Πώς το Ιράν και η Σ. Αραβία μπορούν μαζί να ειρηνεύσουν τη Μέση Ανατολή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς το Ιράν και η Σ. Αραβία μπορούν μαζί να ειρηνεύσουν τη Μέση Ανατολή

Η υπόσχεση της διπλωματίας καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρονται
Περίληψη: 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να βοηθήσουν πείθοντας τόσο το Ιράν όσο και την Σαουδική Αραβία ότι τα δικά τους συμφέροντα ασφάλειας εξυπηρετούνται καλύτερα μέσω επιτυχημένων συνομιλιών.

Ο VALI NASR είναι καθηγητής Σπουδών Μέσης Ανατολής και Διεθνών Υποθέσεων στην έδρα Majid Khadduri στο Johns Hopkins University School of Advanced International Studies.
Η MARIA FANTAPPIE είναι ειδική σύμβουλος για τη Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική στο Centre for Humanitarian Dialogue.

Η αλλαγή στην Ουάσινγκτον είναι αδιαμφισβήτητη: η Μέση Ανατολή δεν είναι πλέον κορυφαία προτεραιότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η απόσυρση των ΗΠΑ από την ευρύτερη περιοχή είναι εμφανής στην αποχώρηση στρατευμάτων από το Αφγανιστάν και στη μείωση των αμερικανικών στρατιωτικών δεσμεύσεων στο Ιράκ, την Ιορδανία, το Κουβέιτ, και την Σαουδική Αραβία, παράλληλα με την αυξημένη εστίαση στην Κίνα και την Ρωσία. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι για αυτή τη μεταβολή στρατηγικής, ειδικά δεδομένης της δυσάρεστης πρόσφατης ιστορίας της αμερικανικής εμπλοκής στην περιοχή, αλλά φέρνει επίσης τους δικούς της κινδύνους. Για παράδειγμα, η ταχεία αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από το Ιράκ το 2011, άνοιξε τον δρόμο για την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους (επίσης γνωστού ως ISIS) και την επέκταση του περιφερειακού αποτυπώματος του Ιράν. Για να αποφευχθεί παρόμοια ζημιά αυτή την φορά, η Ουάσινγκτον πρέπει να βρει έναν τρόπο για να συνδυάσει τις μειώσεις των στρατιωτικών δεσμεύσεων με κέρδη στην περιφερειακή σταθερότητα. Μια από τις καλύτερες ευκαιρίες για την επίτευξη αυτών των κερδών βρίσκεται στις αναδυόμενες συνομιλίες μεταξύ των δύο πιο σημαντικών ανταγωνιστών της περιοχής: του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας.

04082021-1.jpg

Ένας μαχητής Χούτι στην πρωτεύουσα της Υεμένης, Σαναά, τον Μάιο του 2015. Mohamed al-Sayaghi / Reuters
-----------------------------------------------------------

Ακόμα και καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες μειώνουν τις δεσμεύσεις τους, οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή έχουν εισέλθει σε μια επικίνδυνη νέα φάση. Το Ιράν και το Ισραήλ εμπλέκονται σε έναν σκιώδη πόλεμο [1] κυβερνοεπιθέσεων, στοχευμένων δολοφονιών, και σαμποτάζ. Η Ρωσία και η Τουρκία υποστηρίζουν πληρεξούσιες παραστρατιωτικές δυνάμεις στην Λιβύη και την Συρία (καθώς και στον Καύκασο). Νέες τεχνολογίες πυραύλων και ρουκετών βρίσκουν τον δρόμο τους προς τα χέρια μη κρατικών φορέων, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς, των ιρακινών παραστρατιωτικών ομάδων, και των Χούτι στην Υεμένη. Η Τουρκία και το Ιράν έχουν κάνει εκπληκτικά άλματα στις δυνατότητές τους για πόλεμο με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, αλλάζοντας δραστικά την στρατιωτική ισορροπία δυνάμεων. Τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη υπεράσπισαν επιτυχώς την Ιντλίμπ στην Συρία και απομάκρυναν την αραβική και ρωσική πολιτοφυλακή του Χαλίφα Χαφτάρ στην Λιβύη, ενώ το Ιράν έχει χρησιμοποιήσει εξελιγμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη για να παρακάμψει προηγμένα συστήματα αεράμυνας και να χτυπήσει κρίσιμους στόχους στην Σαουδική Αραβία. Καθώς τέτοιες τεχνολογίες πολλαπλασιάζονται σε όλη την περιοχή, οι συγκρούσεις θα γίνουν πιο απρόβλεπτες και επικίνδυνες. Και όσο πιο πιθανό είναι οι συγκρούσεις να ξεφύγουν από τον έλεγχο, τόσο πιο πιθανό είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επιστρέψουν στην περιοχή για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες.

Η πιο αποσταθεροποιητική και επικίνδυνη αντιπαλότητα στην περιοχή -αυτή μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας- έχει διαδραματιστεί από το Λεβάντε μέχρι τον Περσικό Κόλπο, πολώνοντας την περιοχή κατά μήκος των ρηγμάτων μεταξύ Σιιτών-Σουνιτών και Αράβων-Περσών. Ο μακροχρόνιος ανταγωνισμός κλιμακώθηκε αρχικά με την έναρξη του πολέμου στο Ιράκ το 2003 και στην συνέχεια με την έναρξη εμφυλίων πολέμων στην Συρία και την Υεμένη και την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν το 2015. Οι εντάσεις έφτασαν σε ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο σημείο το 2019, όταν το Ιράν εξαπέλυσε μια εξελιγμένη στρατιωτική επίθεση στις εγκαταστάσεις πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας. Σήμερα, οι δύο αντίπαλοι συνεχίζουν να αντιμάχονται [2] στην Υεμένη και να διαγκωνίζονται για την θέση τους στο Ιράκ και τον Λίβανο, και θα μπορούσαν να ετοιμάζονται για μια ανανέωση του ανταγωνισμού στο Αφγανιστάν καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρονται και οι Ταλιμπάν καταλαμβάνουν εδάφη.

Παρ' όλα αυτά, τον Απρίλιο, ανώτεροι αξιωματούχοι του σαουδαραβικού και του ιρανικού στρατού και των μυστικών υπηρεσιών συναντήθηκαν στην Βαγδάτη μετά από μια ιδιαίτερα έντονη περίοδο επιθέσεων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους από την Υεμένη και το Ιράκ. Ο πρωθυπουργός του Ιράκ, Mustafa al-Kadhimi, αξιοποίησε τις σχέσεις του τόσο με τον Σαουδάραβα πρίγκιπα- διάδοχο, Mohammed bin Salman, όσο και με την Τεχεράνη για να φέρει κοντά τις δύο πλευρές. Πριν περάσει πολύς καιρός, ο Μπιν Σαλμάν χρησιμοποίησε έναν σπάνιο συμβιβαστικό τόνο, λέγοντας ότι ήθελε «καλές σχέσεις» με το Ιράν και εκφράζοντας την ανοικτότητά του για έναν διάλογο με τους Χούτι που υποστηρίζονται από το Ιράν στην Υεμένη. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος του Ιράν έδειξε παρόμοια αισιοδοξία για μια σημαντική πρόοδο και ο ιρανικός Τύπος προβλέπει μια επικείμενη επανέναρξη των διπλωματικών σχέσεων. Από τον Απρίλιο, υπήρξαν πρόσθετες συναντήσεις υπό την επίβλεψη υψηλού επιπέδου αξιωματούχων ασφαλείας και από τις δύο πλευρές, συμπεριλαμβανομένου του διοικητή της Δύναμης Quds του Ιράν˙ μετά από μια παύση την περίοδο γύρω από τις προεδρικές εκλογές στο Ιράν, οι συνομιλίες θα πρέπει να ξαναρχίσουν όταν ο [νέος Ιρανός πρόεδρος] Ebrahim Raisi αναλάβει καθήκοντα [3] αυτόν τον μήνα.

Οι αντίπαλοι στον Περσικό Κόλπο έχουν κάποια απόσταση να διανύσουν για να τα βρουν μεταξύ τους, αλλά η νέα τους προσέγγιση προσφέρει την καλύτερη ευκαιρία εδώ και χρόνια για επιστροφή στην περιφερειακή σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επωφεληθούν πάρα πολύ από την συνεχιζόμενη διπλωματία που κινεί τις δύο πλευρές στην σωστή κατεύθυνση. Και παρόλο που η Ουάσινγκτον δεν βρίσκεται στο τραπέζι, μπορεί να προσφέρει κρίσιμη υποστήριξη στην διαδικασία παρέχοντας στην Σαουδική Αραβία το σωστό μείγμα ενθάρρυνσης και διαβεβαίωσης -με απώτερο σκοπό να διασφαλίσει ότι η μειωμένη παρουσία των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή δεν θα φέρει καταστροφή.

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ