Η Νέα Συμφωνία των Δυνάμεων | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Νέα Συμφωνία των Δυνάμεων

Πώς να αποτραπεί η καταστροφή και να προωθηθεί η σταθερότητα σε έναν πολυπολικό κόσμο
Περίληψη: 

Το καλύτερο όχημα για την προώθηση της σταθερότητας τον 21ο αιώνα είναι μια παγκόσμια Συμφωνία των Μεγάλων Δυνάμεων. Όπως έδειξε η ιστορία της Συμφωνίας της Ευρώπης του 19ου αιώνα, με μέλη της το Ηνωμένο Βασίλειο, την Γαλλία, την Ρωσία, την Πρωσία και την Αυστρία, μια ομάδα ηγετικών χωρών μπορεί να περιορίσει τον γεωπολιτικό και ιδεολογικό ανταγωνισμό που συνήθως συνοδεύει την πολυπολικότητα.

Ο RICHARD N. HAASS είναι πρόεδρος του Council on Foreign Relations και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The World: A Brief Introduction [1].
Ο CHARLES A. KUPCHAN είναι καθηγητής Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Georgetown, ανώτερος συνεργάτης στο Council on Foreign Relations και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Isolationism: A History of America’s Efforts to Shield Itself from the World [2].
Αυτό το δοκίμιο προέκυψε από την ομάδα μελέτης Lloyd George για την Παγκόσμια Τάξη.

Το διεθνές σύστημα βρίσκεται σε ένα ιστορικό σημείο καμπής. Καθώς η Ασία συνεχίζει την οικονομική της άνοδο, τελειώνουν δύο αιώνες Δυτικής κυριαρχίας στον κόσμο, πρώτα υπό την Pax Britannica και στην συνέχεια υπό την Pax Americana. Η Δύση χάνει όχι μόνο την υλική κυριαρχία της αλλά και την ιδεολογική της επιρροή. Σε όλο τον κόσμο, οι δημοκρατίες πέφτουν θύματα του αντιφιλελευθερισμού και της λαϊκιστικής διαφωνίας, ενώ μια ανερχόμενη Κίνα, επικουρούμενη από μια φιλέριδα Ρωσία, προσπαθεί να αμφισβητήσει το κύρος της Δύσης και τις δημοκρατικές προσεγγίσεις τόσο στην εγχώρια όσο και στην διεθνή διακυβέρνηση.

29032021-1.jpg

Ηγέτες των ΗΠΑ και της Κίνας στο Πεκίνο, τον Δεκέμβριο του 2011. Andy Wong / Pool / Reuters
----------------------------------------------------------

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, έχει δεσμευθεί να ανακαινίσει την αμερικανική δημοκρατία, να αποκαταστήσει την ηγεσία των ΗΠΑ στον κόσμο, και να δαμάσει μια πανδημία που είχε καταστροφικές ανθρώπινες και οικονομικές συνέπειες. Αλλά η νίκη του Μπάιντεν ήταν στο παραλίγο˙ και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού δεν θα μειωθεί εύκολα ο θυμωμένος λαϊκισμός ή οι αντιφιλελεύθεροι πειρασμοί. Επιπλέον, ακόμη και αν οι Δυτικές δημοκρατίες υπερνικήσουν την πόλωση, καταπολεμήσουν τον αντιφιλελευθερισμό και αποσπάσουν μια οικονομική ανάκαμψη, δεν θα εμποδίσουν την άφιξη ενός κόσμου που είναι ταυτόχρονα πολυπολικός και ιδεολογικά διαφοροποιημένος.

Η ιστορία καθιστά σαφές ότι τέτοιες περίοδοι ταραχώδους αλλαγής έρχονται με μεγάλο κίνδυνο. Πράγματι, οι ανταγωνισμοί μεγάλων δυνάμεων για την ιεραρχία και την ιδεολογία οδηγούν κανονικά σε μεγάλους πολέμους. Η αποτροπή αυτού του αποτελέσματος προϋποθέτει τη νηφάλια αναγνώριση ότι η φιλελεύθερη τάξη υπό την ηγεσία της Δύσης που εμφανίστηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο δεν μπορεί να διασφαλίσει την παγκόσμια σταθερότητα στον 21ο αιώνα. Το ζητούμενο είναι μια βιώσιμη και αποτελεσματική οδός προς τα εμπρός.

Το καλύτερο όχημα για την προώθηση της σταθερότητας τον 21ο αιώνα είναι μια παγκόσμια Συμφωνία των Μεγάλων Δυνάμεων (Concert of Major Powers). Όπως έδειξε η ιστορία της Συμφωνίας της Ευρώπης (Concert of Europe) του 19ου αιώνα -μέλη της ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ρωσία, η Πρωσία και η Αυστρία- μια διευθύνουσα ομάδα ηγετικών χωρών μπορεί να περιορίσει τον γεωπολιτικό και ιδεολογικό ανταγωνισμό που συνήθως συνοδεύει την πολυπολικότητα.

Οι Συμφωνίες έχουν δύο χαρακτηριστικά που τις καθιστούν κατάλληλες για το αναδυόμενο παγκόσμιο τοπίο: πολιτική συμπερίληψη και διαδικαστική ανεπισημότητα. Η συμπερίληψη μιας Συμφωνίας σημαίνει ότι βάζει [να καθίσουν] στο τραπέζι τα γεωπολιτικά επιδραστικά και ισχυρά κράτη που πρέπει να είναι εκεί, ανεξάρτητα από τον τύπο του καθεστώτος τους. Με αυτόν τον τρόπο, σε μεγάλο βαθμό διαχωρίζουν τις ιδεολογικές διαφορές σχετικά με την εγχώρια διακυβέρνηση από τα θέματα της διεθνούς συνεργασίας. Η ανεπισημότητα της Συμφωνίας σημαίνει ότι αποφεύγει τις δεσμευτικές και επιβαλλόμενες διαδικασίες και συμφωνίες, ξεχωρίζοντας σαφώς από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (UNSC). Το UNSC λειτουργεί πολύ συχνά ως δημόσιο φόρουμ για υπεροχή και παραλύει τακτικά από διαφωνίες μεταξύ των μόνιμων μελών που ασκούν βέτο. Αντίθετα, μια Συμφωνία προσφέρει έναν ιδιωτικό χώρο που συνδυάζει την οικοδόμηση συναίνεσης με το καλόπιασμα και τους ελιγμούς –κάτι απαραίτητο, δεδομένου ότι οι μεγάλες δυνάμεις θα έχουν κοινά και ανταγωνιστικά συμφέροντα. Παρέχοντας ένα όχημα για γνήσιο και διαρκή στρατηγικό διάλογο, μια παγκόσμια Συμφωνία μπορεί ρεαλιστικά να σιγάσει και να διαχειριστεί τις αναπόφευκτες γεωπολιτικές και ιδεολογικές διαφορές.

Μια παγκόσμια Συμφωνία θα ήταν ένα συμβουλευτικό, όχι αποφασιστικό σώμα. Θα αντιμετώπιζε τις αναδυόμενες κρίσεις, αλλά θα διασφάλιζε ότι τα επείγοντα ζητήματα δεν θα περιθωριοποιήσουν τα σημαντικά, και θα δημιουργούσε συζήτηση για μεταρρυθμίσεις επί των υπαρχόντων κανόνων και θεσμών. Αυτή η καθοδηγητική ομάδα θα βοηθούσε στην διαμόρφωση νέων κανόνων και θα ενίσχυε τις συλλογικές πρωτοβουλίες αλλά θα άφηνε επιχειρησιακά θέματα, όπως η ανάπτυξη ειρηνευτικών αποστολών, η παροχή ανακούφισης από πανδημίες, και η σύναψη νέων κλιματικών συμφωνιών, στον ΟΗΕ και σε άλλους υπάρχοντες φορείς. Έτσι, η Συμφωνία θα προετοίμαζε αποφάσεις που θα μπορούσαν να ληφθούν και να εφαρμοστούν αλλού. Θα βρισκόταν πάνω και πίσω, δεν θα υποκαθιστούσε την τρέχουσα διεθνή αρχιτεκτονική με το να διατηρεί έναν διάλογο που δεν υπάρχει τώρα. Τα Ηνωμένα Έθνη είναι πολύ μεγάλα, πολύ γραφειοκρατικά, και πολύ φορμαλιστικά. Οι σύνοδοι κορυφής G-7 ή G-20 μπορούν να είναι χρήσιμες, αλλά ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση είναι θλιβερά ανεπαρκείς, εν μέρει επειδή καταβάλλεται πολλή προσπάθεια στο παζάρι για λεπτομερείς, αλλά συχνά ανώδυνες, ανακοινώσεις. Οι τηλεφωνικές κλήσεις μεταξύ αρχηγών κρατών, Υπουργών Εξωτερικών και Συμβούλων Εθνικής Ασφάλειας είναι υπερβολικά αποσπασματικές και συχνά περιορισμένου σκοπού.

Διαμόρφωση συναίνεσης μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων σχετικά με τους διεθνείς κανόνες που καθοδηγούν την κρατική διαχείριση, αποδοχή τόσο των φιλελεύθερων όσο και των αντιφιλελεύθερων κυβερνήσεων ως νόμιμες και έγκυρες, προώθηση κοινών προσεγγίσεων σε κρίσεις -η Συμφωνία της Ευρώπης βασίστηκε σε αυτές τις σημαντικές καινοτομίες για την διατήρηση της ειρήνης σε έναν πολυπολικό κόσμο. Αντλώντας διδάγματα από τον πρόδρομο στον 19ο αιώνα, μια παγκόσμια Συμφωνία του 21ου αιώνα μπορεί να κάνει το ίδιο. Οι Συμφωνίες όντως στερούνται της βεβαιότητας, της προβλεψιμότητας, και της επιβολής των συμμαχιών και άλλων επίσημων συμφώνων. Όμως, κατά τον σχεδιασμό μηχανισμών διατήρησης της ειρήνης εν μέσω της γεωπολιτικής ρευστότητας, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να αγωνίζονται για το λειτουργικό και εφικτό, όχι για το επιθυμητό αλλά αδύνατο.

ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ