Γιατί φλέγεται ξανά η Ιερουσαλήμ

Έπρεπε να περάσει ένα ολόκληρο δεκαήμερο ταραχών μεταξύ Αράβων και Εβραίων νεαρών στην Ιερουσαλήμ και να αποδειχθεί ότι η ισραηλινή αστυνομία δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί αποτελεσματικά την κατάσταση, μέχρι το βράδυ της Κυριακής (25/4), οπότε η Αστυνομική Διεύθυνση της Ιερουσαλήμ αποφάσισε να αφαιρέσει τα κιγκλιδώματα που είχε τοποθετήσει στα αμφιθεατρικά σκαλοπάτια πέριξ της Πύλης της Δαμασκού, της εμβληματικότερης διάβασης πεζών από και προς την Παλιά Πόλη, που οδηγεί στο Τέμενος Αλ-Άκσα, ένα τέμενος συνυφασμένο με τις λατρευτικές συνήθειες του ιερού μήνα του Ραμαζανίου. Η απόφαση αυτή αποτέλεσε ουσιαστικά και την αφορμή να πληροφορηθεί και η ισραηλινή, εβραϊκή, κοινή γνώμη ποιος ήταν τελικά ο πραγματικός λόγος που άναψε την σπίθα των πρόσφατων ταραχών. Ας πιάσουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.

ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΑΤΗΣ ΕΝΤΑΣΗΣ ΕΒΡΑΙΩΝ ΚΑΙ ΑΡΑΒΩΝ ΣΤΗΝ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Είναι σαφές ότι κάθε χρόνο, κατά την διάρκεια του Ραμαζανίου, αυξάνεται η συχνότητα βίαιων επεισοδίων μεταξύ Αράβων και Εβραίων, και κυρίως σε σημεία της χώρας όπου υπάρχουν ακόμα ιστορικά «ανοιχτά θέματα» κυριαρχίας μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Ο λόγος που αυτή η «παράδοση» δεν τηρήθηκε πέρσι δεν ήταν άλλος από το σκληρό lockdown λόγω της πανδημίας. Φέτος, η απαρχή των βίαιων περιστατικών μεταξύ νεαρών Αράβων και Εβραίων συνδυάστηκε με το γενικότερο κλίμα ευφορίας που συνόδευσε την «επιστροφή στην κανονικότητα», ως αποτέλεσμα της επιτυχούς διαχείρισης της πανδημίας εκ μέρους του ισραηλινού κρατικού μηχανισμού.

Παλαιστίνιοι προσπαθούν να ξεφύγουν καθώς μια χειροβομβίδα της ισραηλινής αστυνομίας εκρήγνυται κατά την διάρκεια συγκρούσεων στην Πύλη της Δαμασκού, λίγο έξω από την Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ, τον ιερό μουσουλμανικό μήνα νηστείας του Ραμαζανιού, στις 17 Απριλίου 2021. REUTERS/Ammar Awad
---------------------------------------------------------

Φαίνεται, όμως, ότι ακόμα και ένα γεγονός χαρούμενο, εύκολα μπορεί να εκτροχιασθεί όταν μπαίνουν στη μέση τα εθνοθρησκευτικά πάθη σε συνδυασμό με την εφηβική αμετροέπεια. Έτσι, άρχισαν να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο μέσω της δημοφιλούς εφαρμογής tik-tok μικρά βίντεο που αποτύπωναν «βίαιες φάρσες» σε δημόσιους χώρους με δράστες νεαρούς Άραβες και θύματα ανυποψίαστους συνομηλίκους τους, Υπερορθόδοξους Εβραίους. Ένα χαστούκι που έριξε ένας Άραβας νεαρός σε νεαρό Υπερορθόδοξο μέσα στο τραμ ή ένας καυτός αραβικός καφές που περιέλουσε ένας Άραβας νεαρός σε έναν διερχόμενο Υπερορθόδοξο στην είσοδο της Πύλης της Δαμασκού έγιναν viral μέσα σε λίγες ώρες στις οθόνες των κινητών τηλεφώνων -γεγονός που προκάλεσε την οργή της εβραϊκής κοινής γνώμης στο Ισραήλ. Όσο και να ακούγεται παράξενο σε κάποιον που δεν ζει στο Ισραήλ, αυτές οι βιντεοσκοπημένες «φάρσες» έδωσαν την σκυτάλη σε πλήθος βίαιων συμπλοκών μεταξύ Εβραίων και Αράβων νεαρών επί ένα ολόκληρο δεκαήμερο, καθιστώντας την Ιερουσαλήμ μια απροσπέλαστη πόλη σε κεντρικά της σημεία, ανανεώνοντας γνώριμες εστίες σύγκρουσης σε διαφιλονικούμενες συνοικίες του ανατολικού τομέα της πόλης όπως π.χ. στο Σιλουάν (Σιλωάμ). Αποκορύφωμα του κλίματος έντασης στην πόλη αποτέλεσαν δύο ταυτόχρονες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στον ευρύτερο χώρο πέριξ της Πύλης της Δαμασκού, που πραγματοποιήθηκαν αφ' ενός από οργισμένους Άραβες νεαρούς που εξέρχονταν από το προσκύνημα στο Τέμενος Αλ-Άκσα, αφ' ετέρου από την εβραϊκή οργάνωση Λεαβά (Φλόγα) που διαμαρτυρόταν για τις απρόκλητες επιθέσεις κατά ανυποψίαστων Υπερορθόδοξων σε δημόσιους χώρους -περιστατικά που συνεχίζουν να συμβαίνουν μέχρι και σήμερα.

Ωστόσο, αυτή είναι η μια πλευρά της πραγματικότητας. Παρακολουθώντας τον τρόπο που καλύπτουν τα τοπικά αραβικά ΜΜΕ τις συμπλοκές Αράβων και Εβραίων νεαρών, διαπιστώνεται ότι η αφορμή που «έβγαλε στους δρόμους» τους νεαρούς Άραβες -και μετέπειτα, τόσο τους γονείς τους, όσο και τους κατοίκους άλλων αραβικών πόλεων του Βορείου Ισραήλ- δεν ήταν τα βίντεο που είχαν κατακλύσει το tik-tok. Αφορμή είχε σταθεί μια απλή λογομαχία που είχε σημειωθεί ανάμεσα σε Ισραηλινούς αστυνομικούς και νεαρούς Άραβες, οι οποίοι μετά το καθιερωμένο βραδινό προσκύνημα στο Τέμενος Αλ-Άκσα, κάθονταν στα αμφιθεατρικά σκαλοπάτια της Πύλης της Δαμασκού. Επί σειρά ετών, μετά το τέλος της βραδινής προσευχής στο Αλ-Άκσα, Άραβες νεαροί κάθονταν σε ομάδες σε αυτά τα σκαλοπάτια και περνούσαν εκεί την ώρα τους σχεδόν όλο το βράδυ. Πρόκειται για μια συνήθεια πατροπαράδοτη, μια εικόνα της Ιερουσαλήμ γνώριμη στους Άραβες κατοίκους της, γενιές και γενιές. Αυτή η λογομαχία -που το ακριβές της περιεχόμενο κανείς ποτέ δεν πρόκειται να μάθει πια- στάθηκε αφορμή να ληφθεί από την αστυνομία η πραγματικά αψυχολόγητη απόφαση να τοποθετήσει κιγκλιδώματα στα αμφιθεατρικά σκαλοπάτια της Πύλης της Δαμασκού, κάτι που προκάλεσε την οργή των Αράβων νεαρών.

Και έτσι, το σκηνικό της έντασης ήρθε να συμπληρωθεί με τα όλο και περισσότερα βίντεο που ανέβαιναν στο tik-tok, με τις εμπρηστικές ανακοινώσεις της Φατάχ και της Χαμάς που κατηγορούσαν την ισραηλινή κρατική μηχανή για ρατσισμό κατά των Αράβων, με τις εξίσου έντονες διαμαρτυρίες της εθνοθρησκευτικής εβραϊκής Δεξιάς περί της ανάγκης πλήρους ελέγχου της πόλης με λήψη πρόσθετων αστυνομικών μέτρων.

Παράλληλα όμως, αξίζει να σημειωθεί ότι τα κυριότερα ισραηλινά ΜΜΕ δεν προέβαλαν σχεδόν καθόλου την σημαντική παράμετρο της τοποθέτησης των κιγκλιδωμάτων στην Πύλη της Δαμασκού, ενώ παράλληλα, τα τοπικά αραβικά ΜΜΕ περιέγραφαν ως «αθώες εφηβικές φάρσες» τα βίντεο που ανέβαιναν στο tik-tok. Ήταν πραγματικά εντυπωσιακή η διαφορά στον τρόπο πληροφόρησης της κοινής γνώμης της εβραιόφωνης και της αραβόφωνης κοινωνίας της χώρας, που βρέθηκαν μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα σε αντιπαράθεση για δύο τελείως διαφορετικές αφορμές –και, μάλιστα, αμοιβαία άγνωστες ή ακόμα και αμφίδρομα παραποιημένες. Είναι, όμως, γεγονός ότι όταν ένας Υπερορθόδοξος Εβραίος άνω των 50 ετών βρίσκεται μόνος του το βράδυ και λιντσαρισμένος από είκοσι Άραβες νεαρούς στην συνοικία Σέιχ Ζεράχ της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, αυτό αποτελεί μια σημαντική ένδειξη ότι η κατάσταση οδεύει εκτός ελέγχου με ρυθμούς πολύ γρηγορότερους απ' όσο κανείς θα περίμενε. Το συγκεκριμένο βίντεο είναι εξαιρετικά βίαιο, με τις σπαρακτικές φωνές του θύματος να ακούγονται πεντακάθαρα, με δεκάδες νεαρούς να τον κλωτσούν, να τον χτυπούν και να του σκίζουν τα ρούχα. Ίδιες σπαρακτικές κραυγές ακούστηκαν σε βίντεο από Άραβα νεαρό, που συνελήφθη σηκωτός από μια ομάδα τουλάχιστον δέκα πάνοπλων Ισραηλινών στρατιωτών στα στενά της Παλιάς Πόλης της Ιερουσαλήμ, με τους γείτονές του να κοιτούν εμβρόντητοι το όλο περιστατικό. Εικόνες μιας δυστυχίας βίαιης και θλιβερής.

Ο ΙΣΡΑΗΛΙΝΟΣ ΤΑΚΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΠΑΛΟΤΗΤΑ ΦΑΤΑΧ-ΧΑΜΑΣ

Ύστερα από όλα όσα συντάραξαν την Ιερουσαλήμ επί ένα δεκαήμερο, και ενώ έχει ήδη αναθερμανθεί η ένταση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στις νότιες περιοχές της χώρας, η ισραηλινή αστυνομία, σε μια κίνηση κατευνασμού, αποφάσισε να αφαιρέσει τα κιγκλιδώματα που είχε τοποθετήσει στα σκαλοπάτια της Πύλης της Δαμασκού. Το γεγονός αυτό, όπως ήταν αναμενόμενο, θεωρήθηκε «νίκη της αραβικής νεολαίας της Αγίας Πόλης επί των ισραηλινών δυνάμεων κατοχής» από την τηλεόραση της Παλαιστινιακής Αρχής, η οποία μετέδιδε απ' ευθείας τους πανηγυρισμούς των νεαρών Αράβων, που όπως ήταν φυσικό, είχαν ήδη κατακλύσει την περιοχή.

Η δημοσιογραφική κάλυψη του γεγονότος εκ μέρους της τηλεόρασης της Παλαιστινιακής Αρχής τόνιζε συγχρόνως το αίτημα της Ραμάλα να επιτραπεί στους Άραβες κατοίκους της Ιερουσαλήμ να ψηφίσουν στις επερχόμενες κοινοβουλευτικές εκλογές της 22ας Μαΐου 2021 -ένα αίτημα επί του οποίου μπορεί το Ισραήλ να μην έχει ακόμα απαντήσει επίσημα, πλην όμως θεωρείται βέβαιο ότι θα απορριφθεί. Ωστόσο, και παρότι η παλαιστινιακή ηγεσία, που ελέγχεται σήμερα από την Φατάχ και το περιβάλλον του προέδρου Μαχμούντ Αμπάς, γνωρίζει πολύ καλά ότι ματαιοπονεί, προβάλει το συγκεκριμένο αίτημα ως το πλέον κυρίαρχο της προεκλογικής της εκστρατείας, θέλοντας να αποσείσει από πάνω της τις επικρίσεις περί συνεργασίας των δυνάμεων ασφαλείας της με τις αντίστοιχες δυνάμεις ασφαλείας του Ισραήλ έναντι πυρήνων της Χαμάς στην Δυτική Όχθη, και να υπερκεράσει σε πατριωτισμό την προεκλογική εκστρατεία της Χαμάς που υιοθέτησε ως κεντρικό της σύνθημα την φράση «Θα Ξανασυναντηθούμε στην Ιερουσαλήμ».

Είναι κοινό μυστικό ότι η οργάνωση Φατάχ, που κατεβαίνει στις κοινοβουλευτικές εκλογές διχασμένη με τρεις συνδυασμούς, φοβάται το ενδεχόμενο αύξησης των ποσοστών της Χαμάς στην Δυτική Όχθη. Τον ίδιο φόβο συμμερίζονται η Ιορδανία, η Αίγυπτος και φυσικά το Ισραήλ. Παλαιστίνιοι αξιωματούχοι που βρίσκονται πολύ κοντά στο περιβάλλον του προέδρου Αμπάς δηλώνουν ότι εάν το Ισραήλ απαγορεύσει την συμμετοχή των Αράβων κατοίκων της Ανατολικής Ιερουσαλήμ να ψηφίσουν στις εκλογές της 22ας Μαΐου, τότε η Παλαιστινιακή Αρχή «θα αναγκαστεί να αναβάλει την διενέργεια των εκλογών, καθιστώντας υπεύθυνο το Ισραήλ για αυτήν την εξέλιξη». Από την άλλη, η οργάνωση Χαμάς, που δεν έχει κανέναν λόγο να μην περιγράφει την κατάσταση με το όνομά της -και δη συνεχίζοντας να εκτοξεύει δεκάδες ρουκέτες κατά ισραηλινών οικισμών επί πέμπτη συνεχή νύχτα- εξέδωσε ανακοίνωση λέγοντας ότι «τυχόν αναβολή των κοινοβουλευτικών εκλογών της 22ας Μαΐου, θα φέρει μαζί της μεγάλη έκρηξη». Φραστικά, η προειδοποίηση αυτή ναι μεν απευθύνεται προς το Ισραήλ -είναι όμως απόλυτα σαφές ότι ο σημαντικότερος αποδέκτης της δεν είναι άλλη από την αντίπαλη παλαιστινιακή οργάνωση Φατάχ, η οποία ελέγχει πολιτικά και διπλωματικά τα κέντρα αποφάσεων της Παλαιστινιακής Αρχής στην Δυτική Όχθη.

Η «επιστροφή στην κανονικότητα» των τεταμένων σχέσεων Ισραήλ-Παλαιστινίων αλλά και Φατάχ-Χαμάς είναι γεγονός. Και αυτή την φορά, ο όρος «κανονικότητα» δεν αναφέρεται ούτε στον κορωνοϊό, ούτε στην επιδημιολογική του διαχείριση. Αποτιμώντας τις εξελίξεις, αλλά και τις διαφαινόμενες προθέσεις της Φατάχ να αποφύγει το ενδεχόμενο μιας εκλογικής ήττας έναντι της Χαμάς, η Ραμάλα θα συνεχίσει να εμμένει στο αίτημά της να επιτραπεί στους Άραβες κατοίκους της Ιερουσαλήμ να ψηφίσουν στις 22 Μαΐου, προκαλώντας το Ισραήλ να ανακοινώσει ότι δεν το αποδέχεται. Η ισραηλινή άρνηση θα δώσει στην Φατάχ την ευκαιρία να αναβάλει τις εκλογές, επιρρίπτοντας ευθύνες στο Ισραήλ και τονίζοντας την πατριωτική της πολιτική επιχειρηματολογία.

Από την άλλη, το Ισραήλ λαμβάνει πλείστες αφορμές εκ μέρους της Χαμάς, με αποτέλεσμα η ισραηλινή πολεμική αεροπορία να πλήττει στρατιωτικούς στόχους της οργάνωσης στην Γάζα -μιας και γνωρίζει ότι κάθε φορά που βάλλει κατά της Χαμάς, αυξάνεται η δημοτικότητα της οργάνωσης στην Δυτική Όχθη. Είναι γεγονός ότι το Ισραήλ στην πραγματικότητα ενδιαφέρεται να υποδαυλίσει ακόμα περισσότερο την ανησυχία της παλαιστινιακής ηγεσίας στην Ραμάλα ότι «ο χρόνος παραμονής της στην εξουσία λιγοστεύει», προκειμένου να την καταστήσει περισσότερο ευάλωτη στις ισραηλινές πιέσεις, εργαλειοποιώντας την φερόμενη επικείμενη αύξηση της δημοτικότητας της Χαμάς στην Δυτική Όχθη ως φόβητρο.

ΗΝΩΜΕΝΑ ΑΡΑΒΙΚΑ ΕΜΙΡΑΤΑ: ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗΣ;

Μια ενδιαφέρουσα παράμετρος των εκρηκτικών εξελίξεων στην Ιερουσαλήμ και στην μεθόριο Ισραήλ-Γάζας είναι η ασυνήθιστη παρέμβαση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων -μιας χώρας που φαίνεται ότι επιδιώκει σταδιακά να αποκτήσει έναν ιδιαίτερο ρόλο στην χρόνια διένεξη Ισραήλ-Παλαιστινίων, με έμφαση στο καθεστώς κυριαρχίας της Ιερουσαλήμ.

Η ανακοίνωση που εξέδωσε το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΑΕ είναι η πρώτη που σχετίζεται με τις πρόσφατες εξελίξεις, μόλις έναν μήνα μετά το άνοιγμα της πρεσβείας του στο Τελ Αβίβ. Το κείμενό της έχει ως εξής:

«Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους για τα βίαια επεισόδια στην κατεχόμενη Ανατολική Ιερουσαλήμ που πραγματοποίησαν ομάδες της ακροδεξιάς με αποτέλεσμα να τραυματιστεί μεγάλος αριθμός κατοίκων. Το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΑΕ καταδικάζει πρακτικές βίας και παρακίνησης σε βίαιες ενέργειες ως αντιτιθέμενες στις αρχές του ανθρωπισμού και καλεί τις Αρχές του Ισραήλ να αναλάβουν τις ευθύνες τους προκειμένου να αποτραπεί ο εκτροχιασμός της κατάστασης και να τερματισθούν οι ενέργειες και τα μέτρα που προκαλούν την διατήρηση της έντασης.

»Επιπροσθέτως, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΑΕ διευκρινίζει ότι ο ιστορικός χαρακτήρας της κατεχόμενης Ιερουσαλήμ πρέπει να διατηρηθεί και να εφαρμοσθούν πρακτικές μέγιστης αυτοσυγκράτησης προκειμένου η περιοχή να μην γνωρίσει ένα ακόμα αποκορύφωμα αστάθειας και απειλής κατά της ειρήνης».

Η εξαιρετικά προσεκτική διατύπωση της εμιρατινής διπλωματίας δεν αποκλείεται να αποτελεί το ντεμπούτο ενός νέου παίκτη-διαμεσολαβητή στις ευαίσθητες ισορροπίες μεταξύ Ισραήλ-Φατάχ-Χαμάς, οι προθέσεις του οποίου εκτιμάται ότι δεν θα καθυστερήσουν να διαφανούν, ενόσω μάλιστα παραμένει ανοιχτό το ερώτημα εάν τελικά οι επερχόμενες βουλευτικές εκλογές της 22ας Μαΐου 2021 θα πραγματοποιηθούν ή όχι.

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition