«Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πανδημία και η σχέση της με την Επιστήμη και την Ιατρική» | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

«Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πανδημία και η σχέση της με την Επιστήμη και την Ιατρική»

Διαδικτυακή συζήτηση που οργάνωσε το Κέντρο Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών (CEMES) με την υποστήριξη του Foreign Affairs The Hellenic Edition και του Ινστιτούτου Εξωτερικών Υποθέσεων (fainst.eu)
Περίληψη: 

.

Ο ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ είναι πρώην Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Κυβέρνησης και καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Α.Π.Θ.

Ευχαριστώ για την πρόσκληση. Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τον καθηγητή Πέτρο Βασιλειάδη που επιμένει να με καλεί και να με προκαλεί να μετέχω σε παρόμοιες συζητήσεις, οι οποίες είναι, πρωτίστως, θεολογικού χαρακτήρα.

Η παρέμβασή μου είναι πέραν των αυστηρά θεολογικών, αλλά και των ιατρικών του κ. Μόσιαλου με την απαράμιλλη συνθετική του ικανότητα, την οποία έχει αποδείξει τους τελευταίους μήνες, καθώς είναι αυτός που ενημερώνει την ελληνική κοινή γνώμη για τις συνδυαστικές πληροφορίες που έχει σε σχέση με τις εξελίξεις της πανδημίας, των εμβολίων, των θεραπευτικών πρωτοκόλλων. Ούτως ή άλλως, θα παρουσιάσω μια τρίτη διάσταση. Θα προσέθετα στο δίπολο θεολογία και ιατρική την έννοια της έννομης τάξης.

Γιατί, δεν μιλάμε τώρα για την ιατρική γενικώς, μιλάμε για μια ιατρική που έχει ως βασικό της αντικείμενο υπερ-γεγονότα, μεγάλες παγκόσμιες καταστάσεις, μια πανδημία κατά κυριολεξία, άρα ζητήματα δημόσιας υγείας και όχι ατομικής υγείας και ατομικών συμπεριφορών. Ως εκ τούτου η έννομη τάξη είναι αυτή που παίρνει τις κρίσιμες αποφάσεις, η έννομη τάξη είναι αυτή που χειρίζεται τα μεγάλα ζητήματα σε σχέση με την εκκλησία, τη θρησκεία, τη θρησκευτικότητα, σε σχέση με τη λήψη και την τήρηση των αναγκαίων μέτρων, τις συναθροίσεις, τις μάσκες, τον εμβολιασμό και ούτω καθεξής. Βεβαίως, παρακολούθησα με πολύ μεγάλη προσοχή τις θεολογικές προσεγγίσεις που προηγήθηκαν και την ιατροθεολογική του π. Βασίλειου Θερμού. Νομίζω ότι χρειαζόμαστε μια επίσκεψη των όρων.

Μιλάμε για τη σχέση θεολογίας και ιατρικής. Αυτό είναι διαφορετικό ζήτημα από τη σχέση θρησκείας και μάλιστα ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας και ιατρικής, είναι διαφορετικό ζήτημα από τη σχέση εκκλησίας και πολιτικής, παρότι, δεν μπορούμε να νοήσουμε την ορθόδοξη χριστιανική θεολογία εκτός εκκλησίας και είναι πολύ διαφορετικό ζήτημα από την σχέση εκκλησίας και γιατρών. Είναι άλλο πράγμα η σχέση του γιατρού με την πίστη και άλλο πράγμα η σχέση της θρησκευτικής πίστης με την ιατρική - ερευνητική αναζήτηση και την κλινική πράξη.

Ακούγοντάς τους θεολόγους συνομιλητές μου είδα να αναδεικνύεται το μεγάλο πεδίο της σύγκρουσης, το οποίο είναι αναπόφευκτο και δεν πρέπει να το συγκαλύπτουμε. Το πεδίο αυτό έχει όνομα, λέγεται αλήθεια. Η σχέση της θεολογίας με την αλήθεια είναι τελείως διαφορετική από τη σχέση της ιατρικής με την αλήθεια. Η σχέση της ιατρικής με την αλήθεια είναι σχετικιστική. Τα επιστημολογικά παραδείγματα αλλάζουν σε πάρα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Κάποτε άλλαζαν κάθε μερικούς αιώνες, μετά κάθε μερικές δεκαετίες. Τώρα αλλάζουν ημέρα με την ημέρα.

Η ιατρική είναι σχετικιστική, είναι επιφυλακτική, βασίζεται στη διαψευσιμότητα. Έχουμε παρακολουθήσει τον τελευταίο χρόνο, τον χρόνο της πανδημίας, να εξελίσσεται ενώπιον μας στο διαδίκτυο, στην τηλεόραση, αυτή η σχέση της ιατρικής με την αλήθεια. Οι υποθέσεις εργασίας δοκιμάζονται και συνήθως διαψεύδονται. Οι υποθέσεις ανατρέπονται, οι προσδοκίες δεν επιβεβαιώνονται. Έχουμε δοκιμάσει φάρμακα, έχουμε εγκαταλείψει πρωτόκολλα, βαδίζουμε ψηλαφητά, εμπειρικά. Τι αγωνιζόμαστε να κάνουμε; Αγωνιζόμαστε να καταπολεμήσουμε τον ασύμμετρο αντίπαλο που είναι ο ιός, αγωνιζόμαστε να καταπολεμήσουμε την ασθένεια, αγωνιζόμαστε να διατηρήσουμε υγιείς τους ανθρώπους, να σώσουμε τη ζωή τους. Νομίζω ότι αυτό είναι θεμελιώδες. Αλλά το πώς θα το πετύχουμε αυτό, πολύ συχνά δεν το ξέρουμε. Το βρίσκουμε και μετά οι αντιλήψεις αλλάζουν. Άρα η σχέση της ιατρικής με την αλήθεια είναι όπως η σχέση κάθε επιστήμης, κάθε οργανωμένης, πειθαρχημένης δηλαδή, διανοητικής δραστηριότητας, ερευνητικής και διδακτικής και πρακτικής βεβαίως, γιατί χωρίς κλινική πράξη δεν υπάρχει ιατρική.

Από την άλλη μεριά, η σχέση της θεολογίας, της ορθόδοξης θεολογίας, για να γίνω πιο συγκεκριμένος, με την αλήθεια, ορίζεται τελείως διαφορετικά. Διότι υπάρχει ένα δόγμα από το οποίο δεν μπορεί να αποστεί κανείς. Η «δύσπιστη» θεολογική έρευνα, μπορεί να οδηγήσει εύκολα στο όριο δογματικής ακρίβειας και αίρεσης. Βλέπω ότι παρόμοιες μομφές διατυπώνονται με εντυπωσιακή ευκολία από ορισμένους θεολόγους κατά συναδέλφων τους. Ο πάρα πολύ φιλέρευνος και σχετικιστής θεολόγος μπορεί να κατηγορηθεί ότι «φλερτάρει» με την αίρεση και κάποτε θα καιγόταν στην πυρά. Τώρα, το κλίμα είναι πιο φιλελεύθερο, αλλά πάντα η αναγωγή στην πίστη υπερβαίνει ή επικαθορίζει τα όρια της έρευνας και της αναζήτησης. Κάθε κλειστό σύστημα αρχών και παραδοχών ιδίως όταν ανάγεται στον Θεό, στη Γραφή, στις Ιερές Παραδόσεις, στους Πατέρες, οδηγεί σε μια ολιστική προσέγγιση. Έχει τις δικές του απαντήσεις για όλα, εξ αποκαλύψεως. Αυτό το σύστημα καλείται να επικοινωνήσει με ένα σύστημα όπως η ιατρική επιστήμη, το οποίο επιστημολογικά δεν μπορεί είναι ολιστικό. Αν ήταν ολιστικό και βέβαιο θα ήταν επικίνδυνο για τους ασθενείς και συνεπώς ασεβές για τον άνθρωπο και τον Δημιουργό του.

Συμφωνώ με τον πατέρα Βασίλειο Θερμό, ότι ο ορθός λόγος έχει τον δικό του φονταμενταλισμό, αλλά όταν αυτό συμβαίνει παύει να είναι ορθός λόγος. Ο διαφωτισμός σε πάρα πολλές περιπτώσεις εμφανίστηκε ως θρησκεία. Η Laïcité στη Γαλλία, ο Δεϊσμός ως κίνημα, είναι μία εκδοχή θρησκευτική. Αλλά βεβαίως και κάθε είδους πολιτικός, ιδεολογικός και αξιακός ολοκληρωτισμός είναι επικίνδυνος. Το αποδεικνύει η Ιστορία. Η δημοκρατία από τη φύση της είναι σχετικιστική. Ο λαός αποφασίζει έτσι και μετά αλλιώς.