τους άλλους να ‘αντιγράψουν’ τις κινεζικές μεθόδους». Αυτή η δήλωση ήταν μια επανάληψη της γραμμής της κινεζικής ηγεσίας από τότε που άρχισε να μεταρρυθμίζει και να ανοίγει την οικονομία στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα τονίσει τον μοναδικό χαρακτήρα της αναπτυξιακής πορείας της Κίνας.

Και δεν προκαλεί έκπληξη: Ούτε το οικονομικό ούτε το πολιτικό μοντέλο της Κίνας είναι κατάλληλο για εξαγωγή. Όπως σημείωσε ο οικονομολόγος Barry Naughton [5], η Κίνα έχει επωφεληθεί από τουλάχιστον τρεις μοναδικές οικονομικές συνθήκες: Μια τεράστια εσωτερική αγορά, άφθονη εργασία, και μια ιεραρχική αυταρχική κυβέρνηση δεσμευμένη σε μια μετάβαση μακριά από την κατευθυνόμενη οικονομία. Καμία από αυτές τις συνθήκες δεν θα είναι εύκολο να αντιγραφεί από άλλα αναπτυσσόμενα κράτη.

Αν υπάρχει μια γενική αρχή στην οποία στηρίζεται η ανάπτυξη της Κίνας, είναι ο πραγματισμός και μια προθυμία να πειραματιστεί, παρά μια οποιαδήποτε συγκεκριμένη οικονομική ορθοδοξία. Με τα λόγια [6] του πολιτικού επιστήμονα Yuen Yuen Ang, ο «κατευθυνόμενος αυτοσχεδιασμός», παρά ο κρατικός έλεγχος, έφερε το οικονομικό θαύμα της Κίνας. Η εισαγωγή των αγορών και του ανταγωνισμού σε μια κρατικά διαχειριζόμενη οικονομία οδήγησε σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη της Κίνας πριν από το 2012, οπότε το κράτος άρχισε να επαναβεβαιώνει την κυριαρχία του στην οικονομία.

Άλλοι αυταρχικής λογικής ηγέτες μπορεί να βλέπουν τη μακρά βασιλεία του ΚΚΚ με φθόνο, αλλά θα έχουν το πρόβλημα να μιμηθούν το πολιτικό σύστημα της Κίνας. Ο Xi και οι προκάτοχοί του βασίστηκαν στην διάχυτη εμβέλεια του ΚΚΚ στην κινεζική κοινωνία για να διατηρήσουν την διακυβέρνησή τους, υποστηριζόμενοι από μια δομή εσωτερικής ασφάλειας που μέχρι το 2011 κόστιζε περισσότερο από όσο ο κινεζικός στρατός. Παρά τις μαρξιστικές-λενινιστικές ρίζες του, το ΚΚΚ είναι ιδεολογικά οπορτουνιστικό, αγκαλιάζοντας τον καπιταλισμό και εναλλάξ απορρίπτοντας και εξυμνώντας τις παραδοσιακές κινεζικές φιλοσοφίες όπως ο Κομφουκιανισμός. Η ανταπόκριση στις δημόσιες επικρίσεις βοήθησε επίσης το ΚΚΚ να επιβιώσει από πολιτικά λάθη και να βελτιώσει την διακυβέρνηση. Αλλά οι πρόσφατες κινήσεις του κόμματος για να κυριαρχήσει στην κοινωνία και να περιορίσει την δημόσια συζήτηση, ρισκάρει να επιστρέψει την Κίνα σε ένα πιο εύθραυστο παρελθόν.

Το 2018, η κινεζική ηγεσία διακήρυξε την «Σκέψη του Xi Jinping για τον Σοσιαλισμό με Κινέζικα Χαρακτηριστικά για μια Νέα Εποχή» ως την κατευθυντήρια ιδεολογία της, την κατοχύρωσε στο κινεζικό σύνταγμα και την προώθησε στους Κινέζους πολίτες με μια εφαρμογή smartphone. Το χαρακτηριστικό «κινεζικό όνειρο» του Xi είναι ένα εθνικιστικό όραμα επικεντρωμένο στην παροχή πλούτου και ισχύος στον κινεζικό λαό, με το ΚΚΚ στην διοίκηση. Όπως έχει γράψει η επιστήμων της νομικής Margaret Lewis, «η δομή του κόμματος-κράτους της Κίνας έχει τις ρίζες της σε μια συγκεκριμένη ιστορία που δεν προσφέρεται για εύκολη αντιγραφή στο εξωτερικό».

Ο Xi στο 19ο Εθνικό Συνέδριο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, στο Πεκίνο, τον Οκτώβριο του 2017. Jason Lee / REUTERS
--------------------------------------------------------------

ΜΙΑ ΧΕΙΡΑ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΓΙΑ ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΟΥΣ

Ωστόσο, η Κίνα έχει και πάλι κάνει ευκολότερο για τον αυταρχισμό να ευδοκιμήσει αλλού. Οι τέσσερις δεκαετίες ταχείας οικονομικής ανάπτυξης της χώρας απέδειξαν ότι η ανάπτυξη δεν απαιτεί δημοκρατία. Σύμφωνα με τα λόγια του πολιτικού επιστήμονα Seva Gunitsky, «Η υλική επιτυχία … συχνά δημιουργεί την δική της νομιμοποίηση: Τα καθεστώτα γίνονται ηθικά ελκυστικά απλώς και μόνο λόγω της επιτυχίας τους».

Το Πεκίνο υποστηρίζει επίσης τις απολυταρχίες με πιο άμεσους τρόπους, ιδίως μέσω διεθνών θεσμών. Μαζί με την Ρωσία, η Κίνα χρησιμοποίησε τακτικά το βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να προστατεύσει άλλες αυταρχικές χώρες από τις διεθνείς απαιτήσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για να εμποδίσει παρεμβάσεις που θα ανάγκαζαν τις κυβερνήσεις να τερματίσουν τις καταχρήσεις. Η Κίνα έχει αυτοπαρουσιαστεί ως συντηρητικός υπερασπιστής των διεθνών κανόνων, προστατεύοντας την κρατική κυριαρχία ενάντια σε αυτό που βλέπει ως παράνομες ανθρωπιστικές παρεμβάσεις. Η αυξανόμενη οικονομική επιρροή της Κίνας έχει επίσης οδηγήσει άλλα κράτη, ιδίως εκείνα της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής, που εμπορεύονται έντονα με την Κίνα, να συμπαραταχθούν με το Πεκίνο για να αντιταχθούν σε ψηφίσματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.

Ωστόσο, η Κίνα δεν έχει χρησιμοποιήσει πάντοτε την ισχύ της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να υπερασπιστεί τα αυταρχικά κράτη από διεθνείς πιέσεις. Έχει ψηφίσει αρκετές φορές υπέρ των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών κατά του Ιράν και της Βόρειας Κορέας και έχει ωθήσει άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Μυανμάρ και του Σουδάν, να περιορίσουν την πολιτική βία. «Παρά τις αμφιλογίες της», επεσήμανε ο πολιτικός επιστήμονας Joel Wuthnow, «η Κίνα δεν μπορεί να περιγραφεί απλώς ως πάτρωνας αδίστακτων καθεστώτων».

Για παράδειγμα, στα πρώτα χρόνια αυτού του αιώνα, όταν η σουδανική κυβέρνηση πραγματοποίησε εκστρατεία γενοκτονίας στο Νταρφούρ, η Κίνα πώλησε όπλα στο καθεστώς και προσπάθησε να μετριάσει τις διεθνείς κυρώσεις. Ωστόσο, υπό διεθνείς πιέσεις πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου το 2008, η Κίνα κυριάρχησε επί του Χαρτούμ ώστε [το Σουδάν] να αποδεχθεί μια ειρηνευτική δύναμη που περιλάμβανε κινεζικές ειρηνευτικές δυνάμεις.

Το 2011, το Πεκίνο εξέπληξε πολλούς διεθνείς παρατηρητές, ψηφίζοντας κυρώσεις κατά της Λιβύης και υπέρ της παραπομπής του Λίβυου δικτάτορα Muammar al-Qaddafi στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Η Κίνα επέλεξε τότε να μην εμποδίσει το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που εξουσιοδότησε την στρατιωτική παρέμβαση στην Λιβύη, η οποία οδήγησε στην βίαιη ανατροπή του Καντάφι. Έχοντας μάθει από αυτήν την εμπειρία, κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στην Συρία η Κίνα κράτησε το βέτο της για τα ψηφίσματα που πιστεύει ότι επαπειλούν βίαιη αλλαγή καθεστώτος. Η γενική προσέγγιση της Κίνας προς τον ΟΗΕ αντικατοπτρίζει μια συντηρητική θέση σχετικά με την ισορροπία μεταξύ κυριαρχίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μετριαζόμενη από μια επιθυμία να αποφύγει το πολιτικό κόστος της λήψης αντιλαϊκών θέσεων.

Οι επικριτές συχνά κατηγορούν το Πεκίνο ότι υποστηρίζει αυταρχικές χώρες παρέχοντάς τους άνευ όρων δάνεια και βοήθεια. Υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτόν τον ισχυρισμό, αλλά η εικόνα είναι πιο περίπλοκη από ό, τι συνήθως προτείνουν οι επικριτές. Η επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια της Κίνας τείνει να ακολουθεί τα πολιτικά συμφέροντά της παρά να στοχεύει συγκεκριμένους τύπους κυβερνήσεων ανάλογα με το επίπεδο της δημοκρατίας τους ή της διαφθοράς τους. Η Κίνα παρέχει επίσης μια ελκυστική εναλλακτική πηγή χρηματοδότησης σε κυβερνήσεις ανίκανες ή απρόθυμες να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις άλλων διεθνών δανειστών. Πράγματι, σε σύγκριση με άλλες διεθνείς πηγές χρηματοδότησης, τα κινεζικά δάνεια μπορούν στην πραγματικότητα να λειτουργούν αποτελεσματικότερα σε άσχημα κυβερνημένα μέρη, καθώς συνδέονται συχνά με συγκεκριμένα έργα υποδομής [7], όπως νέοι δρόμοι, σχολεία, σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής ή συστήματα αποχέτευσης. Οι καταγγελίες ότι τα δάνεια του Πεκίνου στηρίζουν δικτάτορες μπορούν επίσης να ακουστούν κούφιες, δεδομένης της μεγάλης ιστορίας της αμερικανικής κυβέρνησης, των διεθνών τραπεζών, και των πολυεθνικών εταιρειών πετρελαίου και εξόρυξης που υποστηρίζουν στρατηγικά σημαντικές ή πλούσιες σε πόρους δικτατορίες.

Επίσης, η Κίνα έχει αρχίσει να εισάγει προϋποθέσεις για τις κινεζικές εταιρείες που αποσκοπούν στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των επενδύσεων στις τοπικές κοινότητες και στον περιορισμό έργων ματαιοδοξίας, παρόλο που τα διπλωματικά και στρατηγικά συμφέροντα του Πεκίνου μπορούν παρά ταύτα να υπερισχύσουν αυτών των ανησυχιών. Κάτω από διεθνείς πιέσεις, η υπό κινεζική ηγεσία Τράπεζα Επενδύσεων Ασιατικών Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank, ΑΙΙΒ) έχει υιοθετήσει κανόνες σχετικά με τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες των πολιτικών, της παρόμοιους με εκείνους στις ανεπτυγμένες χώρες. Τον Απρίλιο του 2019, η Christine Lagarde, η [πρώην] διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου [και νυν επικεφαλής της ΕΚΤ], χειροκρότησε την ανακοίνωση του Πεκίνου για ένα πλαίσιο βιωσιμότητας χρέους ως απάντηση στις διεθνείς επικρίσεις για την Πρωτοβουλία Belt and Road του Σι. Η κινεζική βοήθεια και χρηματοδότηση ίσως να μην βελτιώνει την διακυβέρνηση στον αναπτυσσόμενο κόσμο, αλλά επίσης δεν είναι ξεκάθαρο ότι την επιδεινώνει.

Ακόμη, η Κίνα προκαλεί την οργή των Δυτικών παρατηρητών για την εξαγωγή τεχνολογιών επιτήρησης και λογοκρισίας. Οι βαριές επενδύσεις της Κίνας σε αυτές τις τεχνολογίες την κατέστησαν φθηνότερη για άλλα αυταρχικά, και δυνητικά αυταρχικά καθεστώτα για να παρακολουθούν τους πολίτες τους. Οι κινεζικές εταιρείες έχουν πουλήσει συστήματα παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου με τεχνολογία A.I. (τεχνητής νοημοσύνης), σε πολλές χώρες, όπως ο Ισημερινός, το Ιράν, η Κένυα, η Βενεζουέλα και η Ζιμπάμπουε. Ορισμένοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι σε όλο τον κόσμο εξετάζουν το παράδειγμα της Κίνας όταν πρόκειται για την διαχείριση του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Όπως σημείωσε ο αναπληρωτής Υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών της Τανζανίας το 2017, «οι Κινέζοι φίλοι μας κατάφεραν να μπλοκάρουν τα μέσα ενημέρωσης [Facebook, Twitter και Instagram] στην χώρα τους και να τα αντικαταστήσουν με εγχώριους ιστότοπους που είναι ασφαλείς, εποικοδομητικοί και δημοφιλείς. Δεν είμαστε ακόμα εκεί, αλλά ενώ εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε αυτές τις πλατφόρμες, πρέπει να προφυλαχθούμε από την κακή χρήση τους».

Ωστόσο, όπως και με την κινεζική δανειοδότηση, η ιστορία της κινεζικής τεχνολογίας είναι πιο περίπλοκη από ό, τι φαίνεται με μια πρώτη ματιά. Η διάχυση του ψηφιακού αυταρχισμού δεν είναι το ίδιο με μια σκόπιμη προσπάθεια να αναδιαμορφωθούν άλλες κυβερνήσεις κατ’ εικόνα της Κίνας. Και η καταστολή δεν είναι η μόνη χρήση για πολλές από τις τεχνολογίες που εξάγει η Κίνα. Η κινεζική εταιρεία τηλεπικοινωνιών ZTE, για παράδειγμα, έχει επικριθεί επειδή βοήθησε στην ανάπτυξη του νέου συστήματος εθνικών ταυτοτήτων της Βενεζουέλας, το οποίο οι Αρχές της Βενεζουέλας συνειδητοποίησαν, μετά από μια επίσκεψη στην Σενζέν το 2008, ότι θα τους επιτρέψει να παρακολουθούν την συμπεριφορά των πολιτών. Αλλά η Κίνα δεν είναι ο μοναδικός εξαγωγέας συστημάτων ηλεκτρονικής ταυτοποίησης. Ένα πρόσφατο άρθρο που δημοσίευσε το Council on Foreign Relations, για παράδειγμα, επαίνεσε τις βρετανικές ηλεκτρονικές ταυτότητες που θα «επέτρεπαν στους πολίτες της Ρουάντας να έχουν αποτελεσματική πρόσβαση στις κυβερνητικές υπηρεσίες». Όταν το αμερικανικό Υπουργείο Εμπορίου μελέτησε να απαγορεύσει την εξαγωγή τεχνολογίας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για επιτήρηση, πολλές εταιρείες τεχνολογίας των ΗΠΑ επεσήμαναν ότι η τεχνολογία αυτή προστατεύει επίσης τα ψηφιακά δίκτυα από εισβολείς.

Αν και αυτά τα συστήματα μπορούν να βοηθήσουν τις κυβερνήσεις να παρακολουθούν και να ελέγχουν τους ανθρώπους τους, το πώς ακριβώς χρησιμοποιούνται εξαρτάται από την τοπική πολιτική. Οι κάμερες μπορούν να αντικαταστήσουν μεθόδους επιτήρησης πιο ωμής βίας, όπως στο Εκουαδόρ (Ισημερινός), το οποίο, ξεκινώντας από το 2011, εγκατέστησε ένα σύστημα παρακολούθησης με την βοήθεια της Κίνας. Ωστόσο, όπως ανέφεραν οι New York Times [8], πολλοί πολίτες του Ισημερινού παραπονέθηκαν ότι το σύστημα δεν έχει κάνει αρκετά για να περιορίσει το έγκλημα, καθώς οι Αρχές δεν έχουν προσλάβει αρκετούς αστυνομικούς για να παρακολουθήσουν τις καταγραφές ή να αντιδράσουν σε εγκλήματα που καταγράφηκαν από κάμερα. Και η κυβέρνηση του Εκουαδόρ που ανέλαβε την εξουσία το 2017, η οποία δεσμεύτηκε να αναστρέψει κάποιες από τις αυταρχικές πολιτικές του προκατόχου της, έχει ξεκινήσει έρευνα για εικαζόμενες καταχρήσεις του συστήματος παρακολούθησης, συμπεριλαμβάνοντας το να καλέσει τους Times να επιθεωρήσουν τις καταγραφές του.

Τελικά, οι πολιτικές επιπτώσεις της τεχνολογίας μπορούν να λειτουργήσουν σαν δίκοπο μαχαίρι. Ακριβώς όπως το Διαδίκτυο δεν έφερε δημοκρατική ελευθερία σε κάθε χώρα, έτσι και η τεχνολογία επιτήρησης δεν επιτρέπει μαγικά στις κυβερνήσεις να ελέγχουν την κοινωνία. Η τεχνολογία μπορεί να ενισχύσει το κράτος, αλλά οι ισχυροί δημοκρατικοί θεσμοί μπορούν επίσης να περιορίσουν την δύναμη της τεχνολογίας.

Πολλοί Δυτικοί ηγέτες ανησυχούν επίσης ότι το Πεκίνο εργάζεται για να υπονομεύσει τα δημοκρατικά συστήματα. Η ανοικτότητα των δημοκρατικών κοινωνιών επέτρεψε στους αντιπάλους τους, πρωτίστως στην Ρωσία, να σπείρουν διαμάχες, να παραλύσουν τον [πολιτικό] διάλογο, και να επηρεάσουν τις εκλογές. Αν και δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η Κίνα παρενέβη παράνομα στις εκλογές στις ΗΠΑ, παρά τις καταγγελίες του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, ορισμένες από τις υπερπόντιες δραστηριότητες του ΚΚΚ έχουν καταπνίξει την ανοιχτή συζήτηση, ιδίως μεταξύ της κινεζικής διασποράς. Ωστόσο, ο σκοπός του Πεκίνου είναι να προωθήσει τα συμφέροντά του και να απεικονίσει τις κινεζικές ενέργειες υπό ένα θετικό φως, όχι να εξάγει μια συγκεκριμένη μορφή κυβέρνησης.

Το Πεκίνο έχει αφιερώσει πόρους για την βελτίωση της εικόνας της Κίνας, μερικές φορές με ανησυχητικούς τρόπους. Από το 2004, το Πεκίνο έχει χρηματοδοτήσει αρκετές εκατοντάδες Ινστιτούτα Κομφούκιος σε όλο τον κόσμο, τα οποία διδάσκουν την μανδαρίνικη διάλεκτο. Οι ανησυχίες ότι τα ιδρύματα παραβιάζουν την ακαδημαϊκή ελευθερία οδήγησαν τα πανεπιστήμια να κλείσουν ορισμένα από αυτά και τους ακαδημαϊκούς να ζητήσουν μεγαλύτερη διαφάνεια στην λειτουργία τους. Το Πεκίνο ενίσχυσε επίσης αυτό που αποκαλεί «δύναμη του λόγου» επενδύοντας σε αγγλόφωνα έντυπα και ραδιοτηλεοπτικά μέσα, συμπεριλαμβανομένου του ένθετου China Daily στην [εφημερίδα] The Des Moines Register, την οποία επέκρινε ο Trump το 2018. Ο κίνδυνος είναι ότι πολλοί άνθρωποι μπορεί να μην παρατηρήσουν ότι οι ειδήσεις που διαβάζουν ή παρακολουθούν πληρώνονται από την κινεζική κυβέρνηση. Το Πεκίνο έχει γίνει πιο επιθετικό στην χρήση αυτού που οι ειδικοί του National Endowment for Democracy, Christopher Walker και Jessica Ludwig έχουν ονομάσει «αιχμηρή ισχύς» (“sharp power”). Έχει απειλήσει να απαγορεύσει αεροπορικές εταιρείες, ξενοδοχεία και άλλες διεθνείς εταιρείες από το να λειτουργούν στην Κίνα εκτός κι αν ακολουθήσουν την γραμμή του κόμματος για την Ταϊβάν και το Θιβέτ. Πέρυσι, για παράδειγμα, η American Airlines, η Delta και η United, όλες αφαίρεσαν τις αναφορές στην Ταϊβάν από τις ιστοσελίδες τους υπό την επιμονή της κινεζικής κυβέρνησης.

Το Πεκίνο χρησιμοποίησε επίσης μια ποικιλία τακτικών για να συνεταιριστεί και να εκφοβίσει την κινεζική διασπορά. Συγκεκριμένα, αγόρασε ή ενέσκηψε σε κινεζόφωνα μέσα μαζικής ενημέρωσης στο εξωτερικό, προκειμένου να καταστείλει τις επικρίσεις κατά του ΚΚΚ. Μερικά από τα πιο ανησυχητικά στοιχεία της επιρροής της Κίνας προέρχονται από την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Στην Αυστραλία, μια καταιγίδα διαξιφισμών γύρω από συνδεόμενες με το Πεκίνο πολιτικές δωρεές, πιέσεις, και συμβιβαστικές σχέσεις, οδήγησε πρόσφατα σε νέους νόμους κατά της ξένης παρέμβασης.

Αυτές οι προσπάθειες για τον εξαναγκασμό της κινεζικής διασποράς, σε συνδυασμό με την εκστρατεία του Πεκίνου για την διαμόρφωση του αφηγήματος των διεθνών μέσων μαζικής ενημέρωσης για την Κίνα, ξεπερνούν για τα καλά την λεγόμενη ήπια ισχύ. Αν και ο πρωταρχικός σκοπός του ΚΚΚ δεν είναι να υπονομεύσει την δημοκρατία, οι δραστηριότητές του απειλούν την υγιή λειτουργία της δημοκρατικής κοινωνίας των πολιτών και την πρόσβαση του κοινού σε εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης. Ωστόσο, οι Δυτικές χώρες πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η απειλή προέρχεται από το ΚΚΚ και όχι από τον κινεζικό λαό ή την κινεζική διασπορά. Εάν οι κυβερνήσεις περάσουν και εφαρμόσουν νόμους κατά της ξένης παρέμβασης, οι κινεζικές προσπάθειες δεν θα πρέπει να αποτελούν μια υπαρξιακή απειλή για την φιλελεύθερη δημοκρατία.

ΠΩΣ ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΠΛΗΓΩΝΕΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ

Για να καταστήσει τον κόσμο ασφαλέστερο για τα συμφέροντα του ΚΚΚ, το Πεκίνο προέβλεψε ένα τοπικιστικό, εθνοκεντρικό είδος αυταρχικού εθνικισμού. Αυτό το όραμα μπορεί να συμβάλει στην διατήρηση της εγχώριας κυριαρχίας του ΚΚΚ, αλλά είναι πιο πιθανό να απωθήσει το διεθνές κοινό παρά να το προσελκύσει. Το χαρακτηριστικό σλόγκαν του Xi, «το κινεζικό όνειρο», αντικατοπτρίζει μια εγωκεντρική ρητορική του ΚΚΚ που είναι πιθανό να αποτρέψει τις κινεζικές πολιτικές ιδέες από το να κερδίσουν καθολική απήχηση.

Η αυξανόμενη καταστολή εγχωρίως αμαυρώνει επίσης την εικόνα της Κίνας στο εξωτερικό.
Κατά τα τελευταία δύο χρόνια, το ΚΚΚ έχει χτίσει ένα δυστοπικό αστυνομικό κράτος [9] στην βορειοδυτική περιοχή της Xinjiang και ένα δίκτυο καταυλισμών κράτησης για μέχρι ένα εκατομμύριο [άτομα] από την κοινότητα των Μουσουλμάνων Ουιγούρων. Η κλίμακα και η ένταση της προσπάθειας του ΚΚΚ για «επανεκπαίδευση» των Ουιγούρων έχει προσελκύσει την καταδίκη από την διεθνή κοινότητα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και δηλώσεις ανησυχίας από τον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας και πολιτικούς ηγέτες στην Ινδονησία, τη Μαλαισία και την Τουρκία, εκ των οποίων και οι τρεις είναι μουσουλμανικής πλειοψηφίας χώρες, σημαντικές για την Πρωτοβουλία Ζώνη και Οδός του Xi.

Οι δημοσκοπήσεις της παγκόσμιας κοινής γνώμης δείχνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εξακολουθούν να προτιμούν την αμερικανική ηγεσία έναντι της προοπτικής μιας κινεζικής ηγεσίας. Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 25 χώρες από το Κέντρο Έρευνας Pew το 2018, ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες να δηλώσουν εάν η ηγεσία των ΗΠΑ ή της Κίνας θα ήταν καλύτερη για τον κόσμο. Κατά μέσο όρο 63% δήλωσαν ότι θα προτιμούσαν την ηγεσία των ΗΠΑ και μόλις 19% επέλεξαν την κινεζική ηγεσία.

Ακόμη και εντός της Κίνας, πολλοί Κινέζοι πολίτες αμφισβητούν την σκληρή εθνικιστική προπαγάνδα του ΚΚΚ και την προσωπολατρεία που αναπτύσσεται γύρω από τον Xi. Το 2012, το έτος που Xi ανέλαβε τα ηνία, ένα μαζικό κύμα αντι-ιαπωνικών διαμαρτυριών σάρωσε την Κίνα. Από τότε, η κινεζική κυβέρνηση έχει κρατήσει σφιχτό χαλινάρι στον λαϊκό ακτιβισμό και έχει προωθήσει τον υπό την ηγεσία του κράτους εθνικισμό. Το ΚΚΚ έχει εγκαινιάσει νέες ημερομηνίες αργιών για τον εορτασμό του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, κινηματογραφικές ταινίες που εξυμνούν την στρατιωτική δύναμη της Κίνας, και μια εφαρμογή smartphone, «Μελετήστε το Μεγάλο Έθνος», για να προωθήσει την «Σκέψη του Xi Jinping».

Κυβερνητικές κάμερες ασφαλείας στην είσοδο του τζαμιού Id Kah στο Kashgar, στην Αυτόνομη Περιφέρεια του Ουιγούρων στην [επαρχία] Xinjiang, τον Ιανουάριο του 2019. Ben Blanchard / REUTERS
-------------------------------------------------------------

Η κάλυψη των ερτζιανών κυμάτων και του Διαδικτύου με προπαγάνδα μπορεί να ενισχύει την εικόνα της συμμόρφωσης, αλλά μπορεί επίσης να κρύβει την δημόσια απογοήτευση. Στις συνομιλίες μου με Κινέζους πολίτες και ακαδημαϊκούς, πολλοί δήλωσαν ότι αισθάνονται παραλυμένοι από το πολιτικό κλίμα˙ ένας ακαδημαϊκός στο Πεκίνο μέχρι που είπε ότι φοβόταν να μιλήσει ειλικρινά φοβούμενος αντίποινα σε μια «νέα πολιτιστική επανάσταση». Μια εκτεταμένη καταστολή της διαφθοράς έχει επίσης καταπνίξει πολιτικές πρωτοβουλίες σε χαμηλότερα κυβερνητικά επίπεδα, καθώς οι αξιωματούχοι φοβούνται ότι η ανάληψη οποιασδήποτε δράσης θα οδηγήσει σε τιμωρία. Απηχώντας την απογοήτευση πολλών κινέζικων ελίτ για την κίνηση του Xi να καταργήσει τα όρια της προεδρικής θητείας, ο Κινέζος καθηγητής του Δικαίου, Xu Zhangrun, δημοσίευσε μια ηλεκτρονική κριτική για την στροφή του Xi προς την ενός ανδρός Αρχή, η οποία [κριτική] οδήγησε στην αποπομπή του Xu από το Πανεπιστήμιο Tsinghua. Ο Xu έγραψε ότι «οι άνθρωποι σε όλη την επικράτεια, συμπεριλαμβανομένης ολόκληρης της γραφειοκρατικής ελίτ, αισθάνονται ξανά χαμένοι στην αβεβαιότητα σχετικά με την κατεύθυνση της χώρας» υπό τον Xi και προειδοποίησε ότι «η άνοδος του άγχους έχει εξαπλωθεί σε βαθμό πανικού σε όλη την κοινωνία». Παρά την δυσαρέσκεια αυτή, οι δημοσκοπήσεις στην Κίνα δείχνουν ότι το κοινό εξακολουθεί να είναι αρκετά πολεμοχαρές, πιέζοντας την ηγεσία να υιοθετεί σκληρή στάση στις διεθνείς διαμάχες.

Στο εξωτερικό, οι πολιτικές της Κίνας προκαλούν φόβο και υποψία ακριβώς στις κοινωνίες των οποίων την καλή θέληση πρέπει να έχει η Κίνα για να διατηρήσει την πρόσβαση σε ξένες αγορές, πόρους και τεχνολογία. Στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, το Πεκίνο έχει τεχνητά διευρύνει νησιά για να υποστηρίξει προηγμένες στρατιωτικές ικανότητες και διεκδίκησε το δικαίωμα να αλιεύει και να αντλεί πετρέλαιο και φυσικό αέριο, τροφοδοτώντας δυσαρέσκεια και αντι-κινεζικές διαμαρτυρίες στις Φιλιππίνες και το Βιετνάμ. Οι ενέργειές του έχουν προκαλέσει ακόμη και υποψίες σε χώρες όπως η Ινδονησία, που δεν έχουν ανταγωνιστικές εδαφικές αξιώσεις στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Οι κρατικά κατευθυνόμενες προσπάθειες της Κίνας να κυριαρχήσει στις αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως το πρόγραμμα Made in China 2025, πρόσθεσαν στους φόβους ότι το ανοικτό εμπόριο, οι επενδύσεις και η έρευνα θα υπονομεύσουν την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη, τα εμπορικά ελλείμματα και οι αντιδράσεις εναντίον της παγκοσμιοποίησης έχουν καταστήσει την Κίνα έναν εύκολο στόχο για την αναζωπύρωση του εθνικισμού. Πολλοί πολιτικοί, ειδικά εκείνοι που κατά τα άλλα υποστηρίζουν το ελεύθερο εμπόριο, το βρήκαν βολικό να χτυπήσουν την Κίνα.

ΕΚΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΙΝΑ ΣΩΣΤΑ

Εάν το Πεκίνο έκλινε πραγματικά στην καταστροφή της δημοκρατίας και την εξάπλωση του αυταρχισμού, η ανάσχεση ίσως να ήταν η σωστή απάντηση. Ωστόσο, μια στρατηγική των ΗΠΑ για την αντιμετώπιση της κινεζικής επιρροής παντού όπου εμφανίζεται, στο όνομα της διεξαγωγής μιας ιδεολογικής μάχης εναντίον ενός εχθρικού πολιτισμού, θα ήταν επικίνδυνο λανθασμένη. Μια τέτοια στρατηγική θα μπορούσε να βλάψει την οικονομική ανάπτυξη και την καινοτομία των ΗΠΑ, να περιορίσει την ελευθερία και το άνοιγμα της αμερικανικής κοινωνίας και να διακινδυνεύσει να γίνει μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Η δημοκρατία έχει υποχωρήσει σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά οι επικριτές συχνά υπερβάλλουν για τον ρόλο του Πεκίνου σε αυτήν την τάση. Το ΚΚΚ χαιρετίζει την δημοκρατική δυσλειτουργία στο εξωτερικό, καθώς κάνει το κόμμα να φαίνεται καλύτερο μέσω της σύγκρισης. Αλλά η δημοκρατική διολίσθηση δεν αντικατοπτρίζει ένα μεγάλο στρατηγικό σχέδιο στο Πεκίνο. Η καλύτερη προσέγγιση για όσους επιθυμούν να αντισταθούν στην εξάπλωση του αυταρχισμού είναι η υπεράσπιση και η αποκατάσταση της δημοκρατίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να επαναδεσμεύσουν τον εαυτό τους σε ορισμένες βασικές αρχές: Το κράτος δικαίου, τις δίκαιες εκλογές, την ελευθερία λόγου και την ελευθερία του Τύπου. Όταν οι κινεζικές πράξεις παραβιάζουν αυτές τις αρχές, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αντιμετωπίζουν τους υπεύθυνους και να συμπαρατάσσονται με άλλες κυβερνήσεις που έχουν τις ίδιες απόψεις για την προστασία των κοινών αξιών. Με το να επαναδεσμευθούν στην συνεργασία με δημοκρατικούς συμμάχους και πολυμερείς θεσμούς, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να ανανεώσουν την πίστη στην ηγεσία τους.

Όταν οι κινεζικές ενέργειες δεν παραβιάζουν τις δημοκρατικές αρχές, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να συνεργάζονται με την Κίνα για την αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων. Άλλες χώρες δεν θα μπορέσουν να επιλύσουν τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα –την κλιματική αλλαγή- χωρίς την βοήθεια της Κίνας. Υπό τον Xi, το κινεζικό κοινό έχει αποκτήσει μια επιθυμία για διεθνή ηγεσία. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να καλωσορίσουν αυτήν την τάση όταν η κινεζική ηγεσία υπόσχεται να προωθήσει το παγκόσμιο καλό, ενώ θα επικρίνουν τις κινεζικές ενέργειες όταν υπολείπονται. Μια τέτοια στρατηγική έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι είναι πιο πιθανό να κερδίσει υποστήριξη από όσους βρίσκονται μέσα στην Κίνα και αναζητούν αλλαγή.

Στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, το ΚΚΚ αγωνίζεται σε μια αμυντική ιδεολογική μάχη ενάντια στους φιλελεύθερους κανόνες της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει εμπλακεί σε μια αποφασιστική προσπάθεια να εξαπλώσει τον αυταρχισμό. Προκειμένου να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις ενέργειες του Πεκίνου, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους θα πρέπει να είναι ακριβέστεροι για το τι ακριβώς κάνει η Κίνα. Τελικά, ο καλύτερος τρόπος να αποκριθεί κάποιος στην Κίνα είναι να βελτιώσει την δημοκρατία. Αυτό θα αποτελέσει ένα παράδειγμα για τους άλλους ώστε να το ακολουθήσουν και θα επιτρέψει στον δημοκρατικό κόσμο να ανταγωνιστεί τις πραγματικές πηγές της διεθνούς ισχύος της Κίνας: Την οικονομική και τεχνολογική δύναμή της.

Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2019-06-11/world-safe-auto...

* Το δοκίμιο αυτό έχει δημοσιευθεί στο τεύχος αριθ. 62 (Φεβρουάριος - Μάρτιος 2020) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.thepaper.cn/newsDetail_forward_1492012
[2] https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2017/10/19/move-over-a...
[3] https://www.businessinsider.com/china-threat-to-america-fbi-director-war...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2018-04-16/autocracy-chines...
[5] https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10670561003666079
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2018-06-29/real-china-model
[7] https://www.the-american-interest.com/2019/04/04/misdiagnosing-the-chine...
[8] https://www.nytimes.com/2019/04/24/technology/ecuador-surveillance-camer...
[9] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-06-20/reeducation-ret...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition