Οι κρίσιμες προσεχείς ιρανικές προεδρικές εκλογές | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι κρίσιμες προσεχείς ιρανικές προεδρικές εκλογές

Ποια θα είναι η εξωτερική πολιτική της Ισλαμικής Δημοκρατίας;

Όταν ο Αλί Χαμενεΐ αναρριχήθηκε στο κορυφαίο αξίωμα της χώρας το 1989, έλαβε νομιμοποίηση όχι από τα τότε φτωχά του θρησκευτικά διαπιστευτήρια αλλά από την επίκληση εκ μέρους του Ραφσαντζανί μιας φερόμενης εμπιστευτικής επιθυμίας του Χομεϊνί, λίγο πριν αποβιώσει, να τον διαδεχθεί o Χαμενεΐ [4]. Μια ανάλογη σύνδεση με τον Χομεϊνί -η φιγούρα του οποίου αποτελεί ό,τι πιο ιερό στον δημόσιο διάλογο της Ισλαμικής Δημοκρατίας- δε θα μπορέσει να επικαλεστεί ο επόμενος Ηγέτης, κάτι που θα δυσκολέψει την καθολική αποδοχή του, ιδίως εν μέσω μιας δύσκολης οικονομικής συγκυρίας για την χώρα. Γι’ αυτό και θα χρειαστεί την στήριξη των άλλων κέντρων ισχύος για να εδραιώσει την αρχικώς ασταθή εξουσία του. Σε αυτό το σημείο έγκειται κι η σημασία του επόμενου προέδρου, οποίος θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ομαλή έκβαση αυτής της κρίσιμης μεταβατικής περιόδου. Επί παραδείγματι, ο Ραφσαντζανί στα πρώτα του χρόνια ως πρόεδρος (1989-1997) διατέλεσε έναν τέτοιον ρόλο, βοηθώντας καταλυτικά τον νεοεκλεγμένο τότε στο αξίωμα του Ανώτατου Ηγέτη, Αλί Χαμενεΐ, να σταθεροποιήσει σταδιακά την θέση του και να ενδυναμώσει τη νομιμοποίησή του στα υπόλοιπα κέντρα ισχύος. Συνεπώς, όποια από τις διάφορες φατρίες της ιρανικής πολιτικής ελίτ επιτύχει να έχει υπό τον έλεγχό της την προεδρία την επόμενη τετραετία, αν όχι οκταετία, θα έχει σημαντικό λόγο στις καθοριστικής σημασίας εσωτερικές εξελίξεις που επίκεινται στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον.

07062021-2.jpg

Ένας Ιρανός κληρικός εγγράφεται ως υποψήφιος για τις προεδρικές εκλογές στο Υπουργείο Εσωτερικών, στην Τεχεράνη του Ιράν, στις 11 Μαΐου 2021. WANA (West Asia News Agency) via REUTERS
-------------------------------------------------------------------------------

Η ΑΜΦΙΛΕΓΟΜΕΝΗ ΝΕΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΕΚΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ

Λίγες μόλις μέρες πριν ξεκινήσει η περίοδος υποβολής των υποψηφιοτήτων για τις προεδρικές εκλογές, το Συμβούλιο Περιφρούρησης, το οποίο μετονομάσθηκε εσχάτως σε Συνταγματικό Συμβούλιο κι είναι επιφορτισμένο με την εξέταση και τελική διαλογή-επικύρωση των υποψηφιοτήτων, προέβη σε μια περιοριστική ερμηνεία του εκλογικού νόμου, γεγονός που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στο εσωτερικό της χώρας. Ενδεικτικά, έθεσε το ηλικιακό όριο συμμετοχής στα 40 έως 75 έτη και την υποχρέωση οι υποψήφιοι να κατέχουν τουλάχιστον μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών ή το αντίστοιχο δίπλωμα των θεολογικών σεμιναρίων. Επίσης, όρισε την υποχρέωση οι αιτούντες να έχουν λευκό ποινικό μητρώο και να μην έχουν λάβει μέρος στο κίνημα αμφισβήτησης των προεδρικών εκλογών του 2009 [5]. Οι παραπάνω όροι θεωρήθηκαν από τους μετριοπαθείς συντηρητικούς και τους μεταρρυθμιστές ότι ήταν φωτογραφικοί, για να αποκλειστούν από την διαδικασία συγκεκριμένα πρόσωπα του στρατοπέδου τους που κατά την εκτίμησή τους είχαν πιθανώς καλές προοπτικές στις επερχόμενες εκλογές. Συγκεκριμένα, αναφέρονται στον μετριοπαθή 39χρονο Υπουργό Τεχνολογίας της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών, Αζαρί Τζαχρομί, και στον επιφανή μεταρρυθμιστή Μοσταφά Ταΐζαντέ που εξέτισε ποινή 7 ετών στην φυλακή μετά τις επεισοδιακές εκλογές του 2009.

Η πιο βαρυσήμαντη για το μέλλον της χώρας, όμως, ερμηνεία που έκανε το Συμβούλιο ήταν ότι επιτρέπει πλέον να συμμετάσχουν στις εκλογές εν ενεργεία στρατιωτικοί με βαθμό υποστράτηγου και πάνω [6]. Κατά το παρελθόν, έχουν λάβει μέρος στις προεδρικές εκλογές εν αποστρατεία αξιωματικοί των Φρουρών της Επανάστασης -όπως ο Αλί Σαμχανί, ο Μοχσέν Ρεζαΐ κι ο Μπαγέρ Γαλιμπάφ- χωρίς ωστόσο να καταφέρουν να συγκινήσουν το εκλογικό σώμα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η εν λόγω νέα ερμηνεία αγνοεί επιδεικτικά κι επισήμως την σαφή εντολή που είχε δώσει ο Χομεϊνί στην διαθήκη του, να απέχουν οι στρατιωτικοί από την πολιτική [7], κάτι που φαντάζει ιδιαιτέρως ρηξικέλευθο από την στιγμή που στο σημερινό Ιράν όλες οι φατρίες, ανεξαρτήτως ιδεολογικής τοποθετήσεως, επικαλούνται στον πολιτικό διάλογο τις απόψεις του γενάρχη του καθεστώτος της Ισλαμικής Δημοκρατίας, προκειμένου να αντλήσουν νομιμοποίηση και το ηθικό πλεονέκτημα στον εσωτερικό τους ανταγωνισμό για την εξουσία. Ουσιαστικά, όμως, η παραπάνω ενέργεια επισημοποιεί έναν νέο συσχετισμό ισχύος που έχει επέλθει ανάμεσα στα κέντρα ισχύος του ιρανικού καθεστώτος τουλάχιστον τα τελευταία δέκα χρόνια, ήτοι την υπέρμετρη ισχυροποίηση του σώματος των Φρουρών της Επανάστασης στους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων. Παράλληλα, θέτοντας το κριτήριο του βαθμού του υποστράτηγου και άνω, το Συμβούλιο Περιφρούρησης κλείνει (προσώρας) την πόρτα σε κατώτερου βαθμού αξιωματικούς των Φρουρών της Επανάστασης που είχαν εκδηλώσει μαζικά τον ενδιαφέρον τους να διεκδικήσουν την προεδρία στις επερχόμενες εκλογές.

H παραπάνω κίνηση του Συνταγματικού Συμβουλίου να θέσει νέα κριτήρια για τις προεδρικές εκλογές, δημιούργησε έντονη αντίδραση, επειδή διάφοροι επικριτές υποστήριξαν ότι το εν λόγω συμβούλιο υπερέβη των θεσμικών του αρμοδιοτήτων και προέβη εκνόμως σε μια νομοπαραγωγική ενέργεια, παρακάμπτοντας το αρμόδιο προς τούτο όργανο, το κοινοβούλιο. Εντούτοις, το ίδιο το κοινοβούλιο, στο οποίο κατέχουν την πλειοψηφία οι συντηρητικοί, υποστήριξε την περιοριστική ερμηνεία του Συμβουλίου Περιφρούρησης. Από τη μεριά του, ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί αντέδρασε, δίνοντας εντολή στο Υπουργείο Εσωτερικών να αγνοήσει κατά την κατάθεση των υποψηφιοτήτων τα νέα κριτήρια που έθεσε το Συνταγματικό Συμβούλιο [8]. Παρά τις εκπεφρασμένες ενστάσεις, όμως, το Συμβούλιο Περιφρούρησης ως το όργανο εκείνο που είναι αρμόδιο για την έγκριση των τελικών υποψηφιοτήτων, είχε τον τελευταίο λόγο στην εν λόγω διαμάχη [9].

ΟΙ ΗΧΗΡΟΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΙ ΚΙ Η ΑΠΡΟΣΜΕΝΗ ΤΕΛΙΚΗ ΛΙΣΤΑ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ