«Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πανδημία και η σχέση της με την Επιστήμη και την Ιατρική» | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

«Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πανδημία και η σχέση της με την Επιστήμη και την Ιατρική»

Διαδικτυακή συζήτηση που οργάνωσε το Κέντρο Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών (CEMES) με την υποστήριξη του Foreign Affairs The Hellenic Edition και του Ινστιτούτου Εξωτερικών Υποθέσεων (fainst.eu).
Περίληψη: 

.

Ο ΗΛΙΑΣ ΜΟΣΙΑΛΟΣ είναι Καθηγητής της πολιτικής της υγείας στο London School of Economics και Καθηγητής Πολιτικής και Διοίκησης της Υγείας στην Ιατρική Σχολή του Imperial College London. Συν-διευθυντής του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Συστήματα και τις Πολιτικές Υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης στους διεθνείς οργανισμούς για ζητήματα που αφορούν στον κορωνοϊό.

Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση να συμμετάσχω στην σημερινή πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Ήταν κάτι αναπάντεχο για μένα, για πολλούς λόγους θα έλεγα: ο πρώτος και κύριος είναι ότι η σχέση μου με την θεολογία, την Εκκλησία και την θεολογική επιστήμη μέχρι τώρα ήταν βιωματική.

Μεγάλωσα σε ένα σπίτι Ορθόδοξων χριστιανών, η οικογένειά μου ς ακολουθεί τις παραδόσεις, όπως τις μάθαμε βιωματικά, και τονίζω το βιωματικά. Γιατί προέρχεται μέσα από την οικογενειακή σχέση και από την διδασκαλία, όπως εγώ την γνώρισα ως μαθητής στην εκπαιδευτική διαδικασία της Ελλάδος. Μια διδασκαλία, όμως η οποία θα έλεγα είναι εξαιρετικά αντιπαραγωγική, είναι μια διεκπεραιωτική διαδικασία ιστορικών γεγονότων και κανόνων, μια διδασκαλία η οποία δεν θέτει τα μεγάλα θεολογικά ερωτήματα, τα οποία θα έπρεπε να θέτει η θεολογική επιστήμη στα γυμνάσια και τα λύκεια στη χώρα μας. Υπάρχει μια αρνητική έκφραση στο εκπαιδευτικό προϊόν, το οποίο εκφέρεται στην Ελληνική εκπαίδευση, και παράλληλα λείπει ακριβώς η συγκριτική ανάλυση, η οριοθέτηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε σχέση με τις άλλες Εκκλησίες και με άλλα θρησκευτικά δόγματα. Όχι γιατί αυτό πρέπει να γίνεται αντιθετικά, αλλά μπορεί να γίνεται συνθετικά, ώστε να φαίνονται και οι διαφορές, αλλά και να διαπιστώνονται οι διάφορες προσεγγίσεις, επικαλύψεις όσον αφορά τις θεολογικές προσεγγίσεις, όποιες κι αν είναι αυτές.

Διαβάζοντας την αγγλική έκδοση το βιβλίου για την Εκκλησία και την Πανδημία (P. Vassiliadis [ed.], The Church in a Period of Pandemic. Can the Present Pandemic Crisis Become a Meaningful Storm for Renewal in our Churches? CEMES Publications 25: Thessaloniki 2020) υπήρξε μια δική μου ανανέωση της σχέσης μου με την Εκκλησία και την θεολογική επιστήμη. Οφείλω να ομολογήσω πως από όλες τις θρησκείες τέτοιο βιβλίο δεν υπάρχει άλλο. Το γεγονός ότι εκδώσατε αυτό το βιβλίο είναι ένα σημαντικό βήμα. Εγώ προσωπικά έμεινα έκπληκτος όταν είδα το εύρος της θεματολογίας που καλύπτεται εκεί. Δεν υπάρχει άλλο τέτοιου είδους πουθενά.

Η ανανέωση, βέβαια, της ιεροσύνης των πιστών γίνεται μέσω της Θείας Ευχαριστίας, για την οποία και άλλοι ομιλητές αναφέρθηκαν, αλλά εγώ νομίζω ότι η ανανέωση που συνέβη σε μένα είναι πιο σημαντική: το να αρχίσω να κατανοώ με ένα πιο διευρυμένο και όχι άγονο τρόπο, όπως είχα μάθει, τα θέματα της Εκκλησίας και της επιστήμης της θεολογίας.

Από εκεί και πέρα, το δεύτερο μεγάλο μήνυμα που πήρα διαβάζοντας αυτό το βιβλίο και ακούγοντας και τη συζήτηση σήμερα, είναι ότι οι δικές σας προσεγγίσεις λείπουν από τις δικές μου – αλλά και πολλών άλλων επιστημόνων – διεπιστημονικές προσεγγίσεις. Κι εγώ ανήκω σε μια κατηγορία επιστημόνων που αναζητούν την διεπιστημονικότητα, που ενώ έχω διευρύνει τα δικά μου επιστημονικά αντικείμενα, δεν συναντήθηκα ποτέ μέχρι σήμερα με την θεολογία. Με αυτή την έννοια, το βιβλίο αυτό, που είναι εξαιρετικά διευρυμένο με τις προσεγγίσεις του. Ή, ποτέ σε συζητήσεις που έχουν σχέση είτε με την ιατρική, είτε με τις οικονομικές επιστήμες, είτε με την οικονομική επιστήμη. Μέσα στα κεφάλαια του βιβλίου τα διεπιστημονικά ανοίγματα είναι εμφανή.

Έτσι τίθεται ένα δεύτερο μεγάλο πεδίο για όλους σας, το πώς δηλαδή συνομιλείτε με τις άλλες επιστήμες, δηλαδή πώς ανοίγετε τον διεπιστημονικό διάλογο, πώς υπάρχετε έξω από τον ασφαλή χώρο της Ορθόδοξης θεολογικής προσέγγισης. Και με αυτήν την έννοια, αν η Θεία Ευχαριστία είναι ένα ταυτοτικό θεολογικό χαρακτηριστικό, θα πρέπει να αναζητήσουμε πώς το κοινωνικό εύρος και τα κοινωνικά ερωτήματα που διαθέτει η Εκκλησία και η θεολογική επιστήμη δημιουργούν και μη θεολογικά ταυτοτικά χαρακτηριστικά, τα οποία υπερβαίνουν τα θεολογικά χαρακτηριστικά που έχετε τώρα. Αλλά τα μη θεολογικά ταυτοτικά χαρακτηριστικά έρχονται και συμπληρώνουν τα θεολογικά ταυτοτικά χαρακτηριστικά σε ένα σύγχρονο κόσμο που αλλάζει ραγδαία και λόγω της πανδημίας και λόγω της σύγχρονης τεχνολογίας, αλλά και γιατί επανοριοθετούνται πολλές ιδεολογικές και ταυτοτικές τοποθετήσεις πέραν του χώρου της Εκκλησίας. Δηλαδή πολλά πράγματα αλλάζουν και πέραν του χώρου της Εκκλησίας.

Με αυτήν την έννοια η διεπιστημονική συζήτηση και η μετατροπή της βιωματικής σχέσης σε πιο ουσιαστική σχέση σε ότι αφορά τη σχέση των πιστών με την Εκκλησία αποκτά ένα νέο περιεχόμενο. Αν συνεχίσει αυτή η σχέση να είναι μόνο βιωματική και δεν γίνει πιο ουσιαστική, η περιθωριοποίηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας θα είναι δεδομένη. Δεν θεωρείται πλέον δεδομένη η θεολογική επιστήμη χωρίς να υπάρχει η ουσιαστική τεκμηρίωση.

Και δεύτερον, εξεπλάγην πολύ ευχάριστα από τον Μητρ. Νιγηρίας, ο οποίος είπε ότι «μπορεί και να σφάλω»! Αυτό δεν το έχω ακούσει ποτέ, από έναν ιερωμένο θέλω να πω. Πάντα δηλαδή υπάρχει η απόλυτη αλήθεια, δεν υπάρχει περίπτωση να σφάλει κανείς. Πάντα υπήρχε μία μόνον αλήθεια, και δεν θα μπορούσαμε να πάμε πίσω στα μεγάλα ερωτήματα: γιατί υπάρχουμε, πώς υπάρχουμε, πώς πρέπει να ζούμε, ποιος είναι ο ρόλος μας μέσα στην κοινωνία, και ο θεολογικός και ο μη θεολογικός. Αυτά τα μεγάλα ερωτήματα πρέπει να τα επανατοποθετήσουμε.