Ο πραγματικός στόχος της απολυταρχικής παραπληροφόρησης

Στις 7 Οκτωβρίου του περασμένου έτους, ο λογαριασμός στο Twitter @hakkidin ανάρτησε ένα μήνυμα συγχαρητηρίων: «Θα ήθελα να ευχηθώ στον πρόεδρό μας, τον υπέρτατο αρχιστράτηγο, Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Πούτιν, χαρούμενα γενέθλια. Του εύχομαι δύναμη, επιτυχία στο δύσκολο έργο του και ευχαριστώ για μια ισχυρή, ακμάζουσα πατρίδα. ΤΡΙΑ “ΕΙΣ ΥΓΕΙΑΝ” ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΩΝ ΓΕΝΕΘΛΙΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΜΑΣ!». Αλλά ο @hakkidin, ο οποίος κάνει tweets στα ρωσικά και του οποίου η εικόνα στο προφίλ του είναι ο ήρωας του ρωσικού εμφυλίου πολέμου, Vasily Chapayev, δεν ήταν ένας πατριώτης πολίτης που εξέφρασε ένα αυθόρμητο ξεχείλισμα αγάπης για τον Πούτιν. Ήταν ένα ρωσικό τρολ.

Απεικόνιση ενός ατόμου με ένα τάμπλετ στο Σεράγεβο, στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τον Οκτώβριο του 2013. Dado Ruvic / Reuters
-----------------------------------------------------

Η παρέμβαση της Ρωσίας στις εκλογές των ΗΠΑ το 2016 και η επακόλουθη έρευνα του Ειδικού Συμβούλου, Robert Mueller, έφεραν το ζήτημα του πολέμου πληροφοριών στην παγκόσμια προσοχή. Το ότι η Ρωσία και άλλα αδίστακτα κράτη έχουν χρησιμοποιήσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να επηρεάσουν από τους Αμερικανούς ψηφοφόρους έως τους Βρετανούς συμμετέχοντες στο δημοψήφισμα του Brexit και μέχρι τους αντάρτες του εμφυλίου πολέμου της Λιβύης είναι πλέον καλά γνωστό. Αυτό που εξακολουθεί να παραβλέπεται, ωστόσο, είναι ότι οι περισσότερες κρατικά υποστηριζόμενες εκστρατείες παραπληροφόρησης μέσω κοινωνικών μέσων απευθύνονται σε εγχώρια παρά σε ξένα ακροατήρια. Το παλιό ρητό που αποδίδεται στον πρώην πρόεδρο της Βουλής των ΗΠΑ, Tip O’Neill, ότι «όλη η πολιτική είναι τοπική» (“all politics is local”) δεν περιγράφει ακριβώς τους πολέμους παραπληροφόρησης που παίζονται στο Twitter και στο Facebook -αλλά πλησιάζει. Το παγκόσμιο φαινόμενο της παραπληροφόρησης των κοινωνικών μέσων δεν έχει τις ρίζες του στην γεωπολιτική αλλά στην εσωτερική πολιτική.

Αυτή η απλή γνώση έχει βαθιές επιπτώσεις για όσους επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν την παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο. Σε τελική ανάλυση, εάν οι ρωσικές εκστρατείες που επιτίθενται στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούν αφηγήματα που έχουν σχεδιαστεί για εγχώρια κατανάλωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να ανταποκριθούν έχοντας υπόψη τους Ρώσους ψηφοφόρους. Διαφορετικά, κινδυνεύουν να ενισχύσουν παρά να καταστείλουν τα ψευδή αφηγήματα του Κρεμλίνου. Τα αποτρεπτικά [μέσα] που τροφοδοτούν τις μηχανές τις οποίες προορίζονται να σταματήσουν δεν είναι καθόλου αποτρεπτικά.

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΑΥΤΑΡΧΙΚΩΝ

Οι περισσότερες κρατικά υποστηριζόμενες ενέργειες παραπληροφόρησης στα κοινωνικά μέσα είναι εγχώριες. Το Empirical Studies of Conflict Project στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον συνέταξε [1] μια λίστα με 18 χώρες που έχουν πραγματοποιήσει εγχώρια εστιασμένες εκστρατείες επιρροής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά μόνο έξι που έχουν επιδιώξει να επηρεάσουν ξένα έθνη -μεταξύ αυτών η Κίνα, το Ιράν, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία. Μια πρόσφατη έκθεση [2] από το Facebook έδειξε ένα παρόμοιο συμπέρασμα, τεκμηριώνοντας πρόσφατες καμπάνιες στην πλατφόρμα του που στοχεύουν το εγχώριο κοινό σε τέσσερις χώρες για εγχώριους σκοπούς. Μόνο μια από αυτές τις χώρες, το Ιράν, στόχευσε επίσης ξένο κοινό -κυρίως εντός της περιοχής, επιδιώκοντας να επηρεάσει τους χρήστες του Facebook στο Ιράκ και το Ισραήλ.

Ακόμα και τα τρολ της Υπηρεσίας Έρευνας Διαδικτύου (Internet Research Agency, IRA) του Ρώσου ολιγάρχη Yevgeny Prigozhin, διαβόητα για τις προσπάθειές τους να ενισχύσουν την εκλογική τύχη του Donald Trump το 2016, ακόνισαν τα δόντια τους με το να αναρτούν tweet στα ρωσικά για το ρωσικό κοινό. Το 2014, για τους πρώτους έξι μήνες που ήταν ενεργοί, ενεπλάκησαν με ρωσικά ακροατήρια πριν αρχίσουν εντατικά να εργάζονται στα Αγγλικά και τα Ουκρανικά. Αλλά ακόμη και τότε, τα τρολ του IRA δεν σταμάτησαν ποτέ να προσπαθούν να διαμορφώσουν την εγχώρια συζήτηση στην Ρωσία. Το Twitter έχει εντοπίσει δημοσίως περισσότερα από εννέα εκατομμύρια tweets από troll του IRA μεταξύ 2014 και 2018, περισσότερα από τα μισά από αυτά στην ρωσική γλώσσα.

Τις τελευταίες εβδομάδες, η ερευνητική μας ομάδα στο Πανεπιστήμιο Clemson εντόπισε ένα δίκτυο εκατοντάδων ρωσικής γλώσσας μη αυθεντικών λογαριασμών Twitter που λειτουργούν με τρόπο παρόμοιο με εκείνον που λειτουργεί ο IRA. Αυτό το δίκτυο τακτικά ενισχύει την φωνή των ρωσικών κρατικών μέσων ενημέρωσης, επαναλαμβάνει ρητορικά σημεία του Κρεμλίνου και επιτίθεται στις Δυτικές δημοκρατίες. Οι λογαριασμοί είναι έξυπνοι και πνευματώδεις. Οι εικόνες προφίλ τους περιλαμβάνουν ένα συνδυασμό ιστορικών αναφορών, ελκυστικών γυναικών, καλλιτεχνικής παραξενιάς και σύγχρονων μιμιδίων. Ορισμένοι λογαριασμοί είναι θεματικοί -κάποιος επικοινωνεί σχεδόν εξ ολοκλήρου σε μιμίδια γάτας- αλλά όλοι είναι πιστοί στον Πούτιν. Ο λογαριασμός @hakkidin δεν ήταν ο μόνος που έστειλε ευχές για τα γενέθλια του Ρώσου ηγέτη.

Μια επιλογή από φωτογραφίες προφίλ από λογαριασμούς κοινωνικών μέσων φιλικούς προς τον Πούτιν. Darren Linvill
-------------------------------------------------------