Η υπόσχεση της αφρικανικής «διογκούμενης νεολαίας»

Τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, χιλιάδες νεαροί διαδηλωτές κατέβηκαν στους δρόμους στο Καμερούν για να ζητήσουν την παραίτηση του προέδρου Paul Biya, ο οποίος κυβερνά αυτή την χώρα της Δυτικής Αφρικής από το 1982. Η κυβέρνηση του Biya απάντησε προβλέψιμα, με μια βάναυση καταστολή. Οι δυνάμεις του συνέλαβαν ηγέτες της αντιπολίτευσης και σκότωσαν διαδηλωτές, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος παρέμεινε ως επί το πλείστον σιωπηλός. Όντας τώρα 88 ετών και εξακολουθώντας να είναι σταθερά στην εξουσία, ο Biya είναι σχεδόν 70 χρόνια μεγαλύτερος από τον μέσο Καμερουνέζο, κάτι που τον καθιστά τον γηραιότερο ηγέτη στον κόσμο σε σχέση με τους πολίτες του. Δύο γενιές Καμερουνέζων έχουν μεγαλώσει υπό την αυταρχική του διακυβέρνηση, και πιθανώς θα μπορούσε επίσης μια τρίτη˙ ο Μπιγιά κατάργησε τα όρια στην [προεδρική] θητεία το 2008, οπότε θα είναι επιλέξιμος για μια υποψηφιότητα επανεκλογής το 2024.

Αντικυβερνητική διαμαρτυρία στην Κινσάσα, στην Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τον Ιούλιο του 2005. David Lewis / Reuters
-----------------------------------------------------------------

ΟΙ γηράσκοντες, εκτός επαφής ηγέτες αποτελούν πρόβλημα σε ολόκληρη την Αφρική. Ο μέσος Αφρικανός κυβερνήτης είναι 63 ετών, ενώ ο πληθυσμός της ηπείρου -ο νεότερος στον κόσμο- έχει μέση ηλικία μόνο περίπου 20 ετών. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτό το ηλικιακό χάσμα των 43 ετών σηματοδοτεί μια βελτίωση σε σύγκριση με πριν από μια δεκαετία: το κύμα των αφρικανικών διαδηλώσεων που ξεκίνησαν με τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης στην Τυνησία, την Αίγυπτο και την Λιβύη και συνεχίστηκαν στην Σενεγάλη, το Μαλάουι και αλλού, ανέτρεψε πλήθος γηριατρικών ηγετών.

Οι διαμαρτυρίες συνέβαλαν επίσης στην πτώση του προέδρου της Ζιμπάμπουε, Ρόμπερτ Μουγκάμπε, και του προέδρου του Σουδάν, Ομάρ αλ-Μπασίρ, που ήταν 93 και 75 ετών, αντίστοιχα, κατά την απομάκρυνσή τους. Ωστόσο, ορισμένοι άλλοι γηράσκοντες ηγέτες, όπως ο Alpha Condé της Γουινέας (81 ετών), ο Teodoro Obiang της Ισημερινής Γουινέας (78 ετών), ο Yoweri Museveni της Ουγκάντα (76 ετών) και ο Ismail Omar Guelleh του Τζιμπουτί (73 ετών), κατάφεραν τα τελευταία χρόνια να κερδίσουν πρόσθετες θητείες στο αξίωμα παρά την πίεση από τους διαδηλωτές να παραιτηθούν. Ακόμα και όταν οι ηλικιωμένοι ηγέτες έχουν παραιτηθεί ή πεθάνει όντες στο αξίωμα, όπως στην Ζιμπάμπουε και την Αλγερία, οι διάδοχοί τους προέρχονται συχνά από την ίδια γενιά.

Το ακραίο χάσμα ηλικίας μεταξύ των Αφρικανών ηγετών και των πολιτών έχει προκαλέσει μεγάλο άγχος. Πολλοί αναλυτές ανησυχούν [1] ότι προκαλεί ανεπίλυτες εντάσεις που θα οδηγήσουν σε αστάθεια και βία. Πρόσφατες διαμαρτυρίες, πολλές από τις οποίες αντιμετωπίστηκαν με σκληρή καταστολή, φαίνεται να επιβεβαιώνουν αυτήν την δυσοίωνη πρόβλεψη. Ωστόσο, αντί για απειλή για την πολιτική σταθερότητα, οι επαναστατικοί νέοι της Αφρικής κατανοούνται καλύτερα ως προαγωγοί του δημοκρατικού μέλλοντος της ηπείρου. Στο παρασκήνιο, τα κινήματα διαμαρτυρίας των νέων θέτουν τις βάσεις για ενδεχόμενες μεταβάσεις, δίνοντας προτεραιότητα στη μακρά, σκληρή δουλειά της οικοδόμησης υποστήριξης υπέρ της δημοκρατίας.

Οι γηράσκοντες ηγέτες της Αφρικής μπορεί να έχουν το πάνω χέρι προς το παρόν, αλλά η αποτυχία τους να αντιμετωπίσουν τις πιεστικές οικονομικές και πολιτικές ανησυχίες της αυξανόμενης ομάδας των νέων σημαίνει ότι η τρέχουσα οικοδόμηση της λαϊκής αναταραχής είναι απίθανο να υποχωρήσει. Τελικά, αυτές οι λαϊκές πιέσεις θα πρέπει να ξεκινήσουν μια διαδικασία εκδημοκρατισμού από την βάση προς τα πάνω, μια διαδικασία η οποία να εμβαθύνει τα ρηχά εκλογικά συστήματα που γεννήθηκαν από προηγούμενες εποχές λαϊκής αναταραχής, και να οδηγεί σε μια πραγματική δημοκρατία.

ΕΝΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ

Η Αφρική είναι τόσο η νεότερη όσο και η ταχύτερα αναπτυσσόμενη ήπειρος. Περίπου το 60% του πληθυσμού της είναι κάτω των 25 ετών και η μέση ηλικία είναι περίπου στα 20 έτη. Στην Ασία και τη Νότια Αμερική, αντιθέτως, η μέση ηλικία είναι στα 32, ενώ στην Ευρώπη και την Βόρεια Αμερική πλησιάζει τα 40. Ενώ περιοχές του κόσμου αντιμετωπίζουν επιβράδυνση ή ακόμη και αρνητικούς ρυθμούς αύξησης του πληθυσμού, η Αφρική συνεχίζει να αυξάνεται. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, ο πληθυσμός της ηπείρου θα μπορούσε να διπλασιαστεί έως το 2050 σε περίπου 2,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Μέχρι τότε, ένας στους τέσσερις ανθρώπους στον πλανήτη θα ζει στην Αφρική, σε σύγκριση με έναν στους έξι σήμερα.

Ορισμένοι παγκόσμιοι ηγέτες έχουν προτείνει ότι τα επίμονα υψηλά ποσοστά γονιμότητας πολλών αφρικανικών χωρών αντιπροσωπεύουν ένα μέλλον βίας, χάους και αστάθειας -όλα επιδεινωμένα από την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Για παράδειγμα, το 2017 ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, απέδωσε την ευθύνη των δεινών της ηπείρου στις γυναίκες που έχουν «7 ή 8 παιδιά». Οι μελετητές, επίσης, έχουν τροφοδοτήσει φόβους για μια «διόγκωση [του πληθυσμού] των νέων», υποδηλώνοντας ότι οι δημογραφικές τάσεις θα αποδειχθούν αποσταθεροποιητικές, ειδικά σε χώρες χαμηλού εισοδήματος που δεν είναι σε θέση να ενσωματώσουν τους νέους στις επίσημες αγορές εργασίας. Η άνοδος των βίαιων διαμαρτυριών σε ολόκληρη την Αφρική την τελευταία δεκαετία φαίνεται να επικυρώνει αυτές τις ανησυχίες. Αλλά η δημογραφία δεν αποτελεί πεπρωμένο. Η πραγματική απειλή για το μέλλον της Αφρικής δεν είναι ο νεανικός πληθυσμός της, αλλά οι γηράσκοντες αυταρχικοί ηγέτες της, οι οποίοι συνεχίζουν να προσκολλώνται στην εξουσία ακόμη και όταν αποτυγχάνουν να εξυπηρετήσουν τους νεαρούς και ανήσυχους πληθυσμούς τους.