Το μοντέλο της Τυνησίας σε κρίση

Σχεδόν δύο χρόνια πριν, έγραψα σε αυτές τις σελίδες [1] ότι το μοντέλο της Τυνησίας έχει σημασία επειδή βοήθησε να διαλυθεί ο μύθος πως η δημοκρατία δεν ήταν δυνατή στον αραβικό κόσμο. Καθώς οι γύρω χώρες κατέληγαν σε εμφύλιο πόλεμο ή υποχωρούσαν στον αυταρχισμό, η Τυνησία πραγματοποίησε ελεύθερες και δίκαιες εθνικές και τοπικές εκλογές, υιοθέτησε ένα φιλελεύθερο-δημοκρατικό σύνταγμα, και βίωσε μια ειρηνική μετάβαση της εξουσίας.

Σε μια διαδήλωση κατά του προέδρου της Τυνησίας, Kais Saied, στην Τύνιδα, στην Τυνησία, τον Φεβρουάριο του 2021. Aziz Taher / Reuters
-------------------------------------------------------------

Τώρα, ωστόσο, η εκκολαπτόμενη δημοκρατία της Τυνησίας αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση ως τώρα. Την περασμένη εβδομάδα, ο πρόεδρος Kais Saied παραβίασε την δημοκρατική διαδικασία κλείνοντας το κοινοβούλιο και συγκεντρώνοντας την εκτελεστική εξουσία στα χέρια του. Αν και είναι πολύ νωρίς για να γράψουμε μια νεκρολογία για το δημοκρατικό πείραμα της Τυνησίας, αυτά τα μέτρα απειλούν να επιστρέψουν την χώρα στο αυταρχικό παρελθόν της.

Τα γεγονότα που εξελίσσονται τώρα επιβεβαιώνουν επίσης τα διδάγματα από την πρώτη δεκαετία μετά την επανάσταση της Τυνησίας το 2011. Η εμπειρία της χώρας δείχνει ότι ο εκδημοκρατισμός απαιτεί από τους πολιτικούς ηγέτες να βάζουν τις ανάγκες της χώρας τους πάνω από την προσωπική τους πρόοδο. Δείχνει επίσης ότι οι δημοκρατικές μεταβάσεις είναι εγγενώς χαοτικές [2] και απαιτούν τεράστια διεθνή οικονομική και διπλωματική υποστήριξη για να επιτύχουν.

Οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν στην Τυνησία το 2010 οδήγησαν στην Αραβική Άνοιξη και η κοινή λογική υποστηρίζει ότι [η χώρα] αντιπροσωπεύει τη μοναδική επιτυχία εκείνης της επαναστατικής εποχής και έναν φάρο ελπίδας για τον αραβικό κόσμο. Παρόλο που η Τυνησία έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο, η πορεία της προς την παγίωση της δημοκρατίας ήταν δύσκολη. Για παράδειγμα, η απογοήτευση από την κυβέρνηση οδήγησε σε μαζικές διαμαρτυρίες και εκκλήσεις για διάλυση του κοινοβουλίου το 2013. Τότε, χρειάστηκε ένας εθνικός διάλογος που οργανώθηκε από τέσσερις εξέχουσες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για την ανάπτυξη ενός οδικού χάρτη προς την έξοδο από την κρίση. Αυτό έγινε ένα οικείο μοτίβο, καθώς οι Τυνήσιοι ηγέτες της πολιτικής και της κοινωνίας των πολιτών έπρεπε επανειλημμένα να διορθώσουν την πορεία και να επαναφέρουν τη μετάβαση από το χείλος του γκρεμού.

Το αν οι ενέργειες του Saied συνιστούν πραξικόπημα φαίνεται σαν κάτι άσχετο σε αυτό το σημείο. Έχει σπείρει τους σπόρους της διχόνοιας παρά της συναίνεσης, και βοήθησε να διαλυθούν θεσμικά όργανα που θα μπορούσαν να διατηρήσουν το κράτος δικαίου. Λόγω των πολιτικών εσωτερικών συγκρούσεων και της αδιαλλαξίας του ίδιου του Saied, η Τυνησία στερείται συνταγματικού δικαστηρίου που θα ήταν ιδανικά επιφορτισμένο με τον καθορισμό της νομιμότητας των ενεργειών του. Έχει επίσης απαγορεύσει τις συγκεντρώσεις περισσότερων από τριών ατόμων, πράγμα που σημαίνει ότι απουσιάζουν οι μαζικές διαδηλώσεις που συχνά γέμιζαν τους δρόμους της Τυνησίας.

Ωστόσο, μερικοί από τους επικριτές του Saied μιλούν ανοικτά. Μια νέα ομάδα που αυτοαποκαλείται «Δικηγόροι για την Προστασία των Δικαιωμάτων και των Ελευθεριών» εξέδωσε μια δήλωση χαρακτηρίζοντας τις ενέργειες του Saied ως «αντισυνταγματικές». Ο πρόεδρος του κοινοβουλίου, Rached Ghannouchi, δημοσίευσε ένα άρθρο γνώμης στους New York Times προειδοποιώντας για πιθανή επιστροφή στον αυταρχισμό και έχει κάνει τις απόψεις του ευρέως γνωστές σε ολόκληρο τον διεθνή Τύπο.

ΔΟΚΙΜΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΤΥΝΗΣΙΑΣ

Ο Saied δεν θα μπορούσε να πραγματοποιήσει την αρπαγή της εξουσίας χωρίς την υποστήριξη του κοινού. Πολλοί Τυνήσιοι χειροκροτούν τον πρόεδρο επειδή έλαβε αποφασιστική δράση για να απαλλάξει την Τυνησία από αυτό που θεωρούν ως μια διεφθαρμένη και αναποτελεσματική διακυβέρνηση η οποία δεν κατάφερε να ελέγξει την πανδημία της COVID-19 και άφησε την οικονομία σε αδιέξοδο. Σε μια δημοσκόπηση, το 87 % [3] των Τυνήσιων ερωτηθέντων δήλωσαν ότι υποστηρίζουν τις ενέργειες του Saied και μόνο το 3% δήλωσαν ότι ήταν αντίθετοι.

Οι μετ-επαναστατικές κυβερνήσεις της Τυνησίας απέτυχαν επανειλημμένα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις για αξιοπρέπεια και κοινωνικοοικονομική ισότητα, [απαιτήσεις] που πυροδότησαν την επανάσταση. Η δυσαρέσκεια του κοινού με τα θεσμικά όργανα της χώρας είναι ευρέως διαδεδομένη: τον Μάρτιο του 2021, σύμφωνα με το ερευνητικό δίκτυο Arab Barometer, μόνο το ένα τρίτο [4] των Τυνήσιων δήλωσε ικανοποιημένο από το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης της χώρας και μόνο το ένα τέταρτο από το εκπαιδευτικό σύστημα. Εν τω μεταξύ, σχεδόν το 90% των Τυνήσιων, δήλωσαν ότι η διαφθορά επικρατούσε σε μεγάλο ή μέτριο βαθμό στα κρατικά ιδρύματα και τις εθνικές υπηρεσίες. Για πολλούς Τυνήσιους, το status quo απλά δεν λειτουργεί [5].