Η εποχή του μαγικού χρήματος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εποχή του μαγικού χρήματος

Μπορούν οι ατελείωτες δαπάνες να αποτρέψουν την οικονομική καταστροφή;*

Από την αρχή της πανδημίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες εξαπέλυσαν τη μεγαλύτερη νομισματική τόνωση στον κόσμο και τη μεγαλύτερη δημοσιονομική τόνωση στον κόσμο. Σαν από θαύμα, μπόρεσαν να το κάνουν αυτό σχεδόν χωρίς κόστος. Η πανδημία προκάλεσε μια μετακίνηση προς την σχετική ασφάλεια των περιουσιακών στοιχείων των ΗΠΑ, και οι αγορές από την Fed έχουν αυξήσει την τιμή των ομολόγων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ. Καθώς η τιμή των ομολόγων αυξάνεται, η απόδοση των τόκων τους μειώνεται -τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2020, η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου μειώθηκε κατά περισσότερο από μια πλήρη ποσοστιαία μονάδα, πέφτοντας κάτω από το 1% για πρώτη φορά. Κατά συνέπεια, παρόλο που η τόνωση έχει προκαλέσει αύξηση του χρέους των ΗΠΑ, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους παρέμεινε σταθερό. Οι προβλέψεις δείχνουν ότι οι ομοσπονδιακές πληρωμές χρέους ως μερίδιο του ΑΕΠ θα είναι οι ίδιες με εκείνες που θα ήταν χωρίς την κρίση. Αυτό στα οικονομικά ίσως να είναι το πιο κοντινό σε ένα δωρεάν γεύμα.

Οι κορυφαίες οικονομίες του κόσμου έχουν όλες απολαύσει κάποιες εκδόσεις αυτής της απροσδόκητης τύχης, αλλά η εμπειρία των ΗΠΑ παραμένει ξεχωριστή. Τα ονομαστικά δεκαετή επιτόκια της κυβέρνησης είναι χαμηλότερα στον Καναδά, την Γαλλία, την Γερμανία, την Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο από όσο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά μόνο τα γερμανικά είναι χαμηλότερα μετά την προσαρμογή τους στον πληθωρισμό. Επιπλέον, το επιτόκιο στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει προσαρμοστεί περισσότερο [σε σύγκριση με τα άλλα] από την έναρξη της πανδημίας. Το δεκαετές κυβερνητικό επιτόκιο της Γερμανίας, για να αναφέρω ένα αντίθετο παράδειγμα, είναι αρνητικό, αλλά έχει μειωθεί μόνο οριακά από τις αρχές Φεβρουαρίου -και στην πραγματικότητα αυξήθηκε από τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ομοίως, το επιτόκιο του δεκαετούς ομολόγου της Κίνας έχει μειωθεί από τις αρχές του τρέχοντος έτους, αλλά κατά το ήμισυ συγκριτικά με το επιτόκιο των ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες έχουν δει το κόστος δανεισμού τους να κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Από τα μέσα Φεβρουαρίου έως τα τέλη Απριλίου 2020, το επιτόκιο της Ινδονησίας αυξήθηκε από περίπου 6,5% σε λίγο κάτω από 8% και της Νότιας Αφρικής αυξήθηκε από κάτω από 9% σε πάνω από 12%, αν και η αύξηση αυτή έκτοτε έχει περιοριστεί.

Η ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να δανείζονται με ασφάλεια και φθηνά από τους παγκόσμιους αποταμιευτές αντικατοπτρίζει την κατάσταση του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος παγκοσμίως. Μετά την κρίση του 2008, όταν οι αποτυχίες των ρυθμίσεων της δημοσιονομικής και της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ αποσταθεροποίησαν τον κόσμο, υπήρχαν πολλές συζητήσεις ότι η κυριαρχία του δολαρίου θα μπορούσε να τελειώσει και η Κίνα έκανε μια συντονισμένη προσπάθεια να διαδώσει την χρήση του γουάν πέρα από τα σύνορά της. Περίπου μια δεκαετία αργότερα, η Κίνα οικοδόμησε την αγορά κρατικών ομολόγων της, καθιστώντας την τη δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο. Όμως οι ξένοι πρέπει να αντιμετωπίσουν τους κινεζικούς ελέγχους κεφαλαίων και η υπεράκτια αγορά ομολόγων σε γουάν, την οποία προώθησε το Πεκίνο με μεγάλη φαντασία πριν από μια δεκαετία, απέτυχε να κερδίσει ελκυστικότητα. Ως αποτέλεσμα, το γουάν αντιπροσωπεύει μόλις το 2% των παγκόσμιων αποθεματικών κεντρικών τραπεζών. Οι ιδιώτες αποταμιευτές αρχίζουν να κατέχουν κινεζικά ομόλογα, αλλά αυτά εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν ένα μικρό μέρος των χαρτοφυλακίων τους.

Καθώς η Κίνα αγωνίζεται να διεθνοποιήσει το γουάν, το δολάριο παραμένει το νόμισμα που επιθυμούν οι αποταμιευτές. Παρά την οικονομική κρίση και την ευρεία αντίληψη ότι η επιρροή των ΗΠΑ στον κόσμο έχει μειωθεί, σχεδόν τα δύο τρίτα των αποθεμάτων των κεντρικών τραπεζών εξακολουθούν να αποτελούνται από δολάρια. Ούτε η συχνή προσφυγή των ΗΠΑ σε οικονομικές κυρώσεις άλλαξε την εικόνα, παρόλο που τέτοιες κυρώσεις δημιουργούν κίνητρο για χώρες όπως το Ιράν να αναπτύξουν τρόπους για να παρακάμψουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα που βασίζεται στο δολάριο. Το να εκδίδεις το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα αποδεικνύεται μια εξαιρετικά βιώσιμη πηγή ισχύος. Το δολάριο συνεχίζει να ανατιμάται σε περιόδους αβεβαιότητας, ακόμη και όταν οι ασταθείς πολιτικές των ΗΠΑ προσθέτουν σε αυτήν την αβεβαιότητα -εξ ου και η ανατίμηση του δολαρίου από την αρχή της πανδημίας.

Η υπεροχή του δολαρίου διατηρείται λόγω των επιδράσεων του ισχυρού δικτύου. Οι αποταμιευτές σε όλο τον κόσμο θέλουν δολάρια για τον ίδιο λόγο που οι μαθητές σε όλο τον κόσμο μαθαίνουν αγγλικά: ένα νόμισμα (ή μια γλώσσα) είναι χρήσιμο στον βαθμό που άλλοι το επιλέγουν. Λίγο κάτω από το ήμισυ όλων των διεθνών χρεογράφων είναι σε δολάρια, έτσι οι αποταμιευτές χρειάζονται δολάρια για να αγοράσουν αυτά τα χρηματοοικονομικά μέσα. Το αντίστροφο ισχύει επίσης: επειδή οι αποταμιευτές είναι συνηθισμένοι να συναλλάσσονται σε δολάρια, οι εκδότες κινητών αξιών θεωρούν ελκυστικό να πωλούν μετοχές ή ομόλογα στην δολαριακή αγορά. Εφόσον οι παγκόσμιες κεφαλαιαγορές λειτουργούν κυρίως σε δολάρια, το δολάριο θα βρίσκεται στο επίκεντρο των οικονομικών κρίσεων -οι τράπεζες και οι επιχειρήσεις που θα χρεοκοπήσουν θα πρέπει να σωθούν με δολάρια, καθώς αυτό θα είναι το νόμισμα στο οποίο έχουν δανειστεί. Ως αποτέλεσμα, οι συνετές κεντρικές τράπεζες θα διατηρούν μεγάλα αποθέματα σε δολάρια. Αυτές οι επιδράσεις δικτύου (network effects) είναι πιθανό να προστατεύσουν το status του δολαρίου για το άμεσο μέλλον.

ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΝΟΜΙΣΜΑ, ΔΙΚΟ ΣΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Στην εποχή του μαγικού χρήματος, αυτό το πλεονέκτημα θα αποδειχθεί ισχυρό. Σε στιγμές πίεσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα βιώσουν εισροές κεφαλαίων ακόμη και όταν η Federal Reserve μειώνει τα επιτόκια του δολαρίου, καθιστώντας τα κεφάλαια άφθονα και φθηνά. Εν τω μεταξύ, άλλες χώρες θα αντιμετωπίζονται λιγότερο γενναιόδωρα από τις αγορές ομολόγων και ορισμένες θα τιμωρούνται από τα κόστη δανεισμού που θα αυξάνονται στην λιγότερο κατάλληλη στιγμή.