Ισραήλ και Ιράν σε τροχιά έντασης ανταγωνισμού | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ισραήλ και Ιράν σε τροχιά έντασης ανταγωνισμού

Αποκωδικοποιώντας τις πρόσφατες εχθροπραξίες μεταξύ των δυο αντιπάλων στη Μέση Ανατολή
Περίληψη: 

Τους τελευταίους δώδεκα μήνες σημειώνεται παρατεταμένη ένταση ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν, με αποκορύφωμα την πρόσφατη έκρηξη στις υπόγειες εγκαταστάσεις του ιρανικού πυρηνικού εργοστασίου του Νατάνζ –μια ενέργεια που αποδίδεται σε κυβερνοεπίθεση των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών. Αποκωδικοποιώντας τον πολυεπίπεδο ανταγωνισμό Ιράν-Ισραήλ, αναδεικνύονται ευχερέστερα οι πρόσφατες αφορμές του.

Ο ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΑΡΙΤΟΣ είναι διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων, ερευνητής στο Azrieli Center for Israel Studies του Ινστιτούτου Έρευνας Μπεν Γκουριόν (Πανεπιστημίου Μπεν-Γκουριόν) στο Ισραήλ. Διδάσκει Ιστορία των Ελληνοϊσραηλινών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Κυκλοφορούν οι μονογραφίες του «Κύπρος, το Γειτονικό Νησί – Το Κυπριακό μέσα από τα Κρατικά Αρχεία του Ισραήλ, 1946-1960» (εκδ. Παπαζήση, 2020) και «Ο εκδημοκρατισμός των αραβικών κρατών ως προτεραιότητα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής – Η περίπτωση της Τυνησίας και της Ιορδανίας» (εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Ίδρυμα Διεθνών Νομικών Μελετών Ηλία Κρίσπη, 2008).

Τα κρατικά ισραηλινά ΜΜΕ δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι η διακοπή ρεύματος που αναφέρθηκε το πρωί της Κυριακής 11/4 στην θέση Νατάνζ στο Ιράν και που προκάλεσαν εκτεταμένες βλάβες σε άγνωστο μέχρι στιγμή αριθμό υπόγειων πυρηνικών αντιδραστήρων στο εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου που λειτουργεί εκεί, οφείλεται σε ενέργεια δολιοφθοράς δια κυβερνοεπιθέσεως, που εκπορεύθηκε από τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες. Όλα δείχνουν ότι η ημέρα που επελέγη δεν ήταν τυχαία, καθότι την αμέσως προηγουμένη (Σάββατο, 10/4) στο Ιράν γιορταζόταν η «Εθνική Ημέρα Πυρηνικής Τεχνολογίας», με τον πρόεδρο Χασάν Ρουχανί να ανακοινώνει πανηγυρικά την λειτουργία καινούργιων αντιδραστήρων εμπλουτισμού ουρανίου.

12042021-1.jpg

Ο πρόεδρος του Ιράν, Χασάν Ρουχανί, εξετάζει τα νέα πυρηνικά επιτεύγματα του Ιράν κατά την διάρκεια της Εθνικής Ημέρας Πυρηνικής Ενέργειας του Ιράν, στην Τεχεράνη, στις 10 Απριλίου 2021. Iranian Presidency Office/WANA (West Asia News Agency)/Handout via REUTERS
------------------------------------------------------------------

Το πυρηνικό εργοστάσιο στη Νατάνζ βρίσκεται εδώ και χρόνια στο επίκεντρο του ισραηλινού ενδιαφέροντος, συγκεντρώνοντας πολλαπλές καταγγελίες εκ μέρους της ισραηλινής κυβέρνησης τόσο ενώπιον της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, όσο και ενώπιον του ΟΗΕ, των ΗΠΑ και της ΕΕ, υποστηρίζοντας ότι στις εν λόγω εγκαταστάσεις κρύβονται πολλά «ένοχα μυστικά» της Τεχεράνης, με στόχο την ταχεία ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου, ικανού να πλήξει το Ισραήλ. Το εργοστάσιο του Νατάνζ φερόταν να είχε αποτελέσει στόχο ακόμα μιας ισραηλινής κυβερνοεπίθεσης τον Ιούλιο του 2020, δια της οποίας και πάλι είχε πετύχει την διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, προκαλώντας εκτεταμένες υλικές ζημιές στις υπόγειες εγκαταστάσεις του. Ωστόσο, όπως είχε αποκαλύψει η εφημερίδα New York Times τον περασμένο Δεκέμβριο, οι ιρανικές Αρχές είχαν ήδη αρχίσει να αποκαθιστούν τις πληγείσες εγκαταστάσεις –έναν στόχο που εν τω μεταξύ φαίνεται ότι ολοκλήρωσαν.

Τόσο από τις δηλώσεις των Ιρανών αξιωματούχων, όσο και από τις ειδήσεις που κυκλοφόρησαν στα ισραηλινά και διεθνή μέσα, δεν έχει καταστεί σαφές πότε ακριβώς σημειώθηκε η διακοπή ρεύματος και ποιες ακριβώς είναι οι βλάβες που προκλήθηκαν στις πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Νατάνζ -και είναι πολύ πιθανόν να μην γίνουν γνωστές στο άμεσο μέλλον. Την Κυριακή 11/4 ο πρόεδρος του Ιρανικού Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας, Αλί Ακμπάρ Σελαχί, έκανε λόγο για «τρομοκρατική ενέργεια» χωρίς να κατονομάσει από πού ακριβώς προέρχεται, συμπληρώνοντας ότι «το Ιράν επιφυλάσσεται να προχωρήσει σε αντίποινα». Εξίσου προσεκτικές διατυπώσεις υιοθέτησε η επιτροπή του ιρανικού κοινοβουλίου, αρμόδια για την ανάπτυξη του πυρηνικού προγράμματος της χώρας, χωρίς να κατονομάσει το Ισραήλ ως υπεύθυνο για το συμβάν. Χρειάστηκε να περάσει ένα εικοσιτετράωρο από την αρχική ανακοίνωση του συμβάντος και να ειπωθούν πολλά στα διεθνή ΜΜΕ για τις φερόμενες εκτεταμένες ζημιές που προκλήθηκαν στη Νατάνζ, μέχρις ότου ο Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Μωχάμαντ Τζαουάντ Ζαρίφ, να κατονομάσει τους «Σιωνιστές» ως υπεύθυνους της επίθεσης.

Από την άλλη, οι Ισραηλινοί όχι μόνο δεν διαψεύδουν το ενδεχόμενο δικής τους ανάμιξης, αλλά τα τοπικά μέσα, αμέσως μόλις τα ιρανικά ΜΜΕ ανακοίνωσαν το συμβάν το πρωί της Κυριακής (12/4), άρχισαν να αναπαράγουν δηλώσεις αξιωματούχων των μυστικών υπηρεσιών της χώρας υπό τον όρο της ανωνυμίας, επιβεβαιώνουν τις φήμες ότι πρόκειται περί δολιοφθοράς που επετεύχθη χάρη στην ανεπτυγμένη ισραηλινή τεχνογνωσία στον τομέα της κυβερνοασφάλειας. Πέραν αυτού, το βράδυ της ίδιας μέρας, ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου, παρουσία του αρχηγού της Μοσάντ, Γιόσι Κόεν, δήλωνε ότι «ο αγώνας κατά του Ιράν και όσων δυνάμεων στηρίζονται σε αυτό αποτελεί για το Ισραήλ μια τεράστια επιχείρηση, με σκοπό την δραστική μεταβολή της παρούσας κατάστασης».

ΣΕ ΜΟΝΙΜΗ ΤΡΟΧΙΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Θα μπορούσε να κανείς να ισχυρισθεί ότι πρόκειται για ακόμα ένα επεισόδιο σε μια σειρά από συμβάντα που φέρουν το Ισραήλ και το Ιράν να παίζουν το παιχνίδι «της γάτας με το ποντίκι» σε διάφορα σημεία της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Το πλέον σίγουρο, αν όχι το πιθανότερο, είναι ότι πολλά από αυτά τα επεισόδια σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν δεν θα γίνουν ποτέ γνωστά στην παγκόσμια κοινή γνώμη, και δίνεται η εντύπωση ένθεν κακείθεν ότι Ιερουσαλήμ και Τεχεράνη επιλέγουν ποια από αυτά θα αναδεικνύονται στην επικαιρότητα και ποια όχι. Έτσι, η δολιοφθορά σε ιρανικό πλοίο που φερόταν να χρησιμεύει ως «πλωτή βάση» των ιρανικών μυστικών υπηρεσιών στα ανοιχτά της Υεμένης, στην νότια Ερυθρά Θάλασσα, την περασμένη εβδομάδα διαδέχθηκε την ιρανική επίθεση κατά εμπορικού πλοίου ισραηλινών συμφερόντων που έπλεε στον Περσικό Κόλπο, ενώ λίγες εβδομάδες νωρίτερα το Ιράν είχε καταγγείλει αντίστοιχες ενέργειες κατά ιρανικού πλοίου -χωρίς πάλι να κατονομάζει ξεκάθαρα από πού προέρχονταν. Τέλος, ας μην ξεχνάμε τον συνεχή στρατιωτικό ανταγωνισμό μεταξύ Ισραήλ και Ιράν στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, που έρχεται συχνά-πυκνά στο φως της δημοσιότητας με αφορμή ισραηλινά αεροπορικά πλήγματα εναντίον βάσεων που διατηρούν ένοπλες οργανώσεις, υποστηριζόμενες από τους Φρουρούς της Επανάστασης.