Ο γίγας της Αφρικής αποτυγχάνει

Η Νιγηρία βρίσκεται σε μεγάλο πρόβλημα. Εάν η πρώτη υποχρέωση ενός κράτους έναντι αυτών που κυβερνά είναι να παρέχει την ασφάλειά τους και να διατηρεί το μονοπώλιο στην χρήση βίας, τότε η Νιγηρία έχει αποτύχει, ακόμη και αν εξακολουθούν να λειτουργούν ορισμένες άλλες πτυχές του κράτους. Εγκληματίες, αυτονομιστές, και ισλαμιστές αντάρτες απειλούν όλο και περισσότερο την λαβή της κυβέρνησης στην εξουσία, όπως και η ανεξέλεγκτη διαφθορά, η οικονομική δυστοκία, και η αυξανόμενη φτώχεια.

Τα περισσότερα αποτυχημένα κράτη στην Αφρική –όπως η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, η Σομαλία και το Νότιο Σουδάν– είναι μικρά ή περιθωριακά. Η Νιγηρία, αντιθέτως, διαθέτει έναν αυξανόμενο πληθυσμό 214 εκατομμυρίων. Αναμένεται να γίνει η τρίτη μεγαλύτερη σε πληθυσμό χώρα στον κόσμο έως το 2050. Και πριν από την πανδημία COVID-19, είχε τη μεγαλύτερη οικονομία της Αφρικής ή την δεύτερη μεγαλύτερη μετά τη Νότια Αφρική (ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο μετράται). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κρατική αποτυχία στη Νιγηρία έχει βαθιές συνέπειες για ολόκληρη την περιοχή -και πέραν αυτής. Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό για την σταθερότητα και την ευημερία των αδύναμων κρατών στην περιοχή της Νιγηρίας, όπως αποδεικνύεται από την εξάπλωση τζιχαντιστικών και εγκληματικών ομάδων στην Μπουρκίνα Φάσο, στο Καμερούν, στο Τσαντ, στην Ακτή Ελεφαντοστού, στο Μάλι, και στον Νίγηρα.

Μέλη μιας μη στρατιωτικής κοινής ομάδας περιπολούν στη Maiduguri της Νιγηρίας, τον Απρίλιο του 2016. Ashley Gilbertson / VII / Redux
-------------------------------------------------------

Ωστόσο, η κατάρρευση της Νιγηρίας μπορεί να αντιστραφεί. Όλο και περισσότερο, εξέχοντες διαμορφωτές της κοινής γνώμης στη Νιγηρία κάνουν έκκληση για μια εναλλακτική λύση έναντι της τρέχουσας διοίκησης -είτε μέσω εθνικής συνέλευσης για την ανοικοδόμηση του κράτους από το μηδέν, είτε την διάσπαση της Νιγηρίας σε μικρότερες χώρες, είτε μια εγχώρια στρατιωτική ανάληψη [της εξουσίας] του είδους που έχει βιώσει επανειλημμένα η Νιγηρία από όταν ανεξαρτητοποιήθηκε το 1960. Πολλοί άλλοι Νιγηριανοί επικρίνουν την αδυναμία της κυβέρνησης να διατηρήσει τους πολίτες ασφαλείς, αλλά υποστηρίζουν τις εκκλήσεις της για εξωτερική υποστήριξη με τη μορφή οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας.

Οι διεθνείς εταίροι της Νιγηρίας, ιδίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η Νιγηρία είναι πλέον ένα αποτυχημένο κράτος. Αναγνωρίζοντας αυτό το γεγονός, θα πρέπει να εμβαθύνουν την δέσμευσή τους με την χώρα και να προσπαθήσουν να θεωρήσουν την τρέχουσα διοίκηση υπεύθυνη για τις αποτυχίες της, ενώ επίσης θα εργάζονται μαζί της για την παροχή ασφάλειας και την επανόρθωση της οικονομίας. Επιπλέον, θα πρέπει να εμπλακούν και να υποστηρίξουν την κοινωνία των πολιτών της Νιγηρίας καθώς σφυρηλατεί αυτό που πρέπει τελικά να είναι μια καθοδηγούμενη από την ίδια τη Νιγηρία προσπάθεια ανοικοδόμησης.

Η επιτυχία δεν είναι εγγυημένη. Ωστόσο, οι εναλλακτικές λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της διολίσθησης που συνεπάγεται η απόδοση εκτεταμένης εξουσίας σε πολέμαρχους, της έντασης των εθνοτικών και θρησκευτικών διαμαχών, και της δημιουργίας ασφαλών καταφυγίων για τζιχαντιστές, είναι αντίθετες με τα συμφέροντα της Αφρικής και εκείνων των Ηνωμένων Πολιτειών. Όπως χάνεται η ασφάλεια της Νιγηρίας, το ίδιο χάνεται και της Αφρικής.

ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΤΩΠΑ

Η Νιγηρία διατηρεί ακόμη ορισμένα χαρακτηριστικά ενός βιώσιμου κράτους, ειδικά σε σχέση με τις διεθνείς υποθέσεις. Διατηρεί διπλωματικές αποστολές σε όλο τον κόσμο και οι υπηρεσίες εθνικής ασφάλειας εξακολουθούν να λειτουργούν σε ορισμένα μέρη και μερικές φορές, παρόλο που η ηγεσία τους θεωρείται διεφθαρμένη. Εγχωρίως, το νομοθετικό σώμα της χώρας, η Εθνοσυνέλευση, εξακολουθεί να συνεδριάζει και το δικαστικό σώμα εξακολουθεί να λειτουργεί, αν και χωρίς να κερδίζει την εμπιστοσύνη πολλών Νιγηριανών.

Ωστόσο, το κράτος της Νιγηρίας απέτυχε εδώ και πολύ καιρό να παρέχει στους πολίτες του κοινωνικές υπηρεσίες, και η πολιτική της Νιγηρίας είναι σε μεγάλο βαθμό ένα άθλημα των ελίτ αποσυνδεδεμένο από την διακυβέρνηση. Η κυβέρνηση δεν φορολογεί ή δεν μπορεί να φορολογήσει τον πραγματικό πλούτο της χώρας, εξακολουθεί να εξαρτάται πάρα πολύ από τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, και τρεκλίζει από τη μια δημοσιονομική κρίση στην άλλη. Η διαφθορά είναι επίσης δομική, κατηγοριοποιώντας σχεδόν τους πάντες ταυτόχρονα ως δράστες και ως θύματα.

Υπό την διοίκηση του προέδρου Muhammadu Buhari, πολλές επικαλυπτόμενες κρίσεις ασφαλείας μετέτρεψαν τη Νιγηρία από ένα αδύναμο κράτος σε αποτυχημένο. Η κυβέρνηση του Μπουχάρι έχει αγωνιστεί να ξεπεράσει διάφορες τζιχαντιστικές εξεγέρσεις, συμπεριλαμβανομένης αυτής που διεξάγει η μαχητική ομάδα Μπόκο Χαράμ. Η κυβέρνηση απέτυχε επίσης να εξουδετερώσει έξι-επτά άλλες εμφύλιες συγκρούσεις και διαμάχες για την γη και το νερό οι οποίες έχουν λάβει εθνικές ή θρησκευτικές διαστάσεις. Ο σεπαρατισμός αυξάνεται και πάλι στην Yorubaland και στις περιοχές που αποτελούσαν κάποτε τη Μπιάφρα, μια περιοχή που διεξήγαγε έναν αποτυχημένο αποσχιστικό πόλεμο εναντίον της κυβέρνησης της Νιγηρίας μεταξύ του 1967 και του 1970. Οι απαγωγές είναι ανεξέλεγκτες σε όλη την χώρα, όπως και η πειρατεία στον Κόλπο της Γουινέας.

Η κυβέρνηση του Μπουχάρι αποδείχθηκε δυστυχώς ανέτοιμη για αυτές τις προκλήσεις. Είχε πρόβλημα να διατηρήσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις πολύ πιο πέρα από την Abuja, την πρωτεύουσα, και μερικές άλλες περιοχές όπου η εξουσία της δεν αμφισβητείται άμεσα από εγκληματικές συμμορίες, τζιχαντιστές, ή αυτονομιστές. Σε μάχες με εγκληματίες και ισλαμιστές, η αστυνομία και οι υπηρεσίες ασφαλείας συχνά είναι πιο αδύναμες.

Οι περιφερειακές δυνάμεις και οιονεί αστυνομικές πολιτοφυλακές -μερικές φορές συνδεόμενες με τις τοπικές κυβερνήσεις, αλλά σπάνια επισήμως επικυρωμένες- ασκούν de facto εξουσία σε ορισμένες περιοχές. Αλλά σε πολλές άλλες, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση παραχώρησε αποτελεσματικά τον έλεγχο σε μαχητές και εγκληματίες. Ο νόμος και η τάξη έχουν καταρρεύσει και τα σχολεία έπρεπε να κλείσουν σε πολλές αγροτικές περιοχές. Η πανδημία COVID-19 και η συνακόλουθη οικονομική κρίση -που επιδεινώθηκε στη Νιγηρία από τη μείωση των διεθνών τιμών του πετρελαίου- μόνο επιτάχυνε την κάθοδο της χώρας στο χάος, βυθίζοντας εκατομμύρια άτομα στην φτώχεια και τροφοδοτώντας την άνοδο της ανομίας.

ΕΝΑΣ ΧΟΡΟΣ ΔΙΑΦΩΝΙΩΝ

Η κυβέρνηση του Μπουχάρι ζήτησε διεθνή βοήθεια για να σταματήσει η παλίρροια της ανασφάλειας. Σε μια συνάντηση τον Απρίλιο με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Antony Blinken, ο Buhari σύμφωνα με πληροφορίες ζήτησε [1] να μεταφερθεί η έδρα της Διοίκησης Αφρικής των ΗΠΑ από την Γερμανία στη Νιγηρία, ώστε να είναι πιο κοντά στον αγώνα κατά των τζιχαντιστικών ομάδων στο βόρειο τμήμα της χώρας. Ωστόσο, ενώ ο πρόεδρος της Νιγηρίας μπορεί να θέλει τις Ηνωμένες Πολιτείες να εμπλακούν πιο βαθιά στην εκστρατεία εναντίον της Μπόκο Χαράμ, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι είναι πρόθυμος να αντιμετωπίσει τα βαθύτερα ζητήματα διακυβέρνησης, διαφθοράς, και οικονομικής κακοδιαχείρισης που έχουν επιταχύνει την παρακμή της Νιγηρίας.

Ένας αυξανόμενος αριθμός επιφανών Νιγηριανών υποστηρίζει ότι η επαναφορά του κράτους είναι πέρα από την ικανότητα της διοίκησης του Μπουχάρι. Οι δημόσιοι διανοούμενοι, συμπεριλαμβανομένου του βραβευμένου με Νόμπελ Wole Soyinka, για παράδειγμα, κάλεσαν [2] να συγκληθεί μια κυρίαρχη εθνική συνέλευση για την ανοικοδόμηση του κράτους από την αρχή, αντικαθιστώντας το μικτό πολιτειακό και ομοσπονδιακό σύστημα της Νιγηρίας με μια γνήσια ομοσπονδιακή δημοκρατία. Πιο πρόσφατα, η διάσκεψη Ρωμαιοκαθολικών επισκόπων της χώρας κάλεσε [3] τον πρόεδρο να συγκαλέσει συμβούλιο προσωπικοτήτων που θα προτείνει νέους τρόπους για την ανάθεση εξουσίας. Ο Aare Afe Babalola, ένας πλούσιος παραδοσιακός κυβερνήτης, χρηματοδοτεί μια «Σύνοδο Κορυφής της Ελπίδας» [4], που τώρα υποστηρίζεται από τον Νιγηριανό Δικηγορικό Σύλλογο, για να «αποτρέψει την χώρα από το να αποσυντεθεί και να μετατραπεί σε αναρχία». Και ο Ooni of Ife, ένας από τους ανώτερους παραδοσιακούς ηγέτες της χώρας και συμπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παραδόσεων της Νιγηρίας, ενέκρινε μια παρόμοια πρόταση και επιδιώκει την υποστήριξη συναδέλφων παραδοσιακών ηγετών.

Ακόμα, άλλοι Νιγηριανοί ακτιβιστές και διανοούμενοι έχουν στηριχτεί την επιδεινούμενη κατάσταση ασφάλειας για να υποστηρίξουν μια αντιστροφή του «λάθους του 1914», όταν οι Βρετανοί συνένωσαν τις πατρίδες 350 περίπου διαφορετικών εθνοτικών ομάδων σε ένα μόνο τεχνητό κράτος. Στόχος τους είναι να χωρίσουν τη Νιγηρία σε πολλά ανεξάρτητα κράτη, με το καθένα πιθανότατα να κυριαρχείται από μια συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα. Αν και τέτοιες προτάσεις μπορεί να ακούγονται υπερβολικές, κερδίζουν δυναμική, βοηθώντας να εμφυσηθεί νέα ζωή σε αυτονομιστικά κινήματα, ιδιαίτερα στην παλιά περιοχή της Biafra.

Και μετά υπάρχουν εκείνοι, όπως ο γνωστός Νιγηριανός δικηγόρος και σχολιαστής Robert Clarke, που ζήτησαν την επιστροφή σε στρατιωτική διακυβέρνηση. Στο παρελθόν, ο στρατός θεωρείτο από τους περισσότερους Νιγηριανούς -και από τον εαυτό του- ως ο απόλυτος εγγυητής της ύπαρξης της χώρας. Έχει παρέμβει επτά φορές τα τελευταία 60 χρόνια, ανατρέποντας εκλεγμένες και μη εκλεγμένες κυβερνήσεις όποτε οι στρατηγοί κρίνουν ότι η πολιτική διαδικασία έχει καταρρεύσει (ή ότι απειλούσε τα συμφέροντά τους). Κάθε φορά, η στρατιωτική ηγεσία δικαιολογεί την παρέμβασή της ως ότι ζητήθηκε από τον λαό, και πλήθος Νιγηριανών συχνά γιόρταζαν την άφιξη της στρατιωτικής κυβέρνησης και την αποχώρηση των διεφθαρμένων πολιτικών. Αυτή είναι η πηγή της μνήμης από την οποία αντλούν οι στρατιωτικοί που θέλουν να σπάσουν το τρέχον αδιέξοδο.

Η διοίκηση του Μπουχάρι αναμενόμενα απέρριψε τις εκκλήσεις για στρατιωτική επέμβαση, υποστηρίζοντας ότι πολιτικοί, παραδοσιακοί ηγέτες, και θρησκευτικοί ηγέτες προσπαθούν να υποδαυλίσουν ένα πραξικόπημα. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου σαφές ότι οι ανώτερες δυνάμεις του στρατού -ή ακόμη και το σώμα των κατώτερων αξιωματικών- έχουν τα κότσια να αναλάβουν τις καθημερινές κυβερνητικές ευθύνες. Προς το παρόν, τουλάχιστον, φαίνεται ότι οι Νιγηριανοί θα πρέπει να υπομείνουν την κλιμακούμενη βία χωρίς μεγάλη ελπίδα ανακούφισης από την εθνική ή τις τοπικές κυβερνήσεις τους.

ΘΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΟΥΝ ΟΠΩΣ-ΟΠΩΣ;

Η Νιγηρία συχνά επευφημείται για την ικανότητά της να «ξεμπερδεύει» καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως συνέβη κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου 1967–70, με την δημιουργία στρατιωτικής διακυβέρνησης από το 1975 έως το 1999, καθώς και με τα σκαμπανεβάσματα των διεθνών τιμών του πετρελαίου και τις επαναλαμβανόμενες δημοσιονομικές κρίσεις. Η Νιγηρία μπορεί ακόμη να καταφέρει να ξεμπερδέψει από την τρέχουσα κρίση, αλλά αυτό φαίνεται όλο και πιο απίθανο δεδομένου του επιπέδου ανασφάλειας και της δυνατότητας των γενικών εκλογών το 2023 να προκαλέσουν ακόμη μεγαλύτερη διαφωνία και βία.

Οι διεθνείς εταίροι της Νιγηρίας μπορούν να βοηθήσουν στην αποτροπή αυτού του αποτελέσματος -και, τελικά, να αντιστρέψουν την διαδικασία της κρατικής αποτυχίας. Όσο ο Μπουχάρι είναι στην εξουσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να συνεχίσουν να καταγγέλλουν δημόσια τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της διοίκησής του και να ονοματίσουν τους πολιτικούς ηγέτες που επιδιώκουν ιδιοτελή συμφέροντα. Θα πρέπει επίσης να ακυρώσουν τις βίζες νιγηριανών αξιωματούχων και επιχειρηματιών με την πρώτη ένδειξη εγκληματικότητας ή παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ωστόσο, η Ουάσιγκτον πρέπει να ανταποκριθεί στα αιτήματα της Νιγηρίας για στρατιωτική βοήθεια με προσοχή. Η στρατιωτική και η αστυνομική βοήθεια πρέπει να εξαρτώνται από την πραγματική, μετρήσιμη μεταρρύθμιση αυτών των υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης μιας συνιστώσας για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αλλά υπάρχουν πολλά που μπορούν να κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι φίλοι της Νιγηρίας για να βοηθήσουν στην σταθεροποίηση της οικονομίας της χώρας, η οποία έχει υποστεί βλάβη από την πτώση των διεθνών τιμών ενέργειας. Πρέπει να παροτρύνουν τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να υποστηρίξουν την απελευθέρωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας της Νιγηρίας και να ενισχύσουν την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζάς της. Η Ουάσιγκτον μπορεί επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο να υποστηρίξει τις προσπάθειες της Νιγηρίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να υποστηρίξουν την ώθηση για μια πιο φιλόδοξη προσπάθεια υπό Νιγηριανή καθοδήγηση για την ανοικοδόμηση του κράτους -όποια μορφή και αν θα μπορούσε να πάρει. Μέσα από ανταλλαγές, συνέδρια, τεχνικές συμβουλές και άλλα εργαλεία «ήπιας διπλωματίας», οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να βοηθήσουν την κοινωνία των πολιτών και τους μη κυβερνητικούς οργανισμούς της Νιγηρίας στις προσπάθειές τους να ενισχύσουν την δημοκρατία της χώρας. Ο Οργανισμός Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (U.S. Agency for International Development ) θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην ενίσχυση του υποκείμενου δημοκρατικού ήθους της Νιγηρίας, ιδίως υποστηρίζοντας την ενισχυμένη εκπαίδευση για νέους πολιτικούς ηγέτες και ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών.

Ωστόσο, ο χρόνος τελειώνει για τη Νιγηρία. Η χώρα θα μπορούσε σύντομα να είναι σε ακόμη χειρότερη κατάσταση. Υπάρχουν ισλαμιστές αντάρτες προ των πυλών, μαζί με άλλες σοβαρές απειλές για την εσωτερική ειρήνη και ασφάλεια. Οι Νιγηριανοί είναι ανθεκτικοί, αλλά οι καλύτερες προσπάθειές τους να αντιστρέψουν την κατάρρευση του κράτους της Νιγηρίας απαιτούν άμεση υποστήριξη.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.reuters.com/world/africa/nigeria-urges-us-move-africa-comman...
[2] https://www.youtube.com/watch?v=yn-dzRL6LSY
[3] https://www.cfr.org/blog/nigerias-catholic-bishops-nation-falling-apart
[4] https://guardian.ng/news/nigerians-cant-stand-two-more-years-of-buhari-r...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/africa/2021-05-31/giant-africa-f...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition