Ρήγμα στην διεθνή ενεργειακή αγορά

Μεγάλη αναταραχή στην διεθνή αγορά των ορυκτών καυσίμων έχει προκαλέσει η έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (International Energy Agency, ΙΕΑ) με τίτλο Net Zero by 2050 (ΝΖΕ) [1], που δημοσιεύτηκε πριν δύο εβδομάδες εν μέσω πανηγυρισμών από το πράσινο λόμπι και τις απανταχού περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Μια αντλία βενζίνης σε πρατήριο καυσίμων στην Σεούλ. Η Νότια Κορέα είναι επίσης μέλος του ΙΕΑ των 28 εθνών. REUTERS / Jo Yong-Hak
---------------------------------------------------------

Η εν λόγω Έκθεση υποστηρίζει με πληθώρα στοιχείων και με την κατάλληλη μοντελοποίηση ότι εάν δεν σταματήσουμε άμεσα να αυξάνουμε την κατανάλωση σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα δεν υπάρχει περίπτωση να φθάσουμε τους στόχους για μηδενικές εκπομπές CO2 μέχρι το 2050. Οι εκπομπές από την καύση πετρελαίου και φυσικού αερίου, υπογραμμίζει, ευθύνονται για το μεγαλύτερο ποσοστό εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου. Για αυτόν τον λόγο, ο ΙΕΑ εισηγείται στις κυβερνήσεις-μέλη του -αφορά όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας- να σταματήσουν άμεσα κάθε έρευνα για νέα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, καθότι αυτά που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα αρκούν και με το παραπάνω για να καλύψουν την από εδώ και εμπρός, υποτιθέμενη, φθίνουσα κατανάλωση.

Βέβαια, εδώ οι διαπιστώσεις του ΙΕΑ έρχονται σε πλήρη αντίφαση με τα ευρήματα του ίδιου του οργανισμού, όπως δημοσιεύτηκαν πριν 3 μόλις μήνες στην έκθεσή του «Oil 2021», όπου προβλέπει ταχεία ανάκαμψη της αγοράς μετά την πανδημία του COVID-19 και αύξηση της ζήτησης αργού, όπου αυτή προβλέπεται να φθάσει τα 104 εκατ. βαρέλια/ημέρα το 2026, από τα 96 εκατ. βαρέλια που είναι σήμερα. Τώρα, το πώς θα επιτευχθεί η μείωση στην κατανάλωση, χωρίς την λήψη αστυνομικών μέτρων, ώστε να εισέλθει ο κλάδος σε φθίνουσα πορεία (όπερ και το ζητούμενο) αυτό δεν μας το εξηγεί ο κατά τα άλλα λαλίστατος ΙΕΑ.

Σύμφωνα με την λογική των ιθυνόντων του εν Παρισίοις εδρεύοντος οργανισμού, αρκεί η προτροπή προς τις κυβερνήσεις, οι οποίες υποτίθεται ότι μέσω της μη χορήγησης νέων αδειών για παραχωρήσεις θα οδηγήσουν τις εταιρείες σε περιορισμό των παραγωγικών τους δραστηριοτήτων, και εν τέλει στον οικονομικό τους μαρασμό, στόχο που ως γνωστό έχουν θέσει πολλοί «πράσινοι» ακτιβιστές. Μάλιστα, τα στελέχη του ΙΕΑ προτρέπουν τις πετρελαϊκές να αλλάξουν αντικείμενο εργασιών και μεταξύ άλλων να ασχοληθούν με την υπεράκτια παραγωγή ηλεκτρισμού από αιολική ενέργεια!

Και εάν υποθέσουμε ότι ορισμένες κυβερνήσεις ακολουθήσουν τις προτροπές του ΙΕΑ (όπως λχ. η ελληνική, όχι όμως η τουρκική), η παραγωγή δεν πρόκειται να μειωθεί σημαντικά, για τον απλούστατο λόγο ότι παραγωγοί χώρες όπως είναι η Ρωσία, το Καζακστάν, και οι χώρες του OPEC, που δεν συμμετέχουν στον ΙΕΑ, θα σπεύσουν να αυξήσουν την παραγωγή τους ώστε να καλύψουν το κενό που θα δημιουργηθεί αποκομίζοντας ταυτόχρονα σοβαρά οικονομικά οφέλη, διότι, παρά τις συστάσεις του ΙΕΑ, ο κόσμος θα εξακολουθήσει να καταναλώνει πετρέλαιο και μάλιστα σε ολοένα αυξανόμενες ποσότητες. Ενδεικτικό είναι ότι χώρες με αυξημένο το αίσθημα ενεργειακής ασφάλειας, όπως είναι η Ιαπωνία και η Αυστραλία οι οποίες έχουν ήδη αντιδράσει αρνητικά στα κελεύσματα του ΙΕΑ, προτάσσουν την ανάγκη εξασφάλισης ενεργειακής επάρκειας που μόνο το φυσικό αέριο μπορεί να καλύψει με οικονομικά ανταγωνιστικούς όρους κατά τις επόμενες δεκαετίες.

Ενώ η έκθεση του ΙΕΑ έγινε ενθουσιωδώς δεκτή από το περιβαλλοντικό λόμπι και την «πράσινη» διακυβέρνηση της ΕΕ, που ως γνωστόν βλέπει την οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης αποκλειστικά και μόνο μέσα από την «πράσινη» οικονομία και το περίφημο Green Deal, παράγοντες της διεθνούς χρηματαγοράς με τοποθετήσεις σε ευρύ φάσμα εταιρειών του ενεργειακού τομέα, εξέφρασαν σκεπτικισμό ως προς την γραμμή που αποφάσισε την δεδομένη στιγμή να εκφράσει ο Οργανισμός, με την κριτική τους να επικεντρώνεται στο κενό που παρατηρείται μεταξύ υπερφιλόδοξων στόχων και της πραγματικότητας των αγορών, όπου η δυνατότητα εφαρμογής ρηξικέλευθων και μακρόπνοων πολιτικών είναι εξ’ ανάγκης περιορισμένη χωρίς την ύπαρξη κεντρικού σχεδιασμού τύπου Σοβιέτ. Σύμφωνα, μάλιστα, με τους ανωτέρω παράγοντες, η νέα αυτή έκθεση του ΙΕΑ φαίνεται ότι υποκινήθηκε από πολιτικο-οικονομικές σκοπιμότητες συγκεκριμένων κρατών-μελών του Οργανισμού, αφού το ύφος και η διατύπωση των προτεραιοτήτων (priority actions) μοιάζουν περισσότερο με κατάλογο ειλημμένων αποφάσεων (pronouncements) παρά με προτάσεις πολιτικής (recommendations).

Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι ορισμένες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ έχουν εκφράσει σοβαρές ενστάσεις για τα πορίσματα και τις εισηγήσεις της εν λόγω Έκθεσης του ΙΕΑ, υποστηρίζοντας ότι μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές τους χωρίς να εγκαταλείψουν απαραίτητα τους υδρογονάνθρακες, ιδιαίτερα δε το φυσικό αέριο που κατά την καύση του έχει 50% λιγότερες εκπομπές από όσο ο άνθρακας. Οι ανωτέρω χώρες υποστηρίζουν εξάλλου την αναγκαιότητα χρήσης φυσικού αερίου, το οποίο θεωρούν απαραίτητο για την λειτουργία της οικονομίας τους. Η δε εγκατάλειψη της παραγωγής υδρογονανθράκων από τις χώρες του ΟΟΣΑ αναπόφευκτα οδηγεί σε μονοπωλιακή παραγωγή από τον OPEC και την Ρωσία, οι οποίες δεν έχουν ουδεμία πρόθεση να μειώσουν την παραγωγή τους. Αντίθετα θα την αυξήσουν αναπληρώνοντας το κενό που θα δημιουργηθεί από την απόσυρση του Δυτικών πετρελαϊκών.

Βέβαια, ο ΙΕΑ, που σπανίως δρα αυτοβούλως, στην προκειμένη περίπτωση φαίνεται ότι είχε την πλήρη υποστήριξη της κυβέρνησης Μπάιντεν και του Βερολίνου, με το δεύτερο να υποστηρίζει την βίαιη και απόλυτη αλλαγή του οικονομικού-ενεργειακού μοντέλου μέσω της ανάδειξης σε παγκόσμια κλίμακα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), του υδρογόνου, των συστημάτων αποθήκευσης και των power electronics, δηλαδή τεχνολογιών που ευελπιστεί ότι θα ελέγχει απόλυτα σε λίγα χρόνια και μέσω αυτών θα εμπεδώσει περαιτέρω την οικονομική κυριαρχία του στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Μπορεί τελικά το παγκόσμιο ενεργειακό μίγμα να μην αλλάξει ακριβώς όπως προβλέπουν οι μοντελοποιοί του ΙΕΑ, με την απόλυτο περιθωριοποίηση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, όμως είναι απόλυτα βέβαιο ότι θα υπάρξει αλλαγή κατεύθυνσης του διεθνούς ενεργειακού συστήματος, όπως ήδη διαφαίνεται, με επιταχυνόμενη την διεύρυνση της χρήσης ηλεκτρικών συστημάτων μέσω της μεγαλύτερης διείσδυσης των ΑΠΕ, της ηλεκτροκίνησης και των smart grids.

Η Ελλάδα καθότι είναι μια σχετικά μικρή σε μέγεθος χώρα μπορεί πιο εύκολα να προσαρμόσει το ενεργειακό της σύστημα και ήδη προχωρά με γρήγορους σχετικά ρυθμούς στην πλήρη απολιγνιτοποίηση της ηλεκτροπαραγωγής της, ενώ μέσω επιδοτήσεων (βλέπε ΕΤΜΕΑΡ) επιδιώκει τεράστια διείσδυση των ΑΠΕ (στο 65% του ηλεκτρικού μείγματος) μέχρι το 2030. Βέβαια, και όπως εξηγούμε σε σχόλιό μας στο energia.gr [2], το πρόβλημα της χώρας μας θα εξακολουθήσει να είναι η ενεργειακή της ασφάλεια, που μόνο μέσω της εγχώριας παραγωγής φυσικού αερίου μπορεί να εξασφαλισθεί ικανοποιητικά. Υπό αυτή την έννοια, η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να θέλει να αναπτύξει (και όχι να τα εγκαταλείψει) τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που διαθέτει στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης, καθότι αποτελούν πραγματική ελπίδα οικονομικής και κοινωνικής αναβάθμισης.

Εδώ, η κυβέρνηση, όπως ακριβώς έπραξε εκείνη της Ιαπωνίας, θα πρέπει να εγείρει σοβαρές αντιρρήσεις τόσο στον ΙΕΑ όσο και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και να εξηγήσει ότι αδυνατεί να αναπτύξει περαιτέρω τις ΑΠΕ και την μεγάλης κλίμακας ηλεκτροκίνηση που ανέξοδα υπόσχεται (και η οποία πολύ σύντομα θα απαιτεί σημαντικό μέρος του ηλεκτρικού φορτίου) χωρίς την συνδρομή του φυσικού αερίου και την παροχή επαρκούς φορτίου βάσης, που μόνο το φυσικό αέριο μπορεί να εξασφαλίσει με οικονομικά ανταγωνιστικούς όρους. Σε διαφορετική περίπτωση η Ελλάδα θα είναι υποχρεωμένη να καταφύγει σε μαζικές εισαγωγές ηλεκτρισμού (ήδη καλύπτει κατά μέσο όρο το 15% της ηλεκτρικής ζήτησης με εισαγωγές), ενώ η δυνατότητα ανάπτυξης συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας σε πραγματικά μεγάλη κλίμακα έχουν υψηλό, αν όχι απαγορευτικό, κόστος και μετατίθεται για μετά το 2030.

Χώρες παραγωγοί που προμηθεύουν την Ελλάδα με αέριο (πχ. Ρωσία, Αζερμπαϊτζάν, Κατάρ, Αλγερία) δεν πρόκειται αίφνης -αλλά ούτε σε 10 χρόνια από σήμερα- να σταματήσουν να παράγουν και να εξάγουν φυσικό αέριο ανταποκρινόμενες στα κελεύσματα του ΙΕΑ και στις εσχατολογικές δοξασίες περί μη αναστρέψιμης κλιματικής αλλαγής. Οι χώρες αυτές εξάλλου έχουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις με πολλά κράτη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, και είναι αποφασισμένα να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους ως προς τις παραδόσεις καυσίμων.

Τέλος, λόγω της γεωγραφικής θέσης και του εκτενούς δικτύου αγωγών και τέρμιναλ LNG που αναπτύσσονται εντός της χώρας (ήδη προγραμματίζονται δύο πλωτά FSRU τέρμιναλ για LNG) και των πολλαπλών διασυνδέσεων με τα γειτονικά κράτη, η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να επιθυμεί την χρήση φυσικού αερίου για τα επόμενα χρόνια. Για αυτό η χώρα μας πρέπει να επιμείνει στην πρόθεσή της να αναπτύξει τα κοιτάσματα που έχουν εντοπισθεί σε γεωλογικούς σχηματισμούς νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης, και περιέχονται στις δύο μεγάλες παραχωρήσεις που έχουν κατοχυρωθεί στη κοινοπραξία Total-ExxοnMobil- ΕΛΠΕ. Δυστυχώς, όμως, η κυβέρνηση (βλέπε δηλώσεις ΥΠΕΞ, Ν. Δένδια [3]) αντιτίθεται στην αξιοποίηση των εν λόγω κοιτασμάτων για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος και προσήλωσης στην «πράσινη» ανάπτυξη. Ως εκ τούτου, προκύπτει το ερώτημα αν η Ελλάδα, με μια προβληματική οικονομία και με τεράστιο δημόσιο χρέος, έχει την πολυτέλεια να αρνείται επενδύσεις και τεχνογνωσία που μπορούν να την βγάλουν από το σημερινό οικονομικό αδιέξοδο.

Σύνδεσμοι:
[1] https://iea.blob.core.windows.net/assets/4482cac7-edd6-4c03-b6a2-8e79792...
[2] https://www.energia.gr/article/177908/poreia-sto-agnosto-horis-thn-asfal...
[3] https://newpost.gr/politiki/608125150cf5389e7f5e8999/nikos-dendias-den-s...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition