Χρειάζεται η Ελλάδα Πρόγραμμα Μικροδορυφόρων;

Χρειάζεται η Ελλάδα να μάθει να κατασκευάζει δορυφόρους; Αυτό ήταν το ερώτημα που απασχόλησε αρκετά Υπουργεία την χρονική περίοδο 1997-1998. Η περίοδος εκείνη ήταν κρίσιμη, καθώς τότε τέθηκαν οι βάσεις για το τρέχον Πρόγραμμα Διαστήματος της χώρας στον τομέα της παρατήρησης γης. Τότε δεν υπήρξε συναίνεση και η κατασκευή - ανάπτυξη μικροδορυφόρων, δεν αποτέλεσε επιλογή του.

Σήμερα, η σημασία του Διαστήματος στην προώθηση της εθνικής ασφάλειας σε όλες τις μορφές της (πολιτική, στρατιωτική, οικονομική και περιβαλλοντική) είναι πιο φανερή. Η διαστημική τεχνολογία παραμένει τεχνολογία αιχμής που λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος, αφού επιτρέπει από ψηλά «να δεις και κάποιες φορές να ακούς τι κάνει ο αντίπαλός σου και σε ποια περιοχή» ανενόχλητα.

Μοντέλο μικροδορυφόρου Πηγή: nlr.org
----------------------------------------------------------

Οι μικροδορυφόροι έχουν ξεπεράσει πια το ερευνητικό στάδιο στο οποίο βρίσκονταν τότε, ενώ αναμένεται μια απότομη αύξηση της ζήτησης. Εκτιμάται ότι μέχρι το 2031 θα λειτουργήσουν έως 19.600 δορυφόροι. Συνεπώς η διερεύνηση του ζητήματος αυτού επανέρχεται ως μια από τις επιλογές του ελληνικού Προγράμματος για το Διάστημα. Η παρούσα ανάλυση καταγράφει τα διδάγματα από την παρελθούσα διαχείριση του όλου θέματος, τα οποία πιθανολογείται ότι μπορούν να φανούν χρήσιμα και σήμερα.

ΟΙ ΥΠΟ ΕΞΕΤΑΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 1997-1998

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους η χώρα μπορεί να συμμετάσχει σε διαστημικές δραστηριότητες. Οι κύριοι τρόποι είναι τρεις: Η εκμετάλλευση ενός εμπορικού δορυφορικού συστήματος (ή επίγειου σταθμού του) από την παγκόσμια αγορά, η συμμετοχή σε μια κοινοπραξία συστημάτων άλλων προηγμένων χωρών και η εθνική ανάπτυξη ενός δορυφορικού συστήματος επί τη βάσει των προσδιορισμένων εθνικών απαιτήσεων.

Εκείνη την περίοδο εξετάστηκαν τέσσερεις προτάσεις, που έχουν παρουσιαστεί και στο παρελθόν («Διάστημα και Εθνική Ασφάλεια», εκδόσεις Ποιότητα, 2003). Εδώ αναλύονται και αλληλοσυνδέονται σε μια ευρύτερη εικόνα που δείχνει το πολυεπίπεδο του θέματος και την πολυπλοκότητα στην λήψη αποφάσεων.

-Η πρόταση της Ιταλίας

Στα μέσα του 1997, το Υπουργείο Ανάπτυξης προγραμμάτισε να θέσει υπόψη της Κυβερνητικής Επιτροπής το θέμα της χρηματοδότησης του υπό σχεδίαση ιταλικού προγράμματος COSMO / SKYMED (COnstellation of Small satellites for Mediterranean Observation) με 7 μικροδορυφόρους παρατήρησης γης, συνολικού κόστους 900 εκατ. δολαρίων και πενταετούς χρονικού ορίζοντα υλοποίησης. Η Ιταλία προωθούσε στην Ελλάδα την ιδέα του συστήματος από το 1994 και το Υπουργείο είχε ήδη συμπεριλάβει το πρόγραμμα στο πλαίσιο της διμερούς ελληνο-ιταλικής επιστημονικής συνεργασίας.

Σύμφωνα με τη μελέτη «Κριτική Παρουσίαση του προγράμματος COSMO και ενδεδειγμένες ελληνικές απαιτήσεις» που εκπονήθηκε το 1996 από Ομάδα Εργασίας της Επιτροπής Διαστημικής Έρευνας και Τεχνολογίας, οι δορυφόροι θα ήταν 3 Οπτικοί και 4 με RADAR σε τροχιά 500 Κm και θα παρείχαν εικόνες με διακριτική ικανότητα 1,5 m στο οπτικό και 3 μέτρα στο RADAR. Το πρώτο σμήνος θα υλοποιείτο σε πέντε χρόνια από την συμφωνία ανάπτυξης. Η Ελλάδα θα μπορούσε να συμμετάσχει στο πρόγραμμα αυτό με ένα 20% και να αποκτήσει δύο δορυφόρους (οπτικό και RADAR).

Η ανωτέρω μελέτη που διαβιβάστηκε στα συναρμόδια Υπουργεία, ανέφερε ότι το πρόγραμμα θα υποστηρίζονταν από την διαστημική βιομηχανία της Ιταλίας, ενδεχομένως δε και της Ισπανίας και της Ελλάδας. Επεσήμανε, όμως, ότι η οργανωτική δομή για τον σχεδιασμό, η παρακολούθηση των εργασιών, και η θέση σε επιχειρησιακή λειτουργία του όλου συστήματος, δεν είχε συγκεκριμενοποιηθεί σαν ιδέα.

Η άποψη που εκφράστηκε με την από 10 Ιουνίου 1997 επιστολή του Υπουργού Άμυνας στην ομόλογό του Υπουργό Ανάπτυξης, ήταν ότι πριν την υλοποίηση του Προγράμματος Διαστήματος θα έπρεπε να καθοριστεί μια Εθνική Πολιτική Διαστήματος και πρότεινε συνεργασία για τον καθορισμό της.

Αντί απάντησης, τον Αύγουστο 1997, οργανώθηκε σύσκεψη με σκοπό την λήψη οριστικής απόφασης για την αποδοχή ή απόρριψη του «COSMO/SKYMED» με πρωτοβουλία του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας. Κατά την συνάντηση, καταγράφηκε ότι τα Υπουργεία δεν είχαν διατυπώσει απαιτήσεις, δεν υπήρχε τεχνικοοικονομική Μελέτη και ότι η ισπανική και η ελληνική διαστημική βιομηχανία δεν υποστήριζαν την ιδέα. Ομοίως, ότι η εκτίμηση του κόστους ήταν ενδεικτική, αφού από υπολογισμούς που έγιναν, για την δεκαετία προέκυπτε ένα συνολικό ύψος της τάξης των 265 εκατ. δολαρίων, ήτοι 26,5 εκατ. κατ΄ έτος. Το ΥΠΕΘΑ ανέφερε ότι είχε ήδη εκπονήσει τεχνικοοικονομική μελέτη που κατέληγε σε διαφορετική λύση. Τα Υπουργεία δεσμεύτηκαν να χρηματοδοτήσουν εκπόνηση συγκριτικής τεχνικοοικονομικής μελέτης μεταξύ των προτεινόμενων επιλογών των Υπουργείων Ανάπτυξης και Άμυνας.

Εν τούτοις δεν ακολούθησε καμία ενέργεια, αφού εκτιμήθηκε ότι το ιταλικό πρόγραμμα εμπεριείχε τεχνικό και οικονομικό ρίσκο για όλους τους πιθανούς συμμετέχοντες. Τελικά το πρόγραμμα COSMO-SKYMED αναπτύχθηκε μόνο από την Ιταλία και το 2007 εκτόξευσε τον πρώτο από τους τέσσερεις συνολικά δορυφόρους της με RADAR.

-Η Πρόταση του Πανεπιστημίου του Surrey (Μ. Βρετανίας)

Τον Φεβρουάριο του 1997 το Πανεπιστήμιο του Surrey (Μ. Βρετανίας) διαβίβασε πρόταση στο ΥΠΕΘΑ για την εντός 18 μηνών ανάπτυξη εθνικού μικροδορυφόρου (της τάξης των 100 κιλών και ευκρίνειας 100 m) από αυτούς που κατασκεύαζε η θυγατρική του εταιρεία Surrey Satellite Technologies Ltd. Αυτή περιλάμβανε επίσης τη μεταφορά τεχνολογίας και πρόγραμμα εκπαίδευσης 8-10 μηχανικών στην κατασκευή του δορυφόρου και στην παροχή μεταπτυχιακού διπλώματος. Νεότερη πρόταση εξειδίκευε τρία στάδια συνεργασίας, με συνολικό ύψος της τάξης των 95 εκατ. δολάρια, ήτοι 9,5 εκατ. κατ΄ έτος: