Οι κρίσιμες προσεχείς ιρανικές προεδρικές εκλογές | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι κρίσιμες προσεχείς ιρανικές προεδρικές εκλογές

Ποια θα είναι η εξωτερική πολιτική της Ισλαμικής Δημοκρατίας;
Περίληψη: 

Θα επισημοποιηθεί η στροφή του Ιράν προς τη Μόσχα και το Πεκίνο, ή με την πιθανή διευθέτηση του ζητήματος σχετικά με την πυρηνική συμφωνία της Δύσης με το Ιράν θα ομαλοποιηθούν οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη; Αν και οι περισσότερες πιθανότητες δείχνουν προς το πρώτο σενάριο, δεν μπορεί να αποκλειστεί μια ανατροπή.

Ο ΑΛΕΞΗΣ ΛΕΚΑΚΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΙΟΣ είναι υποψήφιος διδάκτωρ ιρανικής εξωτερικής πολιτικής στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου κι υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). Στο πλαίσιο της υπό εκπόνηση διατριβής του, έχει πραγματοποιήσει επιτόπια έρευνα στην Τεχεράνη.

Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν στα 42 χρόνια της ζωής της έχει διεξαγάγει 37 εκλογικές αναμετρήσεις [1], αναμφίβολα ένας ιδιαιτέρως υψηλός αριθμός για τα δεδομένα της Μέσης Ανατολής. Στις 36 πρώτες εκλογές, δε, ο μέσος όρος προσέλευσης του εκλογικού σώματος ήταν στο 63% [2]. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η ιρανική ηγεσία συνηθίζει να καυχιέται, αν όχι να διατυμπανίζει, ότι σχεδόν πάντοτε ο ιρανικός λαός, σε αντίθεση με τις Δυτικές κοινωνίες, τιμά με υψηλή συμμετοχή τις εκλογές της χώρας, και δη τις προεδρικές. Ωστόσο, κάτι ανάλογο φαίνεται να τίθεται εν αμφιβόλω στις 18 Ιουνίου, όταν δηλαδή θα διεξαχθούν οι 13ες προεδρικές εκλογές της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν.

ΟΙ ΠΡΟΕΔΡΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΙΡΑΝ

Σύμφωνα με το ιρανικό σύνταγμα, ο πρόεδρος εκλέγεται κάθε τέσσερα χρόνια (αρ. 114) κι αποτελεί τον ισχυρότερο θεσμικό παράγοντα της χώρας μετά τον Ανώτατο Ηγέτη (αρ. 113). Επίσης, για να διεκδικήσει κάποιος την προεδρία δεν αρκεί μόνο να είναι Ιρανός στην ιθαγένεια, αλλά πρέπει επιπροσθέτως να έχει γεννηθεί στο Ιράν (αρ. 115). Όσον αφορά την θητεία του, μπορεί να διεκδικήσει έως δύο διαδοχικές τετραετίες (αρ. 114). Ταυτόχρονα, όμως, δεν υπάρχει περιορισμός στον συνολικό αριθμό των θητειών, καθώς ένας πρώην πρόεδρος μετά από ένα διάλειμμα τουλάχιστον μιας τετραετίας από την τελευταία του διπλή θητεία επιτρέπεται να ανεβεί ξανά στο αξίωμα. Πρέπει να επισημανθεί, βέβαια, ότι κανένας Ιρανός πολιτικός στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας δεν έχει καταφέρει να εκλεγεί για τρίτη (μη συνεχόμενη) φορά.

07062021-1.jpg

Μια αφίσα του προεδρικού υποψηφίου Ebrahim Raisi, σε έναν δρόμο στην Τεχεράνη του Ιράν, στις 4 Ιουνίου 2021. Majid Asgaripour/WANA (West Asia News Agency) via REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Αναφορικά με την εκλογική διαδικασία, για να αναδειχθεί ένας υποψήφιος από τον πρώτο γύρο νικητής θα πρέπει να εξασφαλίσει την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων. Ειδάλλως, η διαδικασία πάει στον δεύτερο γύρο, όπου οι δύο υποψήφιοι με τους περισσότερους ψήφους προκρίνονται και νικητής αναδεικνύεται ύστερα εκείνος που συγκεντρώνει μια απλή πλειοψηφία. Ως προς την ισχύ του Ιρανού προέδρου, το περιθώριο ελιγμών του είναι μεγαλύτερο στη σφαίρα της οικονομικής πολιτικής παρά στην εξωτερική πολιτική, όπου πρέπει να έρχεται σε συνεννόηση με τα άλλα κέντρα ισχύος στα πλαίσια του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας. Ως εκ τούτου, συνδιαμορφώνει, αλλά δεν καθορίζει κατά μόνας τον διεθνή προσανατολισμό της χώρας. Εντούτοις, κάποιοι πρόεδροι κατά το παρελθόν έχουν κατορθώσει να αφήσουν, σε κυμαινόμενο βαθμό ασφαλώς, το αποτύπωμά τους στην ακολουθητέα εξωτερική πολιτική σε επίπεδο τόνου και τακτικής.

Ένα ενδιαφέρον παρατηρούμενο φαινόμενο είναι ότι με εξαίρεση τους δύο πρώτους προέδρους της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, τον Αμπολχασάν Μπανί-Σαντρ που καθαιρέθηκε και τoν Μοχαμάντ Αλί Ρατζαΐ που δολοφονήθηκε, όλοι οι (πέντε) κατοπινοί έχουν επιτύχει να επανεκλεγούν για δεύτερη συνεχόμενη φορά κι άρα να θητεύσουν για οκτώ συναπτά έτη στο δεύτερο υψηλότερο αξίωμα της χώρας. Συνεπώς, ο επόμενος πρόεδρος που θα αναδειχθεί από την προσεχή λαϊκή ετυμηγορία, κατά πάσα πιθανότητα δε θα ξεφύγει από αυτό το μοτίβο και γι’ αυτό και θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με ορίζοντα οκταετίας.

Η ΚΡΙΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΕΧΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ

Το Ιράν βρίσκεται σε μια ιδιαιτέρως δύσκολη οικονομική κατάσταση ως απόρροια κυρίως των σκληρών οικονομικών κυρώσεων που επανάφερε η διοίκηση Ντόναλντ Τραμπ, αποχωρώντας μονομερώς τον Μάιο 2018 από την διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, και δευτερευόντως της οικονομικής κακοδιαχείρισης της κυβερνήσεως του Χασάν Ροχανί. Η αυξανόμενη οικονομική δυσπραγία έχει προκαλέσει ένα σημαντικό κύμα λαϊκής δυσαρέσκειας, όπως φάνηκε άλλωστε από την πραγματοποίηση αυξανόμενου αριθμού διαδηλώσεων διαμαρτυρίας σε όλη την χώρα τα τελευταία χρόνια, με σημαντικότερη εκείνη του Νοεμβρίου 2019. Επίσης, αυτή η δυσαρέσκεια μεταφρασμένη σε πολιτική απάθεια, έχει αποτυπωθεί και στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του Φεβρουαρίου 2020, στις οποίες συμμετείχε μόλις το 42% του εκλογικού σώματος, ήτοι το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής σε εκλογές στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας [3]. Κατά συνέπεια, οι επερχόμενες εκλογές αποτελούν πρόκληση για το εάν καταφέρει το ιρανικό καθεστώς να πείσει ένα μεγάλο μέρος των πολιτών να προσέλθει στις κάλπες, κάτι που μοιάζει δύσκολο με βάση τις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Γι’ αυτό κι οι ιρανικές Αρχές δε σταματούν να επισημαίνουν πόσο σημαντική είναι η υψηλή συμμετοχή στις εκλογές για την ασφάλεια και νομιμοποίηση στο εξωτερικό της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Προπαντός, όμως, οι επερχόμενες εκλογές είναι ιδιαιτέρως κρίσιμες, διότι εντός της εν δυνάμει οκταετoύς θητείας του επόμενου πρόεδρου είναι αρκετά ρεαλιστικό το ενδεχόμενο να λάβει χώρα η διαδοχή του Ανώτατου Ηγέτη της χώρας. Ο Αγιατολά Αλί Χαμενεΐ, ο σημερινός Ανώτατος Ηγέτης, αν και χαίρει άκρας πνευματικής διαύγειας, δεν παύει να διανύει το ογδοηκοστό δεύτερο έτος της ηλικίας του. Η ομαλή τέλεση της διαδικασίας ανάδειξης κι η καθαυτή επιλογή του νέου Ηγέτη από την Συνέλευση των Εμπειρογνώμων, ένα σώμα 88 κληρικών που εκλέγεται κάθε οχτώ χρόνια, είναι καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν.