Το μοντέλο της Τυνησίας σε κρίση

Ενδεικτικά, ένας συνασπισμός από τις πιο ισχυρές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών -συμπεριλαμβανομένων του κύριου εργατικού συνδικάτου της χώρας, του συνδικάτου των δημοσιογράφων, της Τυνησιακής Ένωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, και της Τυνησιακής Ένωσης των Δημοκρατικών Γυναικών- εξέφρασαν ειδική υποστήριξη για τις ενέργειες του Saied, τονίζοντας την ανάγκη επιλύσει τα έκτακτα μέτρα εντός 30 ημερών, όπως ορίζεται από το σύνταγμα. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της Τυνησίας είναι ισχυροί παράγοντες που παραδοσιακά διαδραματίζουν έναν σημαντικότατο ρόλο στην πολιτική αρένα. Το εργατικό συνδικάτο, για παράδειγμα, έχει ιστορικό διεξαγωγής εκτεταμένων εθνικών απεργιών, ικανών να παραλύσουν την χώρα, όταν οι πολιτικοί ηγέτες ενεργούν ενάντια στα συμφέροντά του. Ορισμένες από αυτές τις ομάδες -συμπεριλαμβανομένου του συνδικάτου εργαζομένων και της Τυνησιακής Ένωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα- ήταν καθοριστικές στο να βοηθήσουν την Τυνησία να ξεπεράσει την πολιτική κρίση του 2013. Οι ενέργειές τους θα μπορούσαν τώρα να χρησιμεύσουν για να τις προσπάθειες του Saied να πετύχουν ή να αποτύχουν.

Ωστόσο, οι ενέργειες του Saied έχουν ανησυχητικές επιπτώσεις στο δημοκρατικό μέλλον της Τυνησίας. Ένα ενοχλητικό σημάδι είναι οι επιθέσεις στα ΜΜΕ. Την Δευτέρα, αστυνομικοί με πολιτικά ρούχα εισέβαλαν στα γραφεία του Al Jazeera στην Τύνιδα˙ την Τετάρτη, η δημοσιογράφος των New York Times, Vivian Yee, κρατήθηκε από την αστυνομία για δύο ώρες προτού αφεθεί ελεύθερη. Όπως δήλωσε ο Eric Goldstein του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch), «Είναι δυσοίωνο για τα ανθρώπινα δικαιώματα όταν ένας πρόεδρος υποστηρίζει ότι διαθέτει συνταγματική υποστήριξη για την ανάληψη τεράστιων εξουσιών και το επόμενο πράγμα που μαθαίνετε είναι ότι η αστυνομία αρχίζει να κυνηγάει τους δημοσιογράφους».

Η καταστολή του Saied επεκτάθηκε και στους πολιτικούς ηγέτες που αρνούνται να υποταχθούν. Έχει αναλάβει δικαστικές εξουσίες και έχει άρει την κοινοβουλευτική ασυλία, απειλώντας ότι θα προβεί σε δίωξη δεκάδων βουλευτών τους οποίους κατηγορεί για διαφθορά. Μέχρι στιγμής έχουν συλληφθεί πολλοί βουλευτές, μεταξύ των οποίων μέλη του Συνασπισμού Ισλαμιστικής Αξιοπρέπειας και ο ανεξάρτητος βουλευτής Yassine Ayari. Αυτή η αυταρχική προσέγγιση είναι απίθανο να ξεριζώσει την ενδημική διαφθορά στην Τυνησία και θα μπορούσε να καταλήξει να την διαιωνίσει [6]. Οι ενέργειες του Saied δημιούργησαν επίσης ένα κακό προηγούμενο για τους μελλοντικούς Τυνήσιους ηγέτες: αν καταφέρει να παραμείνει στην εξουσία, θα κανονικοποιήσει την πρακτική της χρήσης κηρύξεων έκτακτης ανάγκης για να κάμψει το πολιτικό σύστημα σύμφωνα με την θέλησή του, με ελάχιστη έως καθόλου λογοδοσία.

Ωστόσο, δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί η κατάσταση στην Τυνησία για να γίνουν γενικές, σαρωτικές γενικεύσεις σχετικά με την συμβατότητα της δημοκρατίας με τον αραβικό κόσμο. Αυτό που είναι αληθές και αυτό που η Τυνησία έχει αποδείξει ξανά και ξανά, είναι ότι οι δημοκρατικές μεταβάσεις είναι σκληρές και συχνά ακατάστατες. Αλλά το γεγονός ότι οι Τυνήσιοι μπορούν να διαφωνήσουν με τον πρόεδρο και να κάνουν την φωνή τους να ακουστεί ούσα αντίθετη προς τις πράξεις του, δείχνει ότι τουλάχιστον ένα μέτρο δημοκρατίας είναι ακόμα ζωντανό στην Τυνησία.

ΤΙ ΕΡΧΕΤΑΙ ΜΕΤΑ

Ο Saied δεν έχει ακόμη γνωστοποιήσει τα μακροπρόθεσμα σχέδιά του, οπότε είναι ασαφές ποιο μπορεί να είναι το τελικό του παιχνίδι. Υπάρχουν όμως πολλά πιθανά σενάρια που θα μπορούσαν να εμφανιστούν τις επόμενες εβδομάδες και μήνες.

Μια πιθανότητα είναι ότι ο Saied θα διορίσει νέο πρωθυπουργό και θα ξανανοίξει το κοινοβούλιο εντός της περιόδου των 30 ημερών που απαιτεί το σύνταγμα, ξαναφέρνοντας τα θεσμικά όργανα της Τυνησίας στα προηγούμενα καθήκοντά τους. Ο Saied έχει επίσης διατυπώσει την ιδέα ενός συνταγματικού δημοψηφίσματος και ενός νέου εκλογικού νόμου που θα παγιώσει οριστικά την εκτελεστική εξουσία στα χέρια του προέδρου, είτε εξαλείφοντας πλήρως το κοινοβούλιο είτε μειώνοντας σημαντικά την εξουσία του. Οποιοδήποτε από αυτά τα σενάρια θα καθιστούσε την κήρυξη έκτακτης ανάγκης του Saied μια πρόσκαιρη ανωμαλία στον δρόμο της Τυνησίας προς την παγίωση της δημοκρατίας. Ενώ τα αρχικά του μέτρα θα παραμένουν αντιδημοκρατικά, η επιστροφή της χώρας στις δημοκρατικές πρακτικές για τις οποίες πολλοί Τυνήσιοι αγωνίστηκαν πριν από μια δεκαετία -συμπεριλαμβανομένου ενός ελεύθερα εκλεγμένου νομοθετικού σώματος, του κράτους δικαίου, και ενός ανεξάρτητου συνταγματικού δικαστηρίου που θα χρησιμεύσει ως έλεγχος της εκτελεστικής εξουσίας- θα έκανε την Τυνησία πιο ικανή για αποτελεσματική διακυβέρνηση.

Ένα άλλο σενάριο είναι πιο δυσοίωνο. Η φαύλη πολιτική και κοινωνική πόλωση που επιδείνωσαν οι ενέργειες του Saied θα μπορούσε να μετακινηθεί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μέσα τους δρόμους. Η αστυνομική βία έχει ήδη αυξηθεί στην Τυνησία -υπήρξαν πολλές περιπτώσεις συλλήψεων διαδηλωτών και ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών και ισχυρισμοί περί υπερβολικής βίας- και θα μπορούσε να κλιμακωθεί περαιτέρω. Εάν οι υποστηρικτές και οι αντίπαλοι του Saied αρχίσουν να συγκρούονται μεταξύ τους, ο στρατός, ο οποίος κατάφερε να διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό απολιτική στάση, ίσως να επέμβει.

Αυτή δεν είναι η πρώτη δημοκρατική οπισθοδρόμηση της Τυνησίας. Η κρίση του 2013 επιλύθηκε μόνο αφού οι τέσσερις πιο εξέχουσες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών βοήθησαν στην ανάπτυξη ενός οδικού χάρτη που τα πολιτικά κόμματα και ο πληθυσμός θα μπορούσαν να υποστηρίξουν. Σήμερα, πολλοί από τους ίδιους δρώντες της κοινωνίας των πολιτών έχουν ενώσει ξανά τις δυνάμεις τους για να αναπτύξουν έναν ακόμη οδικό χάρτη, τον οποίο σχεδιάζουν να μοιραστούν με το κοινό της Τυνησίας καθώς και τον πρόεδρο.