Οι κανόνες του παιχνιδιού του Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι κανόνες του παιχνιδιού του Πούτιν

Οι παγίδες του νέου συντάγματος της Ρωσίας

Η λαϊκή ψήφος υπέρ ενός νέου συντάγματος σχεδιάστηκε για να νομιμοποιήσει την παραμονή του Πούτιν στην εξουσία -δίνοντάς του έτσι έναν μπαλαντέρ για να παίξει εναντίον των αντιπάλων που αντιτίθενται στην αυταρχική του διακυβέρνηση. Σε ένα επίπεδο, αυτή είναι η τυπική συμπεριφορά των εκλογικών αυταρχικών καθεστώτων -διεκδίκηση εντολής από τις μάζες παρόλο που οι διαδικασίες είναι νοθευμένες. Ωστόσο, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, αντικατοπτρίζει μια προσπάθεια ανύψωσης της θέσης του Πούτιν πάνω από τον απλό τίτλο του προέδρου, αγιοποιώντας τον ως εθνικό ηγέτη ιστορικών διαστάσεων, έναν [ηγέτη] για τον οποίο πρέπει να γραφτούν ειδικοί κανόνες. Η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ήταν ένα κεντρικό γεγονός που σηματοδότησε την ανυψωμένη θέση του Πούτιν ως «συλλέκτη των ρωσικών εδαφών» και ως εξαιρετικού ηγέτη.

Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, ο Πούτιν «απο-αγιοποιήθηκε», όπως αρέσκονται να το θέτουν οι Ρώσοι αναλυτές. Επτά χρόνια πτώσης του βιοτικού επιπέδου και η ευρέως αντιδημοφιλής απόφαση του 2018 για αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης τον έφεραν πίσω στην γη. Ο Πούτιν έχει επίσης ξεμείνει από συνεκτικές ιδέες για τον τερματισμό μιας δεκαετίας οικονομικής υποτονικότητας και έχει δείξει ελάχιστο ενδιαφέρον για να οδηγήσει τον αγώνα της Ρωσίας ενάντια στην πανδημία covid-19, προτιμώντας να μεταβιβάσει αυτή την δουλειά σε άλλους. Το δημοψήφισμα και το νέο σύνταγμα είναι συνεπώς απίθανο να μονώσουν τον Πούτιν από τις συνεχιζόμενες προκλήσεις στο προσωποπαγές καθεστώς του. Η εξουσία του εξαρτάται λιγότερο από περιοδικές και άδικες εκλογικές στέψεις παρά από μια προσεκτικά διαχειριζόμενη αίσθηση μεταξύ των ελίτ και των μέσων πολιτών ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση -και ότι μια σπουδαία Ρωσία θα πρέπει να καθοδηγείται από έναν σπουδαίο Πούτιν.

Οι παρατηρητές δεν γνωρίζουν εάν ο Πούτιν σκοπεύει να κυβερνήσει μέχρι το 2036, και ίσως να μην το γνωρίζει κι ο ίδιος επίσης. Το νέο σύνταγμα καθιστά νόμιμο για αυτόν να ξανακατέβει [στις εκλογές] το 2024 και ενδεχομένως το 2030, αλλά δεν το απαιτεί. Ορισμένοι μελετητές υποστήριξαν, και ο ίδιος ο Πούτιν υπονόησε, ότι το πραγματικό νόημα των τροποποιήσεων ήταν να αποφευχθεί ένα σενάριο lame-duck [στμ: δηλαδή, ενός ανίσχυρου προέδρου, ιδίως την εποχή του τέλους της θητείας του] όπου η ελίτ θα αρχίσει να μάχεται για την διαδοχή πριν από το 2024, αποδυναμώνοντας τον έλεγχο του Πούτιν.

Ωστόσο, ο Πούτιν είχε πολλές ευκαιρίες να απομακρυνθεί από την εξουσία, και συνεχίζει να παραμένει. Είναι ο αντι-Godot της ρωσικής πολιτικής: άλλοι δρώντες μιλάνε συνεχώς για το πότε και αν θα φύγει, αλλά στο τέλος κάθε πράξης παραμένει στο επίκεντρο. Ο Πούτιν πιστεύει προφανώς ότι είναι ο πλέον κατάλληλος να κατευθύνει την Ρωσία μέσα από μια επικίνδυνη διεθνή τάξη. Σε μια μαραθώνια συνέντευξη Τύπου τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους, είπε ότι θα καθοδηγηθεί [6] στην απόφασή του για το 2024 από το τι είναι «καλό για την χώρα».

14042021-2.jpg

Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, και ο Πούτιν στο Enniskillen, στην Βόρεια Ιρλανδία, τον Ιούνιο του 2013. Kevin Lamarque / Reuters
---------------------------------------------------

Εν τω μεταξύ, ο Πουτινισμός εγχωρίως αρχίζει να φαίνεται εύθραυστος. Η πτώση του βιοτικού επιπέδου και η οικονομική στασιμότητα -από το 2013, τα πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα έχουν μειωθεί κατά 10% και η οικονομική ανάπτυξη κατά μέσο όρο είναι μόλις 0,3% ετησίως- έχουν γίνει επίμονα προβλήματα. Η ρωσική στατιστική υπηρεσία ανέφερε τον Φεβρουάριο [7] ότι περισσότεροι από 162.000 άνθρωποι είχαν πεθάνει από την covid-19 το 2020, ο τέταρτος υψηλότερος αριθμός στον κόσμο και πάνω από 100.000 περισσότεροι από τον επίσημο αριθμό [που δόθηκε στην δημοσιότητα] από την ειδική ομάδα της ρωσικής κυβέρνησης. Η ρωσική περίσσεια θνησιμότητας για την χρονιά ήταν πάνω από 323.000 [άτομα], οπότε ακόμη και οι νέοι αριθμοί θα μπορούσαν να είναι υποεκτιμημένοι. Αυτά τα σκληρά στοιχεία περικόπτουν τους συνηθισμένους ισχυρισμούς του Πούτιν ότι η πανδημική αντίδραση της Ρωσίας ήταν καλύτερη από αυτήν σε άλλες χώρες.

Παρά την κρατική καταστολή και τους περιορισμούς, οι διαμαρτυρίες τα τελευταία χρόνια υπήρξαν επίσης ένα αξιοσημείωτο αγκάθι στα πλευρά της κυβέρνησης. Η απόφαση του Πούτιν να αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησης το 2018 πυροδότησε διαδηλώσεις σε όλη την χώρα. Έναν χρόνο αργότερα, η Μόσχα είδε μερικές από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις της σε μια σχεδόν δεκαετία αφού η κυβέρνηση απέκλεισε τους υποψηφίους της αντιπολίτευσης από τις τοπικές κοινοβουλευτικές εκλογές, έναν διαγωνισμό που κάποτε οι περισσότεροι Μοσχοβίτες αγνοούσαν. Οι τοπικές διαμαρτυρίες σε όλη την Ρωσία έχουν επίσης αυξηθεί ως απάντηση στην γραφειοκρατική ανοησία για θέματα όπως οι χώροι υγειονομικής ταφής [ΧΥΤΑ] και οι αποφάσεις χωροταξίας. Τον Ιούλιο του 2020, η πόλη Khabarovsk της Άπω Ανατολής είχε τη μεγαλύτερη διαδήλωση στην ιστορία της, όταν δεκάδες χιλιάδες βγήκαν για να διαμαρτυρηθούν για την σύλληψη του περιφερειακού κυβερνήτη από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Οι διαμαρτυρίες του Ιανουαρίου 2021 μετά την σύλληψη του Ναβάλνι εξαπλώθηκαν σε περίπου 200 πόλεις και κωμοπόλεις σε ολόκληρη την Ρωσία, δείχνοντας ότι ο λαϊκός θυμός για την διαφθορά, την κρατική ανομία, και το μειωμένο βιοτικό επίπεδο υπήρχε σε πολλά μέρη που προηγουμένως ήταν ανέγγιχτα από πολιτικές αναταραχές.