Χρειάζεται η Ελλάδα Πρόγραμμα Μικροδορυφόρων;

2.Εθνικός Συντονιστικός Μηχανισμός. Για να καθοριστεί μια Εθνική Πολιτική Διαστήματος, απαιτείται η συνεργασία των συναρμόδιων Υπουργείων να είναι θεσμοθετημένη και όχι προσωποπαγής. Τότε, κανένα Υπουργείο δεν αναγνώριζε κάποιο άλλο ως έχον την πρωτοκαθεδρία στην λήψη απόφασης, παρά το διαφορετικό εύρος των δραστηριοτήτων ή τις μέχρι τότε ανόμοιες επενδύσεις, ενώ δεν υπήρχε συναντίληψη. Τον Μάιο του 1997, δύο επιχειρησιακά Υπουργεία (ΥΠΕΘΑ-ΥΜΕ) πήραν την πρωτοβουλία για σύνταξη σχεδίου Εθνικής Πολιτικής, στην οποία προσκλήθηκε και το Ανάπτυξης. Το Σεπτέμβριο 1997 μετά από αίτημα Συμβούλου του Πρωθυπουργού, το σχέδιο Πολιτικής ΥΠΕΘΑ-ΥΜΕ προωθήθηκε στο Γραφείο του Πρωθυπουργού, χωρίς άλλη ενέργεια.

3.Ύπαρξη Θεσμικά Εγκεκριμένων Απαιτήσεων. Ένα Εθνικό Πρόγραμμα Διαστήματος, ελλείψει ύπαρξης Πολιτικής, μπορεί να δικαιολογηθεί εάν υπάρξει ανάγκη (πχ σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον ασφαλείας) που θα πρέπει να τεκμηριώνεται επαρκώς. Στην περίπτωση του COSMO / SKYMED τα Υπουργεία δεν είχαν διατυπώσει απαιτήσεις. Έτσι εξηγείται και ο τίτλος «ενδεδειγμένες ελληνικές απαιτήσεις». Στη Μελέτη υπήρχε αναφορά ότι η ιταλική εταιρεία, αφού εγκρινόταν η πρόταση της, θα μελετούσε–αξιολογούσε τις απαιτήσεις των Ελλήνων χρηστών. Η προσέγγιση γενικών απαιτήσεων, προκειμένου πρώτα να ληφθεί η απόφαση και μετά αυτές να εξειδικευτούν ενέχει ρίσκο αφού δύνανται να διογκώσουν εκ των υστέρων υπέρμετρα το κόστος.

4.Η Απαίτηση για Πολιτικοστρατιωτικές Συνέργειες. Η καταγραφή των απαιτήσεων και η χρηματοδότηση ενός εθνικού συστήματος απαιτεί συνεργασία διαφόρων εθνικών φορέων (στρατιωτικών και μη) και δυνατότητες κατασκευής (π.χ. ΕΑΒ, ιδιωτικός τομέας κλπ). Αυτή δεν ήταν εφικτή το 1997-1998. Η επίτευξη αυτού του στόχου αποτελεί τεχνική, οικονομική, και οργανωτική πρόκληση μεγάλου μεγέθους.

5.Η Ιεράρχηση Αναγκών σε Σχέση με τους Πόρους. Το Πρόγραμμα Διαστήματος που θα υλοποιήσει την Πολιτική θα πρέπει να είναι ιεραρχημένο, αφού οι πόροι είναι λίγοι. Η προτεραιότητα πρέπει να είναι σαφής αφού ενδεχομένως να μην μπορούν να υλοποιηθούν παράλληλα δύο διαφορετικά προγράμματα στην ίδια ή άλλη θεματική. Για παράδειγμα τα επόμενα 1-2 χρόνια αναμένεται να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα Helios-2 και οι σχετικές ικανότητες θα πρέπει να αντικατασταθούν. Μπορεί να υποκατασταθούν από ικανότητες μικροδορυφόρων ή θα αναπτυχθούν δύο παράλληλα προγράμματα; Πρόσθετα, η πληροφόρηση από πολλούς μικροδορυφόρους μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμη ώστε να είναι δυνατή η παρακολούθηση φαινομένων μικρής διάρκειας. Μια τέτοια πληροφόρηση προϋποθέτει ότι έχει εξασφαλιστεί η κατάλληλη τηλεπικοινωνιακή υποδομή που θα μεταφέρει τις πληροφορίες έγκαιρα στους λήπτες αποφάσεων έτσι ώστε να μπορέσουν οι τελευταίοι να λάβουν αποφάσεις, άλλως μπορεί να είναι μην είναι χρήσιμη. Ποιος τομέας έχει προτεραιότητα: Η παρατήρηση ή οι επικοινωνίες; Αυτά είναι θέματα που θα απαντηθούν από τους αρμόδιους φορείς.

6.Το Κόστος ως Προς την Αποτελεσματικότητα. Αυτός είναι ίσως ο πιο σημαντικός παράγων στην υλοποίηση ενός προγράμματος. Στην περίπτωση του στρατιωτικού δορυφόρου με RADAR το κόστος απόκτησης του για χρήση από τις Ένοπλες Δυνάμεις θεωρήθηκε τελικά απαγορευτικό, παρά τα όποια πλεονεκτήματά του.

7.Οι Διακρατικές Συνέργειες Δεν Καταλήγουν Κατ΄ ανάγκη σε Έγκριση Σκοπιμότητας. Το γεγονός ότι ένα Υπουργείο έχει συμπεριλάβει ένα πρόγραμμα σε μια διμερή διακρατική συνεργασία, δεν αποτελεί έγκριση υλοποίησής του, εφόσον δεν έχουν τηρηθεί τα παραπάνω προαπαιτούμενα. Το ίδιο ισχύει και για το ενδιαφέρον της πολιτικής ηγεσίας. Σε δύο περιπτώσεις, το Γραφείο του Πρωθυπουργού και ο Υπουργός Άμυνας ζήτησαν να διερευνηθεί λεπτομερέστερα μια πρόταση. Αυτό δεν σήμαινε ότι η σκοπιμότητα ήταν δεδομένη, όπως προέκυψε και από το αποτέλεσμα.

8.Η Πολιτική Διάσταση. Το διάστημα είναι τομέας που πλην της τεχνολογικής και εμπορικής πλευράς, έχει και ισχυρή πολιτική διάσταση. Η ανάπτυξη ενός προγράμματος αποτελεί συνιστώσα μιας μείζονος στρατηγικής απόφασης, κάτι που έγινε στην περίπτωση συμμετοχής στο στρατιωτικό κοινοπρακτικό πρόγραμμα Helios-2 με την Γαλλία.

ΜΙΑ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Στην περίπτωση του Διαστήματος, το χθες με το σήμερα έχει κάποιες ομοιότητες. Η χώρα εξακολουθεί να μην έχει Εθνική Πολιτική για το Διάστημα, και δεν έχει καταγεγραμμένο Πρόγραμμα. Από την άλλη πλευρά, η θεσμική αναγνώριση του ρόλου του Διαστήματος έχει δημιουργήσει ένα ευμενές περιβάλλον. Πρόσθετα υφίσταται κεντρικός φορέας, το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, που μπορεί να συντονίσει τους λοιπούς φορείς για τα σχετικά θέματα.

Υπάρχει επίσης μια καλύτερη συνεργασία των Υπουργείων και μια εγχώρια διαστημική βιομηχανία που μπορεί να συνεργαστεί με φορείς του εξωτερικού σε θέματα μικροδορυφόρων οι οποίοι βρίσκονται σε ραγδαία ανάπτυξη.

Όμως, η οικονομική ύφεση της χώρας και η ανάγκη αντικατάστασης του Helios-2, ιδίως ενόψει της επιβάρυνσης του γεωστρατηγικού περιβάλλοντος στην περιοχή μας, αναμένεται να προκαλέσει τον ανταγωνισμό περισσοτέρων του ενός προγραμμάτων για τους ίδιους λιγοστούς πόρους, οπότε η προσέγγιση θα πρέπει να είναι μετρημένη, προσεκτική και ισορροπημένη.

Στον βαθμό αυτό, κάθε πρόγραμμα Διαστήματος ακολουθεί συνήθως μια «δικονομία», κάποια συγκεκριμένα στάδια προκειμένου να ληφθεί απόφαση ανάπτυξής του. Εάν αυτά απουσιάζουν, κανείς δεν μπορεί να τεκμηριώσει ότι οποιαδήποτε επιλογή είναι καλύτερη από μια άλλη. Ένα πράγμα θεωρείται σίγουρο: Όσοι δεν θυμούνται το παρελθόν, μπορεί να είναι καταδικασμένοι να το επαναλάβουν._

*Το άρθρο αυτό έχει δημοσιευθεί στο τεύχος αριθ. 67 (Δεκέμβριος 2020 - Ιανουάριος 2021) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.