Η Ουκρανία είναι μέρος της Δύσης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Ουκρανία είναι μέρος της Δύσης

Το ΝΑΤΟ και η ΕΕ πρέπει να την αντιμετωπίσουν με αυτόν τον τρόπο

Από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης τον Νοέμβριο του 1991, η περιοχή που εκτείνεται από την κεντρική Ευρώπη έως την Κεντρική Ασία αναφέρεται συνήθως ως «μετασοβιετικός χώρος». Ο χαρακτηρισμός ήταν πάντα προβληματικός -και 30 χρόνια μετά την εισαγωγή του, ήρθε η ώρα να αποσυρθεί. Ο όρος παραπλανητικά υποδηλώνει έναν βαθμό πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής συνοχής μεταξύ ενός διαφορετικού συνόλου χωρών που περιλαμβάνει και την δική μου, την Ουκρανία. Ακόμα πιο ανησυχητικό, η χρήση του ενθαρρύνει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τα κοινά έξω από αυτήν την γεωγραφική περιοχή να δουν τις χώρες που βρίσκονται μέσα σε αυτήν μέσω ενός και μόνο πρίσματος.

03082021-1.jpg

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, και ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών, Ντμίτρο Κουλέμπα, στο Κίεβο, τον Μάιο του 2021. Efrem Lukatsky / Pool / Reuters
---------------------------------------------

Αυτή η απλοϊκή προσέγγιση εξυπηρετεί τους ιμπεριαλιστικούς στόχους του Κρεμλίνου. Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν [1], δεν σπαταλά καμία προσπάθεια για να προωθήσει το ψευδές ιστορικό αφήγημα ότι οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι αποτελούν «ένα έθνος»˙ το πρόσφατο έργο του των 5.300 λέξεων σχετικά με το θέμα έχει γίνει υποχρεωτικό ανάγνωσμα για τον ρωσικό στρατό. Ο Πούτιν επιθυμεί να συγκεντρώσει ξανά τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και να ανατρέψει αυτό που αποκαλεί «τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του εικοστού αιώνα». Αλλά για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη την περιοχή, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης δεν ήταν καταστροφή. Ήταν μια απελευθέρωση.

Αμέσως μετά το 1991, μια κοινή ιστορία όντως ένωνε τις χώρες που βγήκαν από τα συντρίμμια της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά οι αποκλίνουσες πορείες τους στις δεκαετίες που πέρασαν καθιστούν αυτή την κοινή εμπειρία όλο και λιγότερο σχετική. Οι Δυτικές χώρες πρέπει να σταματήσουν να τις βλέπουν ως απλώς έναν μετασοβιετικό χώρο. Εάν όμως αυτό το γεωπολιτικό κατασκεύασμα είναι ξεπερασμένο, τότε ποιο πλαίσιο θα πρέπει να το αντικαταστήσει; Και τι αλλαγές θα απαιτούσε αυτή η αλλαγή από την εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους; Στην περίπτωση της Ουκρανίας, πάνω απ' όλα, η αναγνώριση της νέας πραγματικότητας σημαίνει θεσμοθέτηση της θέσης της χώρας στην Δύση. Ήρθε η ώρα οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη να καθορίσουν έναν σαφή οδικό χάρτη για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

ΤΟ ΤΟΞΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, το πρόγραμμα μεταρρύθμισης του σοβιετικού ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ για την διαφάνεια (glasnost) και την περεστρόικα (μεταρρύθμιση) εξαπέλυσε φυγόκεντρες δυνάμεις στην Σοβιετική Ένωση. Οι συστατικές δημοκρατίες έκαναν προσπάθειες να ξεφύγουν από την τροχιά της Μόσχας, να διεκδικήσουν την εθνική τους ταυτότητα, και να βρουν τους δικούς τους δρόμους για να ξεπεράσουν τις οικονομικές δυσκολίες. Όντας κυρίαρχες χώρες πριν από την βίαιη κατάληψή τους από το Κρεμλίνο, αυτά τα έθνη επέστρεφαν σε μια φυσική ισορροπία. Μέχρι το 1991, προς έκπληξη πολλών πολιτικών της Δύσης, η διαδικασία είχε ολοκληρωθεί: η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε και στην θέση της υπήρχαν 15 ανεξάρτητα κράτη.

Έκτοτε, ο ρυθμός αλλαγής ποικίλλει από τη μια χώρα στην άλλη. Μερικές, όπως η Λευκορωσία [2], έχουν επιβραδύνει και προσπαθούν να διατηρήσουν την σοβιετική κληρονομιά τους˙ άλλες έκαναν άλμα όσο το δυνατόν πιο μπροστά, όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Τα κράτη της Βαλτικής και τα έθνη του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας αποτίναξαν το σοβιετικό παρελθόν και έκαναν βήματα για να ενσωματωθούν στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ ήδη από την δεκαετία του 1990, ολοκληρώνοντας την διαδικασία έως το 2004 -ακριβώς πριν αρχίσει να αναδύεται ο ρωσικός ιμπεριαλισμός [3]. Δυστυχώς, η Ουκρανία και η Γεωργία έχασαν εκείνη την ιστορική στιγμή. Αμφότερες έμειναν έξω από την πόρτα και υπέστησαν αργότερα ρωσικές στρατιωτικές επιθέσεις, με κόστος σε ζωές και εδάφη.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ο Πούτιν προσπάθησε να αποκαταστήσει τον έλεγχο της Μόσχας σε όλη την περιοχή, στην πορεία παραβιάζοντας τα διεθνή αναγνωρισμένα σύνορα. Αλλά το Κρεμλίνο δεν μπόρεσε να γυρίσει το ρολόι πίσω. Προσπαθώντας να κάμψει το τόξο της ιστορίας σύμφωνα με την θέλησή του, ο Πούτιν μόνο έχει ενισχύσει τις δυνάμεις που σκοπεύει να υποτάξει. Αυτή η δυναμική έγινε εμφανής μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Γεωργία το 2008, και ακόμη περισσότερο μετά την επίθεσή της το 2014 στην Ουκρανία [4].

Το Κρεμλίνο ασκούσε πίεση στο Κίεβο πολύ πριν από αυτήν την εισβολή. Ο επίμονος εκφοβισμός του Πούτιν, σε συνδυασμό με την κακόβουλη απόφαση του Ουκρανού προέδρου, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, να υποχωρήσει στη Μόσχα και να ανατρέψει την φιλοευρωπαϊκή πορεία των προηγούμενων κυβερνήσεων, πυροδότησε τις διαμαρτυρίες στα τέλη του 2013 που μετατράπηκαν στην Ουκρανική Επανάσταση της Αξιοπρέπειας. Αφού ο Γιανουκόβιτς διέταξε την αστυνομία να πυροβολήσει τους διαδηλωτές, με αποτέλεσμα περισσότερους από 100 νεκρούς, ο ουκρανικός λαός τον ανάγκασε να αποχωρήσει από την εξουσία. Η Ρωσία εισέβαλε στην Κριμαία μέσα σε λίγες μέρες. Αλλά οι Ουκρανοί έχουν ήδη αλλάξει αμετάκλητα την τροχιά της χώρας μας, διασφαλίζοντας ότι καμία κυβέρνηση στο Κίεβο δεν θα σκεφτόταν ποτέ να αντιμετωπίσει τους πολίτες της με το βαρύ χέρι που χρησιμοποιούν σήμερα οι κυβερνήσεις της Ρωσίας και της Λευκορωσίας εναντίον των πολιτών τους.

Φέτος συμπληρώνονται 30 χρόνια από την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Εκατομμύρια νέοι Ουκρανοί δεν έχουν ζήσει ούτε μια μέρα στην Σοβιετική Ένωση και πολλοί από αυτούς έχουν τώρα δικά τους παιδιά. Η ιδέα ενός «κοινού σοβιετικού παρελθόντος», που ήδη ξεθωριάζει μεταξύ των παλαιότερων γενεών, σημαίνει λίγα για αυτούς. Αυτοί οι νέοι έχουν ζήσει δύο επαναστάσεις -πρώτα την Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004 και στην συνέχεια την Επανάσταση της Αξιοπρέπειας του 2014- και έναν συνεχιζόμενο πόλεμο με την Ρωσία. Για αυτούς, η Ουκρανία ποτέ δεν κέρδισε ανεξαρτησία˙ πάντα ήταν ανεξάρτητη.

ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΣΦΑΙΡΩΝ ΕΠΙΡΡΟΗΣ

Στην Ουκρανία και αλλού, η διακοπή των σχέσεων με τη Μόσχα θα προχωρήσει ανεξάρτητα από το τι έχει να πει για αυτό ο Πούτιν ή ο κύκλος του. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Δυτικοί εταίροι τους έχουν επομένως την ευκαιρία να χαράξουν μια φιλόδοξη στρατηγική στην περιοχή, με συγκεκριμένες πολιτικές προσαρμοσμένες στις περιστάσεις των χωρών και των μπλοκ.

Στην περίπτωση της Ουκρανίας και της Γεωργίας, η προώθηση της ένταξης στο ΝΑΤΟ θα πρέπει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα. Όπως το ίδιο το ΝΑΤΟ δήλωσε στην ανακοίνωση του 2008 στο Βουκουρέστι και επιβεβαιώθηκε στις Βρυξέλλες φέτος, αυτό το αποτέλεσμα είναι αναπόφευκτο. Και οι δύο χώρες συμμετέχουν ήδη στις δραστηριότητες του ΝΑΤΟ ως Εταίροι Ενισχυμένων Ευκαιριών (Enhanced Opportunities Partners). Μαζί με την Βουλγαρία, την Ρουμανία και την Τουρκία, η συμβολή της Ουκρανίας και της Γεωργίας είναι ζωτικής σημασίας για την διασφάλιση της ασφάλειας στη Μαύρη Θάλασσα. Η Ρωσία γίνεται όλο και πιο επιθετική στην περιοχή: διαταράσσει τους εμπορικούς δρόμους και παρεμβαίνει στην ελευθερία της ναυσιπλοΐας, ενισχύει τις συμβατικές και πυρηνικές της δυνατότητες στην κατεχόμενη Κριμαία και χρησιμοποιεί την περιοχή ως υλικοτεχνικό κόμβο για τις στρατιωτικές της δραστηριότητες στη Μέση Ανατολή.

Πέρα από την συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας, η Ουκρανία και η Γεωργία δεσμεύονται να εμβαθύνουν την οικονομική και πολιτική ολοκλήρωσή τους με την Ευρώπη. Μαζί με τον ομόλογό τους από τη Μολδαβία, οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών ίδρυσαν το «Associated Trio» στο Κίεβο νωρίτερα φέτος με τον επείγοντα σκοπό να κερδίσουν τελικά την ένταξη στην ΕΕ. Για την Ευρώπη, η συνεργασία με το γκρουπ [των χωρών αυτών] είναι μια ευκαιρία να ενισχυθεί η παγκόσμια θέση της ΕΕ, διευρύνοντας το εύρος των δημοκρατικών αξιών της και ενισχύοντας τον οικονομικό της κύκλο. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτή η εμβάθυνση της συνεργασίας θα εξυπηρετήσει τους στόχους της κυβέρνησης Μπάιντεν να αναβαθμίσει την διατλαντική ενότητα και να ενισχύσει τα ανατολικά σύνορα της δημοκρατικής Ευρώπης.

Οι Δυτικές πρωτεύουσες έχουν επίσης την ευκαιρία να κάνουν εισόδους σε άλλες χώρες όπου η Μόσχα ιστορικά έχει κυριαρχήσει. Οι γείτονες της Γεωργίας στον Καύκασο, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής. Το να γίνουν σωστές αυτές οι σχέσεις μπορεί να προχωρήσει πολύ την ενίσχυση της εμπιστοσύνης μεταξύ της Δύσης και της Τουρκίας [5], ενός σημαντικού συμμάχου του ΝΑΤΟ. Η Ρωσία προσπάθησε να ενισχύσει την λαβή της τοποθετώντας τον εαυτό της ως ειρηνευτή και διαμεσολαβητή στις διαφορές της περιοχής. Αλλά η απροσδόκητη επανεκλογή του Αρμενίου πρωθυπουργού, Νικόλ Πασινιάν, ενός ηγέτη που τείνει να ισορροπήσει παρά να ενδώσει σε ξένες δυνάμεις, και η συμμαχία μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Τουρκίας δίνει την δυνατότητα στην Δύση να περιορίσει την επιρροή της Ρωσίας.

Στην Κεντρική Ασία, η ίδια η εμπειρία της Ουκρανίας αποτελεί απόδειξη του ολισθηρού ελέγχου της Ρωσίας. Η Μόσχα προσπάθησε να εμποδίσει την πρόσβαση του Κιέβου στην περιοχή από το 2014, αλλά βρήκαμε τρόπους να ελιχθούμε γύρω από αυτό το εμπόδιο. Οι επίμονες προσπάθειές μας για την αποκατάσταση των παραδοσιακά ισχυρών εμπορικών δεσμών, την ανάπτυξη έργων υποδομής, την συμμετοχή της διασποράς, και την παροχή ευκαιριών σε σπουδαστές να σπουδάσουν στην Ουκρανία, έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς.

Ακόμη και στην Λευκορωσία, η δημοκρατική πίεση είναι απίθανο να εξασθενίσει μακροπρόθεσμα, αφήνοντας ένα άνοιγμα για την Δύση παρά τις προσπάθειες του υποστηριζόμενου από το Κρεμλίνο, Αλεξάντερ Λουκασένκο, να ενισχύσει την προεδρία του.

Η Ρωσία εξακολουθεί να είναι ισχυρή περιφερειακή δύναμη. Αλλά από το Μινσκ στα δυτικά έως την Ουλάν Μπατόρ στα ανατολικά, η Μόσχα έχει χάσει εδώ και καιρό το μονοπώλιό της στην πολιτική επιρροή.

Καμιάς χώρας η γεωγραφική εγγύτητα με την Ρωσία δεν πρέπει να περιορίζει τις στρατηγικές της Ουάσινγκτον ή των Βρυξελλών. Άλλωστε, οι ανησυχίες για τα κοινά σύνορα δεν έχουν περιορίσει την Κίνα, η οποία έχει καλλιεργήσει βαθείς δεσμούς με μια σειρά από χώρες που ιστορικά έχουν εμπλακεί στην σφαίρα επιρροής της Μόσχας. Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους πρέπει να απορρίψουν την ιδέα ότι, συνεργαζόμενοι με το Κρεμλίνο, μπορούν να αποτρέψουν μια στενότερη ρωσο-κινεζική εταιρική σχέση. Η Μόσχα κινείται ήδη στην τροχιά του Πεκίνου -και πιθανότατα είναι ήδη επιφυλακτική να πλησιάσει ακόμη περισσότερο σε μια πολύ πιο ισχυρή Κίνα.

ΜΙΑ ΕΝΩΜΕΝΗ ΔΥΣΗ

Η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ δεν θα ενισχύσει μόνο την πρόοδο στην Ουκρανία˙ θα βοηθήσει επίσης στην ενοποίηση της Δύσης για άλλη μια φορά.

Ως ένας παίκτης στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη και στη Μαύρη Θάλασσα, η Ουκρανία έχει πολλά να προσφέρει ως μέρος του ΝΑΤΟ σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας. Οι ικανές ένοπλες δυνάμεις της χώρας έχουν ανεκτίμητη πολεμική εμπειρία από τις μάχες με τα ρωσικά στρατεύματα ήδη από την εισβολή του 2014. Κανένα σημερινό μέλος του ΝΑΤΟ δεν διαθέτει τέτοια εμπειρία ή την γνώση που την συνοδεύει. Και όταν πρόκειται για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο [6] και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης [7], λίγες χώρες ανταγωνίζονται την ικανότητα της Ουκρανίας να αναγνωρίζει και να αντιμετωπίζει τις ρωσικές τακτικές.

Η Ουκρανία μπορεί επίσης να διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στην εξασφάλιση της ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ευρώπης. Για δεκαετίες είμαστε μια αξιόπιστη χώρα διαμετακόμισης για την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Σχεδιάζουμε να παραμείνουμε έτσι, παρά τις προσπάθειες της Ρωσίας να παρακάμψει το ουκρανικό σύστημα με έργα όπως ο αγωγός Nord Stream 2. Η Ουκρανία προσφέρει το πλεονέκτημα της μοναδικής της ενεργειακής υποδομής, η οποία περιλαμβάνει τις τρίτες μεγαλύτερες υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου στον κόσμο και αγωγούς μήκους 22.991 μιλίων. Και με τις τεράστιες δυνατότητές της για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου μέσω ηλιακής και αιολικής ενέργειας, η Ουκρανία είναι σε καλή θέση για να συμβάλει στην πράσινη μετάβαση της Ευρώπης. Άλλα στοιχεία της οικονομίας της Ουκρανίας δείχνουν επίσης τεράστια προοπτική, από την αποδεδειγμένη ικανότητά της για ψηφιοποίηση μέχρι έναν γεωργικό τομέα με την δυνατότητα να εγγυηθεί την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια.

Παρά την πρόοδο που έχει σημειώσει η Ουκρανία μέχρι τώρα, η χώρα χρειάζεται ακόμη μεταρρύθμιση. Οι προσπάθειες εξάλειψης της διαφθοράς εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία. Η κυβέρνηση έχει ήδη κάνει σημαντική πρόοδο, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής τον περασμένο μήνα ενός ιστορικού νόμου για τη μεταρρύθμιση της γης -που είχε προηγουμένως σταματήσει για δύο δεκαετίες- ο οποίος θα αυξήσει την διαφάνεια και θα ενισχύσει την οικονομία. Άλλα κρίσιμα νομοσχέδια εγκρίθηκαν τελικά αυτό το καλοκαίρι για την κάθαρση της δικαιοσύνης, δίνοντας στους διεθνείς εμπειρογνώμονες μια αποφασιστική ψήφο στην διαδικασία φιλτραρίσματος υποψήφιων δικαστών με αμφίβολη φήμη. Είμαστε ρεαλιστές για το πόσα περισσότερα πρέπει να γίνουν για την αντιμετώπιση της διαφθοράς στο δικαστικό σύστημα, στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας, και σε άλλα θεσμικά όργανα. Αλλά η ισχύς της τρέχουσας πολιτικής βούλησης είναι εμφανής σε αυτά τα γενναία πρόσφατα βήματα, που έγιναν παρά την τεράστια αντίσταση των κατεστημένων συμφερόντων.

Υπό την ηγεσία του προέδρου Volodymyr Zelensky, η Ουκρανία είναι πλήρως αφοσιωμένη στην επιτάχυνση των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών σύμφωνα με τις προσδοκίες των ευρωπαϊκών και διατλαντικών εταίρων της. Αυτό θέλει ο λαός της Ουκρανίας και έχει πληρώσει ένα υψηλό τίμημα υπερασπιζόμενος την επιλογή του. Η πορεία της ιστορίας, επίσης, φαίνεται τώρα να είναι με το μέρος του.

Αλλά οι προσπάθειες της ίδιας της Ουκρανίας δεν θα είναι επιτυχημένες χωρίς την ισχυρή υποστήριξη της ΕΕ, του ΝΑΤΟ και των κρατών-μελών των δύο φορέων. Τα βήματα που κάνουμε πρέπει να είναι αμοιβαία, με όλες τις πλευρές να εργάζονται προς τον στόχο της ένταξης της Ουκρανίας και στους δύο οργανισμούς. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η Ουκρανία είναι μέρος της Δύσης. Μόνο τότε οι τρέχουσες προσπάθειές μας δεν θα είναι μάταιες.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2021-04-01/vladimir-p...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/what-russia-really-has-mi...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2016-04-18/russias-perpe...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2016-04-18/why-russian-p...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2021-05-19/turkey-will-no...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2020-10-13/lawless-realm
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2020-08-11/pu...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2021-08-02/ukraine-part-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition