Μετά την λύση των δύο κρατών

Με ταχεία αλληλοδιαδοχή, στους τελευταίους μήνες της θητείας της, η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, διαπραγματεύτηκε συμφωνίες για την δημιουργία διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Μπαχρέιν, του Σουδάν και, τέλος, του Μαρόκου. Αν και οι Συμφωνίες του Αβραάμ –όπως ονομάστηκαν μεγαλειωδώς οι αραβο-ισραηλινές συμφωνίες εξομάλυνσης- χαρακτηρίστηκαν ως ιστορικά βήματα προς τον τερματισμό της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, διευθετήθηκαν χωρίς καμία συμμετοχή των Παλαιστινίων. Με το να εστιάζουν στο να καθυστερήσουν τα σχέδια του Ισραήλ να προσαρτήσει επισήμως παλαιστινιακή επικράτεια, οι συμφωνίες νομιμοποιούν σιωπηρά την εκτεταμένη κατοχή του Ισραήλ στην Δυτική Όχθη, σε κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

Μια Παλαιστίνια κοιτάζει καθώς οι ισραηλινές δυνάμεις κατεδαφίζουν το σπίτι της κοντά στην Χεβρώνα, στην κατεχόμενη από το Ισραήλ Δυτική Όχθη, τον Μάρτιο του 2021. Mussa Qawasma / Reuters
------------------------------------------

Σύμφωνα με ένα εσωτερικό υπόμνημα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που αναφέρθηκε για πρώτη φορά [1] από την The National, μια εφημερίδα που εδρεύει στο Αμπού Ντάμπι, στις 17 Μαρτίου, η διοίκηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν μελετά σχέδια για την ανοικοδόμηση της σχέσης της Ουάσινγκτον με την Παλαιστινιακή Αρχή και την αναβίωση των διαπραγματεύσεων για μια λύση δύο κρατών. Το προσχέδιο υπομνήματος, «Η επαναφορά των ΗΠΑ-Παλαιστινίων και η πορεία προς τα εμπρός» (“The U.S.-Palestinian Reset and the Path Forward”), παραθέτει τις προσπάθειες για την παροχή 15 εκατομμυρίων δολαρίων σε βοήθεια στους Παλαιστινίους για την πανδημία και λαμβάνει μια πιο σταθερή στάση ενάντια στις ισραηλινές δραστηριότητες εποικισμού.

Στις 7 Απριλίου, η κυβέρνηση Μπάιντεν ανακοίνωσε σχέδια για την αποκατάσταση αμερικανικής βοήθειας εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων σε Παλαιστίνιους, που προορίζονται για την υποστήριξη ποικίλων έργων οικονομικής ανάπτυξης, ανθρωπιστικών προγραμμάτων, και προσπαθειών οικοδόμησης ειρήνης. Την ίδια μέρα, σε μια [τηλεφωνική] κλήση [2] με τον Ιορδανό βασιλιά Αμπντάλλα Β', ο Μπάιντεν «επιβεβαίωσε ρητά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν μια λύση δύο κρατών για την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση».

Ενώ οι προσπάθειες της νέας κυβέρνησης για την επιδιόρθωση των σχέσεων ΗΠΑ-Παλαιστίνης είναι ευπρόσδεκτες, αυτή την στιγμή απαιτείται από τον Μπάιντεν και την ομάδα του να ξεπεράσουν την βολή τους όταν οραματίζονται την επίλυση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης. Η παλιά προσέγγιση της υπεράσπισης μιας λύσης δύο κρατών και η υποστήριξη φαινομενικά ατελείωτων διαπραγματεύσεων, δεν ταιριάζει πλέον με την επί τόπου πραγματικότητα. Αν και η κυβέρνηση Μπάιντεν μπορεί να θέλει απλώς να διαγράψει την κληρονομιά του Τραμπ και να αναζωογονήσει τις ετοιμοθάνατες συμφωνίες του Όσλο, τα πραγματικά περιστατικά έχουν αλλάξει. Όπως υποστηρίζουμε οι συνάδελφοί μου κι εγώ σε μια νέα έκθεση του Carnegie Endowment [3], [με τίτλο] «Σπάζοντας το Status Quo Ισραήλ-Παλαιστίνης» (“Breaking the Israel-Palestine Status Quo”), η τρέχουσα εποχή δεν απαιτεί παραπλανητικό ιδεαλισμό, αλλά τολμηρή σκέψη -και χάραξη πολιτικής με βάση μια ξεκάθαρη κατανόηση των σημερινών δημογραφικών και πολιτικών πραγματικοτήτων.

Είναι καιρός η διεθνής κοινότητα να αντιμετωπίσει την ξεκάθαρη αλήθεια, αυτό που, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία [4] των Παλαιστινίων έχει ήδη καταλάβει: μια λύση δύο κρατών δεν είναι πλέον εφικτή. Η σύγκρουση έχει φτάσει σε ένα σημείο καμπής και η πορεία προς τα εμπρός απαιτεί ένα νέο παράδειγμα ειρήνευσης -που να εστιάζει όχι στον διαχωρισμό των ισραηλινών και παλαιστινιακών κοινοτήτων αλλά στην ισότητα, την ελευθερία και την δικαιοσύνη και για τους δύο πληθυσμούς μέσα σε ένα μόνο δημοκρατικό κράτος.

Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση του Μπάιντεν φαίνεται να επιδιώκει την ασφαλή επιλογή προσκόλλησης σε ένα πλαίσιο διαπραγματεύσεων που στοχεύει σε λύση δύο κρατών, όπως έκανε ο Τζον Κέρι ως Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ. Πολλοί στην διεθνή κοινότητα πιθανώς θα καλωσορίσουν μια τέτοια προσπάθεια. Ωστόσο, θα ήταν σοφό να θυμηθούμε την προειδοποίηση του Κέρι [5] προς την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής (House Foreign Affairs Committee) ότι το παράθυρο ευκαιρίας για την δημιουργία ενός βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους θα κλείσει εντός δύο ετών -μια προειδοποίηση που έγινε το 2013, πριν από οκτώ χρόνια. Τώρα, οι πιθανότητες ότι η παραδοσιακή αμερικανική διπλωματία μπορεί να ανοίξει ξανά με επιτυχία αυτό το παράθυρο είναι ανύπαρκτες.

ΧΑΜΕΝΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

Μια λύση δύο κρατών θα έπρεπε να ήταν εφικτή. Η ιδέα απολάμβανε συντριπτική υποστήριξη στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ξεκινώντας από την δεκαετία του 1970. Πολλά σχέδια έχουν εισαχθεί με την πάροδο των ετών, και παρόλο που όλα είχαν τις αδυναμίες τους, έχουν προσφέρει μια ποικιλία λογικών προσεγγίσεων για τον διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων, την ικανοποίηση των πιο σημαντικών αναγκών τους και την διαπραγμάτευση ζητημάτων του τελικού καθεστώτος. Ωστόσο, από το 1991, στη Μαδρίτη, στο Όσλο, στο Camp David, στην Taba, και στην Annapolis, οι εντατικές διπλωματικές προσπάθειες για να κάνουν τις δύο πλευρές να διαπραγματευτούν ένα αποδεκτό αποτέλεσμα έχουν αποτύχει επανειλημμένα. Οι μεγάλες δυνάμεις του κόσμου και οι πολυμερείς οργανισμοί στήριξαν στα λόγια την λύση των δύο κρατών για δεκαετίες -αλλά παρέμειναν παθητικές ενώ το Ισραήλ δημιούργησε γεγονότα επί τόπου σε άμεση αντίθεση με τις αρχές που προσποιείται ότι δέχεται.

Σήμερα, οι δύο κοινότητες είναι τόσο αλληλένδετες που ο πλήρης διαχωρισμός τους έχει γίνει μη ρεαλιστικός, αν όχι ουσιαστικά αδύνατος. Περισσότεροι από 700.000 έποικοι ζουν ήδη στην Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ -αποτελώντας σχεδόν το ένα τέταρτο του συνολικού πληθυσμού των περιοχών- και η οικοδόμηση οικισμών επιταχύνθηκε τους τελευταίους μήνες, παρά την αντίθεση [6] της κυβέρνησης Μπάιντεν. Οι Παλαιστίνιοι στην Δυτική Όχθη αναγκάζονται ολοένα και περισσότερο να ζουν σε αποσυνδεδεμένους θύλακες που περιβάλλονται από τείχη 10 μέτρων και αγκαθωτό συρματόπλεγμα, ενώ κοινότητες μόνο για Εβραίους πολλαπλασιάζονται γύρω τους. Τον Δεκέμβριο, το [ειδησεογραφικό πρακτορείο] Associated Press ανέφερε [7] ότι το Ισραήλ ξεκίνησε ένα τεράστιο έργο κατασκευής δρόμων στην Δυτική Όχθη -σχεδιασμένο, λένε ακτιβιστές, για να επιτρέψει την ταχύτερη και πιο αποτελεσματική κατασκευή οικισμών ακόμη πιο βαθιά στο κατεχόμενο έδαφος.

Εδώ και χρόνια, η παγκόσμια κοινότητα τείνει να αποφεύγει να αναγνωρίζει τις ενέργειες του Ισραήλ, αναμφίβολα ελπίζοντας ότι μια λύση δύο κρατών θα υλοποιηθεί εγκαίρως για να αποτρέψει τις δύσκολες συζητήσεις για το διεθνές δίκαιο και την λογοδοσία. Τώρα είναι πολύ αργά. Οποιαδήποτε δυνατότητα για λύση δύο κρατών έχει καταβροχθιστεί από μια πραγματικότητα ενός κράτους με δύο ξεχωριστά και άνισα νομικά καθεστώτα -έναν κλασικό ορισμό του απαρτχάιντ.

Αν και οι Παλαιστίνιοι δεν επέλεξαν την πραγματικότητα του κράτους στην οποία βρίσκονται τώρα, αναγκάζονται να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν αυτήν την πραγματικότητα με τρόπο που τους επιτρέπει να ζουν με αξιοπρέπεια. Η πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει ότι οι νεαροί Παλαιστίνιοι στην Δυτική Όχθη και την Γάζα ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για την απόκτηση βασικών δικαιωμάτων, ελευθεριών, και υψηλότερου βιοτικού επιπέδου από όσο οι πρόγονοί τους για το από μακρού χρόνου όνειρό τους για ένα κράτος - ιδιαίτερα εάν αυτή η κρατική υπόσταση είναι κατ΄όνομα και μη βιώσιμη. Μια μελέτη του 2017 [8] από το Carnegie Endowment for International Peace διαπίστωσε ότι οι Παλαιστίνιοι ακτιβιστές επικεντρώνονταν όλο και περισσότερο στην εξασφάλιση νομικής προστασίας μέσω μέσων όπως η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Universal Declaration of Human Rights) και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (International Covenant on Civil and Political Rights). Αυτές οι προστασίες είναι απίθανο να προκύψουν εύκολα, ή ακόμα και ειρηνικά: η παλαιστινιακή ισότητα δεν μπορεί ποτέ να γίνει αποδεκτή από μια ακραία ισραηλινή δεξιά που επιμένει στην θρησκευτική και εθνοτική καθαρότητα του κράτους. Αλλά το τεράστιο μέγεθος του παλαιστινιακού πληθυσμού που ζει σε περιοχές υπό τον έλεγχο του Ισραήλ σημαίνει ότι αυτά τα αιτήματα για ισότητα και δικαιοσύνη αναπόφευκτα θα αυξηθούν με την πάροδο του χρόνου.

Σήμερα, περισσότεροι από 7,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι Άραβες ζουν -είτε ως πολίτες στο Ισραήλ [9] είτε ως μη πολίτες [10] στην Δυτική Όχθη, την Γάζα και την Ανατολική Ιερουσαλήμ [11]- μαζί με σχεδόν 6,8 εκατομμύρια Ισραηλινούς Εβραίους. Τα ποσοστά γονιμότητας των Αράβων της Παλαιστίνης (4,3 παιδιά ανά γυναίκα στην Δυτική Όχθη και 4,5 παιδιά ανά γυναίκα στην Γάζα) ξεπερνούν κατά πολύ τον Ισραηλινό εβραϊκό μέσο όρο των 3,1 παιδιών ανά γυναίκα. Τα ίσα δικαιώματα θα ήταν ηθική επιτακτική ανάγκη ακόμη και αν οι Παλαιστίνιοι Άραβες ήταν σαφής μειονότητα. Ωστόσο, τα δημογραφικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι το Ισραήλ θα βρει σύντομα ότι είναι αδύνατο να αγνοήσει τις εκκλήσεις των Παλαιστινίων για προστασία των πολιτικών δικαιωμάτων τους.

Οι Παλαιστίνιοι ηγέτες πρέπει να παρουσιάσουν στην διεθνή κοινότητα δύο επιλογές: είτε να εμφανιστούν με ένα αξιόπιστο σχέδιο για την επίτευξη λύσης δύο κρατών μέσα σε ένα ρεαλιστικό και σύντομο χρονικό διάστημα είτε να υποστηρίξουν σθεναρά τον παλαιστινιακό αγώνα για ισότητα εντός ενός δημοκρατικού κράτους. Αν και η λύση των δύο κρατών δεν είναι πλέον εύλογη, οι Παλαιστίνιοι ηγέτες θα ήταν σοφότερο να μην την εγκαταλείψουν δημοσίως. Καθώς αναζητούν εναλλακτικές λύσεις, θα πρέπει να συνεχίσουν να υποστηρίζουν μια λύση δύο κρατών, προκαλώντας την διεθνή κοινότητα για μια τελευταία φορά˙ παρόλο που ένας αυξανόμενος αριθμός Παλαιστινίων υποθέτει ότι μια τέτοια συνηγορία είναι καταδικασμένη, δεν έχουν την πολυτέλεια να κατηγορηθούν για την τελική αποτυχία της. Εν τω μεταξύ, ο Μπάιντεν και άλλοι ηγέτες του κόσμου δεν μπορούν πλέον να επιτρέψουν σε μια θεωρητική λύση δύο κρατών να τους τυφλώσει σχετικά με την συστηματική καταστολή των Παλαιστινίων από το Ισραήλ. Η αναγνώριση αυτής της πραγματικότητας δεν σημαίνει άμεση εγκατάλειψη όλων των προσπαθειών για μια λύση δύο κρατών˙ μια τέτοια δραματική αλλαγή πολιτικής δεν θα συμβεί εν μία νυκτί. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ πρέπει να απορρίψουν κατηγορηματικά την αέναη κατοχή. Αν δεν το κάνουν, πιθανότατα θα αντιμετωπίσουν αυξανόμενη πίεση από τους δικούς τους πολίτες: μια δημοσκόπηση του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ το 2018 διαπίστωσε ότι εάν μια λύση δύο κρατών αποδειχθεί αδύνατη, το 64% των Αμερικανών θα επέλεγαν πλήρη ισότητα για τους Παλαιστινίους έναντι της συνεχιζόμενης ύπαρξης του Ισραήλ ως ένα εβραϊκό κράτος. Μια νέα προσέγγιση που βασίζεται στα δικαιώματα, η οποία εστιάζει στα ίσα δικαιώματα και όχι στη μορφή της λύσης, είναι πιο πιθανό να προσελκύσει την προσοχή και την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας παρά να επιμείνει κατ΄ όνομα σε ένα αποτέλεσμα που έχει γίνει αδύνατο.

ΜΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Πώς μπορεί η διεθνής κοινότητα να συμβάλει να εξασφαλίσει το αποτέλεσμα ενός κράτους που να ικανοποιεί τις φιλοδοξίες και των δύο κοινοτήτων και να μην εδραιώνει το απαρτχάιντ; Αρκετές ακαδημαϊκές και Track II [στμ: δηλαδή ανεπίσημες] ασκήσεις διπλωματίας έχουν ήδη προτείνει μοντέλα για ένα ενιαίο κράτος -από ένα φιλελεύθερο μοντέλο «μια ψήφος για κάθε άτομο» που το Ισραήλ είναι βέβαιο ότι θα απορρίψει, σε ένα ομοσπονδιακό μοντέλο δύο εθνών [12], όπως το Βέλγιο, στο οποίο διαφορετικές εθνοτικές ομάδες μοιράζονται την εξουσία διατηρώντας παράλληλα κάποιον βαθμό πολιτικής αυτονομίας. Σε κάθε περίπτωση, πολλοί Παλαιστίνιοι παραμένουν επιφυλακτικοί στο να γίνουν Ισραηλινοί πολίτες, φοβούμενοι ότι δεν θα έχουν ποτέ ίσα δικαιώματα σε ένα Εβραϊκό κράτος. Το Ισραήλ θα πρέπει να εξελιχθεί, υποστηρίζουν, σε ένα κοσμικό κράτος που να προστατεύει τα δικαιώματα όλων των πολιτών, ανεξάρτητα από την θρησκεία ή την καταγωγή.

Καμία από τις προτεινόμενες λύσεις δεν είναι ιδανική. Όμως, τα Ηνωμένα Έθνη πρέπει επειγόντως να ξεκινήσουν μια σοβαρή συζήτηση σχετικά με τις εναλλακτικές λύσεις και να επικεντρώσουν αυτή την συζήτηση στα ίσα δικαιώματα. Ένα ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης που αναγνωρίζει την ανάγκη για μια προσέγγιση η οποία βασίζεται στα δικαιώματα για την επίλυση της σύγκρουσης θα προσέφερε σημαντική ηθική υποστήριξη στις εκκλήσεις των Παλαιστινίων για αξιοπρέπεια. Θα ανοίξει επίσης την πόρτα για συζήτηση εναλλακτικών λύσεων ως προς την λύση των δύο κρατών. Η διοίκηση του Μπάιντεν πρέπει επίσης να καταστήσει σαφές ότι δεν θα δεχτεί το απαρτχάιντ εξ ορισμού. Εάν ο Μπάιντεν μπορέσει να εγκαταλείψει δεκαετίες αποτυχημένης πολιτικής των ΗΠΑ και συμβατικής σοφίας, θα αναγκάσει τον υπόλοιπο κόσμο να δώσει προσοχή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να επαναλάβουν τα λάθη του παρελθόντος, ή μπορούν να αναλάβουν την ηγεσία στο να σκεφτούν νέους δρόμους για την ειρήνη -εμπνευσμένες από μια νέα γενιά Παλαιστινίων και Ισραηλινών ακτιβιστών που προσπαθούν να διασφαλίσουν ίσα δικαιώματα για όλους.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.thenationalnews.com/world/the-americas/the-national-obtains-...
[2] https://www.timesofisrael.com/after-restoring-aid-to-palestinians-biden-...
[3] https://carnegieendowment.org/2021/04/19/breaking-israel-palestine-statu...
[4] https://www.un.org/press/en/2020/sc14258.doc.htm
[5] https://www.theguardian.com/world/2013/apr/18/kerry-two-state-solution-m...
[6] https://www.jpost.com/israel-news/netanyahu-us-approval-needed-for-west-...
[7] https://apnews.com/article/israel-jerusalem-tel-aviv-west-bank-e4fa1e5e9...
[8] https://carnegieendowment.org/files/Palestinian_Nationalism_Web.pdf
[9] https://www.cbs.gov.il/en/mediarelease/Pages/2019/Population-of-Israel-o...
[10] http://www.pcbs.gov.ps/portals/_pcbs/PressRelease/Press_En_9-7-2020-pop-...
[11] https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-israel-to-expedite-citizens...
[12] https://jewishcurrents.org/yavne-a-jewish-case-for-equality-in-israel-pa...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/israel/2021-04-27/after-two-stat...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition