«Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πανδημία και η σχέση της με την Επιστήμη και την Ιατρική» | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

«Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πανδημία και η σχέση της με την Επιστήμη και την Ιατρική»

Διαδικτυακή συζήτηση που οργάνωσε το Κέντρο Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών (CEMES) με την υποστήριξη του Foreign Affairs The Hellenic Edition και του Ινστιτούτου Εξωτερικών Υποθέσεων (fainst.eu).

Και η πανδημία μας άνοιξε τέτοια θέματα, τα οποία αφορούν το δεύτερο μέρος της παρέμβασής μου, το οποίο αφορά το κοινωνικό εύρος, το νέο ταυτοτικό χαρακτηριστικό, το οποίο αναφέρεται σ’ αυτά που είπα πιο πριν. Η πανδημία αυξάνει τις ανισότητες. Υπάρχει πλέον μια κοινωνία, η οποία θα είναι πιο άνιση την επόμενη μέρα. Οι πλούσιοι έγιναν πιο πλούσιοι, οι ανισότητες ήδη ήταν πολύ μεγάλες και μεταξύ του βορρά και του νότου, δηλαδή μεταξύ των σύγχρονων καπιταλιστικών κοινωνιών σε σύγκριση με τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες του νότου, τις κοινωνίες της Αφρικής, της Ν. Αμερικής και της ΝΑ. Ασίας, οι ανισότητες στις οικονομικές προσόδους σ’ αυτές τις κοινωνίες ήταν εκτεταμένες. Το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 50% του πλούτου, αλλά και οι ανισότητες στην Ελληνική κοινωνία δυστυχώς αυξάνονται. Είναι επομένως ένα μεγάλο θέμα σε ότι αφορά τα ταυτοτικά χαρακτηριστικά της Εκκλησίας, αν θελήσει να θίξει το θέμα των κοινωνικών ανισοτήτων, συνδέοντάς τες τώρα με το θέμα της υγείας.

Υπάρχει τα τελευταία χρόνια μια πολυδιάσπαση στην ιατρική επιστήμη. Περάσαμε τα τελευταία χρόνια από μια ολιστική διάσταση του ασθενούς, που ήταν πολύ πιο κοντά στην θεολογική προσέγγιση της επιστήμης και στην θεολογική παράδοση, στον καταμερισμό της επιστημονικής γνώσης και στον επιμερισμό της. Εξετάζουμε όργανα, αλλά δεν εξετάζουμε τον άνθρωπο, έχουμε φύγει από τον άνθρωπο πλέον, και ο κάθε ιατρός, ο κάθε λειτουργός στον χώρο της δημόσιας και της ιδιωτικής υγείας εξετάζει το δικό του αποκλειστικό ενδιαφέρον. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Η υγεία μας δεν είναι τι πάσχεις σε ένα συγκεκριμένο όργανο, είναι μια ολιστική προσέγγιση του ανθρώπου, τι σημαίνει ότι πάσχω, το πώς αντιμετωπίζω τον άνθρωπο μέσα στο κοινωνικό και οικογενειακό του περιβάλλον, στις οικονομικές του συνθήκες, το τι αντιμετωπίζει κοινωνικά. Αυτά δεν τα βλέπουμε στη σύγχρονη ιατρική επιστήμη, κι εδώ είναι ένα μεγάλο πεδίο για την εκκλησία να θέσει ένα νέο παράδειγμα για το πώς αντιμετωπίζουμε την ιατρική πιο ολιστικά.

Ο William Mosler είχε πει τον 19ο αι. «άκου τον ασθενή σου. Θα σου πει πια είναι η διάγνωση». Τώρα δεν ακούμε τους ασθενείς μας. Τώρα πλέον κάνουμε διαγνωστικές εξετάσεις, παραγγέλνουμε τις μαγνητικές και αξονικές τομογραφίες, κάνουμε συνεχή τεστ διαγνωστικά, αλλά δεν συνομιλούμε με τους ασθενείς. Κάπως έτσι θα έλεγα είναι πολλές φορές και η θρησκευτική, η εκκλησιαστική προσέγγιση. Δηλαδή δίνουμε εντολές στους πιστούς, δεν ακούμε τους πιστούς, δεν ακούμε τις αγωνίες τους, με αποτέλεσμα να μικρύνει σημαντικά ο ρόλος της εκκλησίας και της θεολογικής παράδοσης.

Τι θα κάνουμε την επόμενη μέρα. Η επόμενη μέρα θα είναι μια μέρα φιλελευθεροποίησης των οικονομιών, με αποτέλεσμα να έχουμε περισσότερες οικονομικές ανισότητες; Ή θα είναι μια μέρα που θα επανασχεδιαστούν οι οικονομίες με διαφορετικό τρόπο; Ποιος θα είναι ο στόχος, ώστε να αποφύγουμε και τα περιβαλλοντικά προβλήματα – και αναφέρομαι στο περιβάλλον, γιατί εδώ το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και προσωπικά ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει ανοίξει ένα συγκεκριμένο λαμπρότατο πεδίο πρωτοβουλιών, κατά την γνώμη μου, που δημιουργεί νέα μη θεολογικά ταυτοτικά χαρακτηριστικά των εκκλησιών, που εγώ επιμένω θα πρέπει να συμπληρωθούν και με τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της συζήτησης για ανισότητες σε παγκόσμιο επίπεδο, για το πώς δηλαδή μπορούμε να μειώσουμε τις ανισότητες, αλλά και τον κοινωνικό ρόλο της εκκλησίας. Αυτό επομένως θα ανοίξει ένα διάλογο για την επανατοποθέτηση των οικονομιών.

Πάω τώρα στο δεύτερο μεγάλο θέμα το οποίο ανοίγει με την χρήση της τεχνολογίας, που μπορεί να δημιουργήσει πολλά νέα χαρακτηριστικά σε θρησκευτικό και θεολογικό επίπεδο επικοινωνιακά, αλλά μπορεί να δημιουργήσει και προβλήματα, με την έννοια ότι μπορεί να αυξήσει την εσωστρέφεια. Αν την νέα ψηφιακή πραγματικότητα δεν την χρησιμοποιήσουμε ως εξωστρεφές στοιχείο θεολογικής αλλά και επιστημονικής επικοινωνίας, μπορεί να επιτείνει την εσωστρέφεια στο μέλλον. Γιατί η ψηφιακή πραγματικότητα δεν είναι ουδέτερη, οριοθετείται από αλγόριθμους, δεν την ορίζουμε εμείς. Η κάθε θρησκεία μπορεί να βάζει τους δικούς της αλγόριθμους, όπως φυσικά και κάθε φονταμενταλιστικό γκρουπ, με αποτέλεσμα, αντί να βελτιώνουμε την διάχυση των ιδεών και την διάχυση της επικοινωνίας, να την μειώνουμε όλο και περισσότερο. Είναι αυτό που εγώ ονομάζω algorithmic accountability. Δηλαδή πώς θεσπίζουμε μια σχετική λογοδοσία στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα, και πώς εμείς χρησιμοποιούμε την νέα ψηφιακή πραγματικότητα, έτσι ώστε να υπάρχει περισσότερος διάλογος, περισσότερη επικοινωνία.

Τρίτο μεγάλο πεδίο, το οποίο ανοίγει η πανδημία και το οποίο δεν μπορεί να το αποφύγει η εκκλησία είναι η εξέλιξη της ιατρικής έρευνας, της ιατρικής επιστήμης σε ότι έχει να κάνει με την γενετική επιστήμη. Ερωτήματα μεγάλα, τα οποία τα αποφεύγει να τα συζητήσει η εκκλησία, τα οποία όμως συζητιούνται από όλους τους πολίτες, είτε το θέλουμε είτε όχι, όλοι μιλάμε τώρα για τα περίφημα εμβόλια, για την γενετική σύσταση του ιού, για τα φάρμακα, για το αν τα εμβόλια πιθανώς αλλάξουν το δικό μας DNA – φαντάζει εξωφρενική βέβαια αυτή η συζήτηση, αλλά δεν είναι, γιατί όταν και αυτή βρίσκει βάθος και υπόσταση σε ένα αναχρονιστικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο ισχύει στη χώρα μας. Αυτό, βέβαια, δεν έχει σχέση με την θρησκεία, αναφέρομαι στο πως διδάσκουμε βιολογία στα σχολεία μας εντελώς διεκπεραιωτικά. Δεν τίθενται πάλι τα μεγάλα ερωτήματα κι εκεί, που εκεί ο διάλογος θεολογίας και ιατρικής θα ήταν ένα εξαιρετικό πεδίο για μεταπτυχιακές σπουδές για τα μαθήματα αυτά, αν δεν τα έχετε ήδη, εξαιρετικό πεδίο για τον διάλογο της θεολογίας με την επιστήμη, όπως και για την κλιματική αλλαγή.