Η διπλωματία των εμβολίων αποδίδει για την Κίνα

Τα εμβόλια είχαν μια θέση στην διπλωματία από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Η χώρα που μπορεί να κατασκευάσει και να διανείμει σωτήρια ενέσιμα σε άλλους λιγότερο τυχερούς βλέπει μια απόδοση της επένδυσής της με τη μορφή της ήπιας ισχύος: κύρος, καλή θέληση, ίσως κάποιος βαθμός υποχρέωσης, ακόμη και δέος. Σήμερα, η χώρα που κινείται ταχύτερα προς την παγίωση αυτών των κερδών ίσως είναι η Κίνα, υπό τον πρόεδρο Xi Jinping, ο οποίος διακήρυξε [1] τον περασμένο Μάιο ότι τα κινεζικά εμβόλια κατά της COVID-19 θα γίνουν «παγκόσμιο δημόσιο αγαθό». Έκτοτε, ανώτεροι αξιωματούχοι έχουν υποσχεθεί σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες κατά προτεραιότητα πρόσβαση στα κινεζικά εμβόλια, και το κινεζικό Υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε [2] ότι η χώρα παρέχει δωρεάν εμβόλια σε 69 χώρες και τα εξάγει εμπορικά σε 28 ακόμη.

Στρατιώτες λαμβάνουν το εμβόλιο Sinovac της Κίνας στην Τζακάρτα της Ινδονησίας, τον Μάρτιο του 2021. Ajeng Dinar Ulfiana / Reuters
----------------------------------------------------

Οι ανταγωνιστές της Κίνας ανησυχούν ότι όπου πηγαίνουν οι εμβολιασμοί του Πεκίνου, θα ακολουθήσει και η επιρροή του. Όμως, ο τομέας του εμβολιασμού COVID-19 εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό αχαρτογράφητος και διασκορπισμένος με εμπόδια, είτε υλικοτεχνικά, επιστημονικά, ψυχολογικά είτε γεωπολιτικά. Η πορεία της Κίνας μέσα από αυτόν τον λαβύρινθο δεν είναι ούτε προφανής ούτε εγγυημένη. Η χώρα αντιμετωπίζει έντονο ανταγωνισμό από την Ρωσία και την Ινδία. Τώρα, επίσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εισέλθει στο παγκόσμιο διακύβευμα για δίκαιη διανομή ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων. Η Κίνα δεν έχει ακόμη αποδείξει ότι μπορεί να εκπληρώσει τον ρόλο που έχει αναλάβει ή να κερδίσει την εμπιστοσύνη εκείνων που έχει προσφερθεί για να βοηθήσει.

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ

Η κινεζική κυβέρνηση αντιπαθεί τον όρο «διπλωματία των εμβολίων». Ο υπαινιγμός ότι η Κίνα θα διανέμει δόσεις εμβολίων προκειμένου να διευρύνει την παγκόσμια πολιτική επιρροή της είναι «απαίσιος» [3], σύμφωνα με το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων Xinhua. Αντίθετα, η κινεζική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι «για την προώθηση της συνεργασίας στην καταπολέμηση της πανδημίας, η Κίνα δεν επιδιώκει γεωπολιτικούς στόχους ούτε έχει οικονομικά συμφέροντα, και δεν έχει προσαρτήσει οιεσδήποτε πολιτικές προϋποθέσεις». Ο Xi τόνισε περαιτέρω [4] ότι με την διανομή των απαραίτητων αγαθών σε μια κρίση, η Κίνα ενεργεί απλώς ως υπεύθυνη μεγάλη δύναμη. Από αυτήν την άποψη, η Κίνα μπορεί να επιδιώκει να πετύχει με τα εμβόλια εκεί όπου απέτυχε με τις μάσκες [5]: την περασμένη άνοιξη, ζητήματα ελέγχου ποιότητας [6] και αδέξια προπαγάνδα [7] αμαύρωσαν τις προσπάθειες της χώρας να παρέχει ιατρικά προϊόντα στον ανεπτυγμένο κόσμο. Τώρα η Κίνα προσπαθεί να επιδείξει την παγκόσμια ηγετική της θέση σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου διανέμει εμβόλια.

Αλλά το Πεκίνο έχει σίγουρα υπόψη του επιπρόσθετους στόχους εξωτερικής πολιτικής. Η Κίνα ξεκίνησε τα σχέδιά της για την ανάπτυξη εμβολίων στις αρχές της περασμένης άνοιξης, και τα κρατικά μέσα ενημέρωσης κατέστησαν σαφές ότι μέσω αυτών η Κίνα ήλπιζε να δείξει την τεχνολογική της ικανότητα και την υπεροχή του αυταρχικού μοντέλου διακυβέρνησής της. «Δεν υστερούμε από τις Ηνωμένες Πολιτείες όσον αφορά την τεχνολογία», δήλωσε ένας Κινέζος ιολόγος [8] στην υποστηριζόμενη από το κράτος [εφημερίδα] Global Times. Ένας άλλος επιστήμονας τόνισε τα «πλεονεκτήματα του συστήματος» της Κίνας: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ταιριάζουν με την Κίνα όσον αφορά την συγκέντρωση της εξουσίας για την επίτευξη μεγάλων πραγμάτων».

Πράγματι, σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ανάπτυξη εμβολίων στην Κίνα είναι μια διαδικασία που καθοδηγείται από το κράτος. Η κινεζική κυβέρνηση προώθησε ταυτόχρονα [9] αρκετές τεχνολογικές προσεγγίσεις, συμπεριλαμβανομένων αδρανοποιημένων εμβολίων, εμβολίων mRNA, και εμβολίων φορέων αδενοϊού. Κινητοποίησε [10] τουλάχιστον 22 ινστιτούτα και εταιρείες για να εργαστούν σε 17 προγράμματα ανάπτυξης εμβολίων. Και μέχρι το περασμένο καλοκαίρι, η Κίνα πρωτοστάτησε στον παγκόσμιο αγώνα στην ανάπτυξη εμβολίων. Ανέπτυξε ένα εμβόλιο (το Ad5-nCoV) ήδη από τον Φεβρουάριο του 2020, ξεκίνησε τις κλινικές δοκιμές Φάσης 1 στις 16 Μαρτίου και δημοσίευσε τα αποτελέσματα των δοκιμών στα τέλη Μαΐου. Ο στρατηγός Chen Wei [11], το πρόσωπο της επιχείρησης ανάπτυξης εμβολίων της Κίνας, επευφήμησε αυτά τα επιτεύγματα ως «μια ενσάρκωση της προόδου της χώρας μας στην S&T [Science and Technology], μια ενσάρκωση της εικόνας και της υπευθυνότητας της Κίνας και, ακόμη περισσότερο, μια συμβολή στην ανθρωπότητα».

Πίσω από αυτούς τους υψηλούς στόχους βρίσκονται και εμπορικοί στόχοι, επίσης. Η σχετιζόμενη με την υγεία αναπτυξιακή βοήθεια προσέφερε από καιρό στις κινεζικές φαρμακευτικές εταιρείες ένα χαμηλού κόστους μέσο [12] για την επέκταση του μεριδίου αγοράς τους στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Τον Μάρτιο του 2020, ο πρόεδρος Xi συνέδεσε ρητά [13] την αποστολή ιατρικών προμηθειών στο εξωτερικό με το «Health Silk Road» [Υγειονομικό Δρόμο του Μεταξιού], που τώρα είναι ένα σημαντικό στοιχείο της Πρωτοβουλίας Belt and Road (ΒRI). Ο Xiaofeng Liang, πρώην αναπληρωτής διευθυντής του Κινέζικου Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, ζήτησε δημοσίως να δοθεί προτεραιότητα στις χώρες της BRI για πρόσβαση σε κινεζικά εμβόλια.