Χρειάζεται η Ελλάδα Πρόγραμμα Μικροδορυφόρων;

Στο πρώτο στάδιο, το Surrey μαζί με την Ελλάδα θα κατασκεύαζαν στην Βρετανία τον πρώτο ελληνικό δορυφόρο παρατήρησης γης με 35 m ευκρίνεια, ο οποίος θα μπορούσε να εκτοξευθεί το 1999, έναντι κόστους 12 εκατ. δολαρίων. Στο δεύτερο στάδιο, ο δορυφόρος θα κατασκευάζονταν στην Ελλάδα, βάσει σχεδίων που θα έδινε το Surrey, θα είχε 10 m ευκρίνεια και θα ήταν έτοιμος σε 6 χρόνια, έναντι 33 εκατ. δολαρίων. Στο τρίτο στάδιο, ο δορυφόρος θα είχε 3 m ευκρίνεια και θα ήταν έτοιμος σε 10 χρόνια, έναντι 50 εκατ. δολαρίων

Ήταν φανερό ότι η πρόταση μικροδορυφόρων αρχικά περιορισμένων ικανοτήτων, δεν μπορούσε να καλύψει τις άμεσες επιχειρησιακές ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων. Η πρόταση, απαιτούσε μια γενικότερη σύμπραξη εθνικών φορέων, την οποία τα Υπουργεία Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) και Μεταφορών-Επικοινωνιών (ΥΜΕ) είχαν από τον Ιούνιο 1997 ανεπιτυχώς επιδιώξει. Συνεπώς το 1998 η άποψη που υπερίσχυσε ήταν: «Η δυνατότητα απόκτησης τεχνογνωσίας στην κατασκευή μικροδορυφόρων είναι αντικείμενο του μελλοντικού εθνικού διαστημικού προγράμματος, που θα ακολουθήσει τον καθορισμό της Εθνικής Πολιτικής».

Ακολούθως το Surrey απετάνθη στην Τουρκία και τον Ιούλιο 1999, ανακοίνωσαν την υπογραφή αρχικής συμφωνίας ύψους 14 εκατ. δολαρίων. Αυτή περιλάμβανε την εκπαίδευση 12 Τούρκων επιστημόνων και αξιωματικών στην σχεδίαση και κατασκευή μικροδορυφόρων. Ως αποτέλεσμα αυτής, στις 26 Σεπτεμβρίου 2003 η Τουρκία εκτόξευσε τον πρώτο της μικροδορυφόρο παρατήρησης γης ΒΙLSAT-1.

-Η πρόταση της Lockheed -Martin

Το 1997, η αμερικανική εταιρεία Lockheed-Martin πρότεινε αρχικά στο Υπουργείο Εσωτερικών και στην συνέχεια στο ΥΠΕΘΑ την αγορά ενός από τους πέντε συνολικά επίγειους σταθμούς λήψεως εικόνων από τον επερχόμενο εμπορικό οπτικό δορυφορικό σύστημα Ikonos. Αυτός θα εκτοξευόταν τον επόμενο χρόνο (εκτοξεύτηκε το 1999) και θα ήταν ο πρώτος παγκοσμίως δορυφόρος με την πολύ υψηλή ευκρίνεια του 1 μέτρου.

Τον Σεπτέμβριο 1997 τα Γενικά Επιτελεία ενέκριναν Τεχνικοοικονομική Μελέτη, που παρουσίασε τις δυνατές επιλογές οι οποίες συγκρίθηκαν με κρίσιμα κριτήρια και τις ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων. Κρίθηκε ότι η απόκτηση ενός επίγειου σταθμού και η μίσθωση χρόνου για την λήψη εικόνων Ikonos κάλυπτε τις επιχειρησιακές ανάγκες (πλην της απαίτησης λήψης εικόνων την νύκτα και με νέφωση). Το κόστος προμήθειας (5 εκατ. δολάρια σε ετήσια βάση αναγόμενο στην δεκαετία) μπορούσε να καλυφθεί από κονδύλια που είχαν ήδη δεσμευθεί, μιας και το ΥΠΕΘΑ στόχευε να καλύψει άμεσα τις επιχειρησιακές του ανάγκες.

Στα τέλη του 1997 δόθηκε η κατεύθυνση να εξεταστεί λεπτομερέστερα η δυνατότητα προμήθειας ενός εθνικού δορυφόρου με RADAR διακριτικής ικανότητας 1 m (συνολικού κόστους του κύκλου ζωής του της τάξης των 300 εκατ. δολαρίων). Μετά την παρέλευση μηνών χωρίς απόφαση από το ΥΠΕΘΑ, τον σταθμό απέκτησε η ελληνική εταιρεία SIE, που στα τέλη του 1999 -μόλις εκτοξεύθηκε ο Ιkonos- εγκατέστησε επίγειο σταθμό στην Θήβα, όπου και λειτούργησε για έναν χρόνο. Το καλοκαίρι του 2000 η αμερικανική εταιρεία πίεσε την ελληνική να της δώσει το δικαίωμα εγκαταστάσεως σταθμού στην Τουρκία. Η δικαστική διαμάχη απέβη σε βάρος της ελληνικής εταιρείας, ο σταθμός διελύθη και η Τουρκία απέκτησε τον δικό της σταθμό Ikonos.

-Η πρόταση της Γαλλίας

Τον Φεβρουάριο 1998 έγιναν στο Παρίσι συζητήσεις για την εκμετάλλευση εικόνων του υφιστάμενου φωτοαναγνωριστικού δορυφόρου Helios-1 και για την διερεύνηση δυνατότητας συμμετοχής στο υπό ανάπτυξη πρόγραμμα Helios-2 (δύο οπτικών δορυφόρων, ο πρώτος των οποίων αναμενόταν να εκτοξευτεί το 2002) με ευκρίνεια περίπου 40 cm και δυνατότητα λήψης εικόνων και τη νύκτα.

Ο γαλλικός μικροδορυφόρος Helios-2
----------------------------------------------------

Προέκυψε ότι η μόνη δυνατή συνεργασία ήταν στο επιχειρησιακό επίπεδο για το μελλοντικό Helios-2 και ο τρόπος υλοποίησής της εξαρτάτο από τις ελληνικές επιχειρησιακές απαιτήσεις, ενώ δεν υπήρχε πλέον δυνατότητα συνεργασίας σε βιομηχανικό επίπεδο και αναμονή ανταποδοτικών οφελών για την ελληνική βιομηχανία.
Το θέμα ανακινήθηκε πάλι το 2003 μετά από κοινή δήλωση των δύο Υπουργών Άμυνας, και οι όροι συμμετοχής συμφωνήθηκαν το 2006. Το ΥΠΕΘΑ επικαιροποίησε την Πολιτική Διαστήματος του προκειμένου να περιλάβει και την συμμετοχή στο Helios-2 (με ποσοστό 2,5%, έναντι συνολικού κόστους του κύκλου ζωής του της τάξης των 120 εκατ. δολαρίων, ήτοι 12 εκατ. κατ΄ έτος).

ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Από την συμμετοχή στην διαχείριση των ανωτέρω προγραμμάτων προέκυψαν ορισμένα διδάγματα, κάποια εκ των οποίων θα μπορούσαν να αποτελούσαν οδηγό για το μέλλον.

1.Ο Στρατηγικός Καθορισμός της Πολιτικής. Η αναγνώριση των αναγκών είθισται να είναι καταγεγραμμένη σε ένα κείμενο Εθνικής Πολιτικής Διαστήματος. Αυτή περιγράφει το τι θέλει μια χώρα από το Διάστημα, ποιες είναι οι ανάγκες της και ποια είναι τα διορθωτικά μέτρα για κάλυψή τους. Η κρισιμότερη λειτουργία της είναι να θέτει προτεραιότητες, γιατί ο αριθμός των αναγκών είναι συνήθως μεγάλος και οι πόροι είναι λίγοι. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα μικρά κράτη, επειδή οι περιορισμένοι πόροι τα αναγκάζουν να κάνουν δύσκολες επιλογές. Σε εθνικό επίπεδο, τότε, όπως και σήμερα, αυτή απουσιάζει. Συνεπώς η απόφαση για ένα εθνικό πρόγραμμα, άνευ Εθνικής Πολιτικής θα είναι σαν να «μπαίνει το κάρο πριν από το άλογο».