Νέες ισορροπίες δυνάμεων στον Νότιο Λίβανο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Νέες ισορροπίες δυνάμεων στον Νότιο Λίβανο

Με την Βηρυτό στο χείλος του χάους, Ισραήλ, Χεζμπολάχ και Παλαιστίνιοι παίρνουν θέσεις
Περίληψη: 

Η ανανεωμένη παλαιστινιακή παρουσία στον Νότιο Λίβανο θα μπορούσε να αλλάξει τις ισορροπίες μεταξύ του Ισραήλ και της φιλοϊρανικής Χεζμπολάχ. Μέχρι στιγμής, Ισραήλ και Χεζμπολάχ αποφεύγουν να κατονομάσουν ποιες είναι οι παλαιστινιακές ένοπλες ομάδες που δίνουν το δικό τους παρών στον Νότιο Λίβανο από τον περασμένο Μάιο, με αποκορύφωμα την εκτόξευση ρουκετών κατά του Βορείου Ισραήλ στις 4/8/2021. Η στρατιωτική απάντηση του Ισραήλ σε συνάρτηση με το χαμηλό προφίλ που διατηρεί η φιλοϊρανική Χεζμπολάχ, θα μπορούσε να αποδειχθεί ως χαριστική βολή για το λιβανικό οικονομικό και πολιτικό αδιέξοδο. Ωστόσο, κάποια λάθη δεν θα πρέπει να επαναληφθούν.

Ο ΓΑΒΡΙΗΛ ΧΑΡΙΤΟΣ είναι διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων, ερευνητής στο Azrieli Center for Israel Studies του Ινστιτούτου Έρευνας Μπεν-Γκουριόν (Πανεπιστημίου Μπεν-Γκουριόν) στο Ισραήλ. Διδάσκει Ιστορία των Ελληνοϊσραηλινών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μπεν-Γκουριόν, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Κυκλοφορούν οι μονογραφίες του «Κύπρος, το Γειτονικό Νησί – Το Κυπριακό μέσα από τα Κρατικά Αρχεία του Ισραήλ, 1946-1960» (εκδ. Παπαζήση, 2020) και «Ο εκδημοκρατισμός των αραβικών κρατών ως προτεραιότητα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής – Η περίπτωση της Τυνησίας και της Ιορδανίας» (εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Ίδρυμα Διεθνών Νομικών Μελετών Ηλία Κρίσπη, 2008).

Το μεσημέρι της Τετάρτης, 4 Αυγούστου 2021, οι σειρήνες στην πόλη Κιριάτ Σμονά στη μεθόριο με τον Νότιο Λίβανο ξάφνιασαν όχι μόνο τους κατοίκους της, αλλά και την ισραηλινή κυβέρνηση. Τρεις ρουκέτες εκτοξεύθηκαν από τον Νότιο Λίβανο, εκ των οποίων η μια κατέπεσε εντός του λιβανικού εδάφους και οι άλλες δύο σε ακατοίκητες περιοχές μέσα στην Κιριάτ Σμονά. Ενώ οι πρώτες υποψίες για την ευθύνη των εκτοξεύσεων στρέφονταν προς την φιλοϊρανική Χεζμπολάχ, εκείνη προτίμησε την σιωπή, την οποία οι Ισραηλινοί αναλυτές δεν αμφισβήτησαν και εξέλαβαν ως δήλωση της οργάνωσης ότι δεν ευθύνεται για το συμβάν. Πρόκειται για έναν άγραφο νόμο στον πολυετή «διάλογο ανακοινώσεων» μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ, που συνοψίζεται με την φράση «Όταν η Χεζμπολάχ κτυπά, το δηλώνει». Και αυτή την φορά δεν κτύπησε εκείνη, αλλά, όπως κατέληξε χθες η ισραηλινή πλευρά, οι ρουκέτες είχαν εκτοξευθεί από «ένοπλες παλαιστινιακές ομάδες που δρουν στον Νότιο Λίβανο», χωρίς όμως να κατονομαστούν.

05082021-4.jpg

Καπνός αναδύεται κοντά στην Marjayoun, στα σύνορα με το Ισραήλ, στον Λίβανο, στις 4 Αυγούστου 2021. REUTERS/Karamallah Daher
-------------------------------------------------------------

Ποιος τελικά ευθύνεται για την χθεσινή εκτόξευση ρουκετών κατά της Κιριάτ Σμονά; Αμφιλεγόμενη η διατύπωση της ανακοίνωσης του ισραηλινού στρατού δύο περίπου ώρες μετά το συμβάν. Από τη μια, το Ισραήλ θεωρεί υπεύθυνη την κυβέρνηση της Βηρυτού, αφού οι ρουκέτες εκτοξεύθηκαν από την λιβανική επικράτεια. Από την άλλη, στην ίδια ανακοίνωση επισημαίνεται ότι «η γειτονική χώρα διανύει μια βαθιά κρίση διακυβέρνησης, που δεν έχει προηγούμενο». Και την ώρα που η συγκεκριμένη ανακοίνωση έκανε τον γύρο των τοπικών και διεθνών ΜΜΕ, το ισραηλινό πυροβολικό προέβη σε μια σειρά τριών αντεπιθέσεων, συνολικά 100 βολών, κατά της ευρύτερης περιοχής γύρω από ένα χωριό Σιιτών Μουσουλμάνων του Νοτίου Λιβάνου -σημείο από το οποίο υπολογίζεται ότι είχαν τοποθετηθεί οι εκτοξευτές, σύμφωνα πάντα με τις ισραηλινές στρατιωτικές πηγές. Συγχρόνως, λίγα χιλιόμετρα βορειότερα, στο κέντρο της Βηρυτού, βρίσκονταν σε εξέλιξη μαζικές διαδηλώσεις πολιτών που διαμαρτύρονταν κατά της κρατικής μηχανής, η οποία δεν έχει καταφέρει ακόμα να αναζητήσει και να τιμωρήσει τους ενόχους για την απίστευτης ισχύος μεγάλη έκρηξη σε αποθήκη πυρομαχικών στο λιμάνι της πρωτεύουσας, καταστρέφοντας ολοσχερώς ένα μεγάλο τμήμα της και προκαλώντας ανθρώπινα θύματα και υλικές ζημιές ακριβώς πριν από έναν χρόνο. Η Χεζμπολάχ, ως ο υπ'αριθμόν ένα ύποπτος και για εκείνο το πολύνεκρο συμβάν, προτίμησε και πάλι να διατηρήσει χαμηλό προφίλ.

Έτσι, εμμέσως πλην σαφώς, Ισραήλ και Χεζμπολάχ από κοινού καταδεικνύουν ότι στον Νότιο Λίβανο υπάρχει ένας νέος παλαιστινιακός παράγοντας που είναι σε θέση να δρα πέραν και εκτός ελέγχου -και ως εκ τούτου, Ισραήλ και Χεζμπολάχ ενδιαφέρονται να τον θέσουν υπό έλεγχο. Άραγε, είναι τόσο «καινούργια» η παλαιστινιακή παρουσία στον Νότιο Λίβανο, όσο οι ισραηλινές επίσημες ανακοινώσεις παρουσιάζουν, έως του σημείου να μην είναι καν σε θέση να κατονομάσουν τις «ένοπλες παλαιστινιακές ομάδες» που δρουν εκεί;

Ο ΔΙΑΦΑΙΝΟΜΕΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΧΑΜΑΣ ΚΑΙ ΙΣΛΑΜΙΚΗΣ ΤΖΙΧΑΝΤ ΣΤΟΝ ΛΙΒΑΝΟ

Λαμβάνοντας υπ' όψιν όσα είχαν διαδραματισθεί τον περασμένο Μάιο, κατά την διάρκεια της 11ήμερης σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ από τη μια και των οργανώσεων Χαμάς και Ισλαμική Τζιχάντ από την άλλη, γίνεται σαφές ότι τότε μόνο αποδείχθηκε ξεκάθαρα πως ο παλαιστινιακός παράγοντας δηλώνει το παρών στον Νότιο Λίβανο από το έτος 2000, χρονιά κατά την οποία το Ισραήλ αποφάσισε μονομερώς να αποχωρήσει από εκεί.

Τον περασμένο Μάιο, λοιπόν, το Ισραήλ είχε πράγματι ξαφνιαστεί όταν εκτοξεύθηκαν ρουκέτες από τον Νότιο Λίβανο με κατεύθυνση το Βόρειο Ισραήλ, την στιγμή που το μέτωπο με την Γάζα βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη. Όπως συνέβη κατά το συμβάν της 4ης Αυγούστου, έτσι και τότε η Χεζμπολάχ έσπευσε να ανακοινώσει ότι δεν επρόκειτο για δική της ενέργεια. Όπως ανακοινώθηκε λίγο αργότερα από τα ισραηλινά ΜΜΕ, εκείνη η επίθεση ρουκετών προερχόταν από «παρακλάδι της οργάνωσης Χαμάς στον Νότιο Λίβανο» και ότι οι εκτοξευτές βρίσκονταν στο παλαιστινιακό στρατόπεδο Ρασιντίγιε στον Νότιο Λίβανο, πλησίον της Τύρου. Μάλιστα, ο επικεφαλής της ένοπλης ομάδας της Χαμάς εκεί, φέρεται να προέρχεται από την Λωρίδα της Γάζας και, μέσω άγνωστων ενδιάμεσων σταθμών, μετέβη στον Λίβανο με τελευταία ενδιάμεση στάση την Τουρκία.

Παράλληλα, και ενώ οι εχθροπραξίες μεταξύ Ισραήλ και Ισλαμικής Τζιχάντ πλησίαζαν στον τέλος τους, την τελευταία λέξη για την διακοπή των εχθροπραξιών εκ μέρους της συγκεκριμένης οργάνωσης είχε ο αρχηγός της, ο οποίος είναι μόνιμα εγκατεστημένος στον Λίβανο -πιθανότατα σε κάποια κωμόπολη στις βόρειες επαρχίες της χώρας. Ως εκ τούτου, ο παλαιστινιακός παράγοντας στον Λίβανο φαίνεται να ανασυντάσσεται και πλέον κανείς δεν μπορεί να τον αγνοεί: ούτε το Ισραήλ, αλλά ούτε και η φιλοϊρανική Χεζμπολάχ, για την οποία είναι ζήτημα ύπαρξης αλλά και κύρους να τηρεί τον Νότιο Λίβανο υπό τον πλήρη στρατιωτικό της έλεγχο.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι προ μηνός, και ενόσω συνεχίζονταν με αργούς ρυθμούς οι διαπραγματεύσεις για την τελική υπογραφή μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς-Τζιχάντ με την διαμεσολάβηση της Αιγύπτου και εμμέσως και του Κατάρ, ο επικεφαλής του πολιτικού σκέλους της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, επισκέφθηκε επίσημα τον Λίβανο, όπου συναντήθηκε «ως ίσος προς ίσους» με τους περισσότερους πολιτικούς αρχηγούς της χώρας και με την μεταβατική κυβέρνηση. Η δημόσια εμφάνιση του Ισμαήλ Χανίγια στον Λίβανο δεν παρέπεμπε πουθενά στο ότι επρόκειτο για έναν αρχηγό μιας ένοπλης οργάνωσης που διεθνώς χαρακτηρίζεται «τρομοκρατική». Τουναντίον, η παρουσία του Χανίγια εμφανιζόταν ως καθ' όλα νομιμοποιημένη εκ μέρους της λιβανικής πολιτειακής ηγεσίας.