Η εποχή του μαγικού χρήματος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εποχή του μαγικού χρήματος

Μπορούν οι ατελείωτες δαπάνες να αποτρέψουν την οικονομική καταστροφή;*

Το κλειδί αυτής της νέας δύναμης έγκειται στην παράξενη εξαφάνιση του πληθωρισμού. Από την κρίση του 2008, οι τιμές στις προηγμένες οικονομίες αυξήθηκαν λιγότερο από τον επιθυμητό στόχο του περίπου 2% ετησίως. Ως αποτέλεσμα, ένας από τους κύριους κινδύνους των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού έχει εξαφανιστεί, τουλάχιστον προς το παρόν. Στον πριν από το 2008 κόσμο, οι κυβερνήσεις που ξόδευαν περισσότερα από όσα εισέπρατταν σε φόρους δημιουργούσαν κίνδυνο πληθωρισμού, ο οποίος συχνά ανάγκαζε τις κεντρικές τράπεζες να αυξήσουν τα επιτόκια: ως μορφή τόνωσης, τα δημοσιονομικά ελλείμματα θεωρούνταν ως αυτοκαταστροφικά. Αλλά στον μετά το 2008 κόσμο, με τον πληθωρισμό να είναι ήσυχος, οι αρμόδιες για τον προϋπολογισμό Αρχές μπορούν να προσφέρουν τονωτικά ελλείμματα χωρίς να φοβούνται ότι οι κεντρικές τράπεζες θα αντενεργήσουν. Η αυξημένη ανισότητα έχει μεταφέρει πλούτο στα χέρια πολιτών που είναι πιο πιθανό να αποταμιεύουν παρά να ξοδεύουν. Ο μειωμένος ανταγωνισμός επέτρεψε σε εταιρείες με ισχύ στην αγορά να την γλιτώνουν με λιγότερες επενδύσεις και μισθούς. Το cloud computing και οι ψηφιακές αγορές κατέστησαν δυνατό το να ξοδεύουν λιγότερα για εξοπλισμό και προσλήψεις όταν ιδρύονται εταιρείες. Χάρη σε αυτούς τους παράγοντες και ίσως κι άλλους, η ζήτηση δεν έχει ξεπεράσει την προσφορά, οπότε ο πληθωρισμός ήταν ελάχιστος.

Όποιοι και αν είναι οι ακριβείς λόγοι, η εξαφάνιση του πληθωρισμού επέτρεψε στις κεντρικές τράπεζες να μην ανέχονται απλώς τα δημοσιονομικά ελλείμματα, αλλά και να τα διευκολύνουν. Οι κυβερνήσεις μειώνουν τους φόρους και αυξάνουν τις δαπάνες, χρηματοδοτώντας τα προκύπτοντα ελλείμματα με την έκδοση ομολόγων. Αυτά τα ομόλογα στην συνέχεια οι κεντρικές τράπεζες τα αγοράζουν από τους επενδυτές της αγοράς στο πλαίσιο της ποσοτικής τους χαλάρωσης. Λόγω αυτών των αγορών από κεντρικές τράπεζες, το επιτόκιο που πρέπει να πληρώσουν οι κυβερνήσεις για να δανειστούν μειώνεται. Επιπλέον, επειδή οι κεντρικές τράπεζες επιστρέφουν γενικά τα κέρδη τους στα κρατικά ταμεία, αυτές οι χαμηλές πληρωμές τόκων είναι ακόμη χαμηλότερες από όσο φαίνονται, καθώς θα επιστραφούν εν μέρει. Ένα Υπουργείο Οικονομικών που πουλά χρέος στην εθνική κεντρική τράπεζά του, κατά κανόνα δανείζεται από τον εαυτό του. Ακριβώς όπως οι κεντρικοί τραπεζίτες θολώνουν την γραμμή μεταξύ της νομισματικής πολιτικής και της δημοσιονομικής πολιτικής, έτσι και οι αρμόδιες για τον προϋπολογισμό Αρχές αποκτούν μέρος της αλχημικής δύναμης των κεντρικών τραπεζιτών.

Εάν ο χαμηλός πληθωρισμός και η ποσοτική χαλάρωση έχουν καταστήσει τα δημοσιονομικά ελλείμματα φθηνά, η κληρονομιά του 2008 τα έχει καταστήσει επίσης πιο επιθυμητά. Μετά την οικονομική κρίση, η ποσοτική χαλάρωση βοήθησε την οικονομία να ανακάμψει, αλλά είχε επίσης και μειονεκτήματα. Η συγκράτηση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων χαμηλά έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών των μετοχών και των ομολόγων, γεγονός που καθιστά φθηνότερο για τις εταιρείες να αντλούν κεφάλαια για να επενδύσουν. Αλλά παρέχει επίσης ένα «δώρο» στους κατόχους χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων -δύσκολα τους πιο άξιους αποδέκτες κρατικής βοήθειας. Θα ήταν επομένως καλύτερο να αναζωπυρωθεί η οικονομία με χαμηλότερους φόρους και πρόσθετες δημοσιονομικές δαπάνες, δεδομένου ότι αυτά μπορούν να απευθύνονται σε πολίτες που χρειάζονται την βοήθεια. Η άνοδος του λαϊκισμού από το 2008 υπογραμμίζει την περίπτωση των εργαλείων τόνωσης που είναι ευαίσθητα στην ανισότητα.

07052021-2.jpg

Έξω από το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, τον Μάιο του 2020. Lucas Jackson / Reuters
-------------------------------------------------------

Επειδή τα δημοσιονομικά ελλείμματα φαίνονται λιγότερο δαπανηρά και πιο επιθυμητά από όσο προηγουμένως, οι κυβερνήσεις στις προηγμένες οικονομίες τα έχουν αγκαλιάσει με πάθος. Και πάλι, οι Ηνωμένες Πολιτείες ηγήθηκαν. Μετά την οικονομική κρίση, το 2009, η χώρα είχε έλλειμμα ομοσπονδιακού προϋπολογισμού 9,8% του ΑΕΠ. Σήμερα, αυτός ο αριθμός περίπου διπλασιάστηκε. Άλλες χώρες έχουν ακολουθήσει τις πολιτικές των ΗΠΑ «μην φορολογείτε, απλώς ξοδεύετε», αλλά λιγότερο επιθετικά. Στα τέλη Απριλίου, η Morgan Stanley υπολόγισε ότι η Ιαπωνία θα παρουσιάσει έλλειμμα 8,5% του ΑΕΠ φέτος, λιγότερο από το μισό των ΗΠΑ. Η ευρωζώνη θα είναι στο 9,5%, και το Ηνωμένο Βασίλειο, στο 11,5%. Η κυβέρνηση της Κίνας, η οποία ηγήθηκε στον κόσμο στο μέγεθος των τονωτικών μέτρων της μετά το 2008, δεν θα πλησιάσει τις Ηνωμένες Πολιτείες αυτή την φορά. Είναι πιθανό να καταλήξει με έλλειμμα το 2020 στο 12,3%, σύμφωνα με τη Morgan Stanley.

Καθώς οι ισχυρές οικονομίες του κόσμου δανείζονται σε μεγάλο βαθμό για την καταπολέμηση της βουτιάς λόγω του κορωνοϊού, οι εύθραυστες [οικονομίες] θεωρούν ότι αυτή η επιλογή είναι εκτός ορίου. Αντί να αυξάνουν το δανεισμό τους, δυσκολεύονται να διατηρήσουν τα υπάρχοντα επίπεδα χρέους τους, επειδή οι πιστωτές τους αρνούνται να επεκτείνουν (roll over) τα δάνεια τους με την πρώτη ένδειξη μιας κρίσης. Κατά τους δύο πρώτους μήνες της πανδημίας, 100 δισεκατομμύρια δολάρια επενδυτικού κεφαλαίου εγκατέλειψαν τις αναπτυσσόμενες χώρες, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, και περισσότερες από 90 χώρες έχουν υποβάλει αίτηση στο ΔΝΤ για βοήθεια. Σε μεγάλο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου, δεν υπάρχει μαγεία, υπάρχει μόνο λιτότητα.

ΤΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ