Θα γίνει το Αφγανιστάν ξανά ασφαλές καταφύγιο για τρομοκράτες;

Η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και η επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία είναι μια νίκη για την Αλ Κάιντα. Αλλά πόση ακριβώς νίκη είναι; Αυτό το ερώτημα βρίσκεται στο επίκεντρο της απόφασης της κυβέρνησης Μπάιντεν να αποχωρήσει από την χώρα. Υπερασπιζόμενος την επιλογή του παρά το χάος [2] και την φρίκη που ενέσκηπτε στο Αφγανιστάν καθώς η κυβέρνηση κατέρρεε, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δήλωσε [3] την Δευτέρα ότι «Το μόνο ζωτικό εθνικό μας συμφέρον στο Αφγανιστάν παραμένει σήμερα αυτό που ήταν πάντα: αποτροπή μιας τρομοκρατικής επίθεσης στο αμερικανικό έδαφος».

Μαχητές Taliban στο Αφγανιστάν, τον Ιανουάριο του 2009. Stringer / Reuters
-----------------------------------------------

Οι Ρεπουμπλικάνοι επικρίνουν τον Μπάιντεν για αυτό ακριβώς το σημείο. Ο Michael McCaul, Ρεπουμπλικάνος Αντιπρόσωπος από το Τέξας και μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής, προειδοποίησε [4] ότι «Θα επιστρέψουμε σε μια κατάσταση πριν από τις 11 Σεπτεμβρίου [2001] -ένα έδαφος αναπαραγωγής της τρομοκρατίας». Ο στρατηγός Mark Milley, αρχηγός ΓΕΕΘΑ, προειδοποίησε ότι η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος (γνωστό και ως ISIS) θα μπορούσαν γρήγορα να ανοικοδομήσουν τα δίκτυά τους στο Αφγανιστάν.

Ο κίνδυνος επιστροφής της Αλ Κάιντα είναι πραγματικός, αλλά η επιστροφή του Αφγανιστάν στον ρόλο του πριν από τις 11 Σεπτεμβρίου ως ασφαλές καταφύγιο για την τρομοκρατία των τζιχαντιστών είναι απίθανη. Παρόλο που η νίκη των Ταλιμπάν αναμφίβολα θα κάνει την αντιτρομοκρατική πολιτική της Ουάσινγκτον πολύ πιο δύσκολη, η αδυναμία της Αλ Κάιντα, τα κίνητρα των ίδιων των Ταλιμπάν, και οι βελτιώσεις στον συντονισμό των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, την εθνική ασφάλεια, και τις απομακρυσμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις μετά την 11η Σεπτεμβρίου, μειώνουν την απειλή.

ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΝΙΚΗ;

Με την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και τον θρίαμβο των Ταλιμπάν, ο κόσμος των τζιχαντιστών κερδίζει μια προπαγανδιστική νίκη παρόμοια με εκείνη που γνώρισε πριν από περισσότερα από 30 χρόνια. Ένας βασικός μύθος [5] του σύγχρονου κινήματος τζιχαντιστών είναι ότι ξένοι μαχητές που μάχονταν για να εκδιώξουν την Σοβιετική Ένωση από το Αφγανιστάν δεν ήταν μόνο κρίσιμοι για την ήττα της Μόσχας το 1989, αλλά επίσης επιτάχυναν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και του κομμουνισμού γενικότερα. Αυτός ο μύθος επέμεινε παρόλο που οι ξένοι εθελοντές δεν ήταν στρατιωτικά σημαντικοί [6] στον συνολικό αντισοβιετικό αγώνα.

Σήμερα, η Αλ Κάιντα θα διεκδικήσει ξανά την απόσυρση μιας ξένης δύναμης ως νίκη, αν και ήταν οι Ταλιμπάν των οποίων οι μάχες έδιωξαν τις Ηνωμένες Πολιτείες και όχι αυτές της Αλ Κάιντα ή άλλων ξένων τζιχαντιστών. Αυτή την φορά, ωστόσο, το επιχείρημα θα είναι πιο αξιόπιστο, αφού η ίδια η Ουάσινγκτον δικαιολόγησε τον 20χρονο πόλεμο ως αγώνα ενάντια στην διεθνή τρομοκρατία. Η ήττα των Ηνωμένων Πολιτειών είναι επομένως άλλη μια επιτυχία σε επίπεδο υπερδύναμης για την Αλ Κάιντα. Οι υποστηρικτές της γιορτάζουν.

Η κατάρρευση της αφγανικής κυβέρνησης παρέχει επίσης μια ένεση ενέργειας στους παράγοντες της Αλ Κάιντα στην χώρα. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε [7] ότι με την νίκη τους ολοκληρωμένη, οι Ταλιμπάν θα κόψουν τους δεσμούς τους με την οργάνωση. Οι δεσμοί μεταξύ των δύο έχουν παραμείνει για πάνω από 20 χρόνια, παρά τις πιέσεις και τις προτροπές των ΗΠΑ. Οι Ταλιμπάν αναγνωρίζουν την μαχητική ικανότητα και την αφοσίωση των μελών της Αλ Κάιντα και αισθάνονται μια υποχρέωση απέναντί τους για τις θυσίες τους τα τελευταία 20 χρόνια. Αξιωματούχοι του ΟΗΕ αναφέρουν [8] ότι η Αλ Κάιντα είναι πολύ ενσωματωμένη στους Ταλιμπάν, διεξάγοντας κοινές επιχειρήσεις και εκπαίδευση. Η Αλ Κάιντα, από την πλευρά της, ισχυρίζεται [9] ότι παραμένει πιστή στην ηγεσία των Ταλιμπάν.

Ωστόσο, δεν θα επωφεληθούν όλοι οι τζιχαντιστές όσο η Αλ Κάιντα. Ο αντίπαλος της Αλ Κάιντα, το ISIS, έχει επίσης ενεργή παρουσία στο Αφγανιστάν. Το ISIS αντιτίθεται έντονα τόσο στην Αλ Κάιντα όσο και στους Ταλιμπάν, υποστηρίζοντας ότι οι τελευταίοι έχουν εγκαταλείψει το Ισλάμ [10] υπέρ του αφγανικού εθνικισμού. Πέρα από τις ιδεολογικές διαφορές, ωστόσο, υπάρχει ένας αγώνας ισχύος για επιρροή στο ευρύτερο τζιχαντιστικό κίνημα. Οι Ταλιμπάν είναι πιθανό να προσπαθήσουν να παρασύρουν τους διοικητές του ISIS στην πλευρά τους και να συντρίψουν όσους αρνούνται να υποκύψουν. Αυτό θα επιφέρει άλλο ένα πλήγμα στην σφραγίδα του ISIS, η οποία υπέφερε από τότε που έχασε το τελευταίο κομμάτι [11] του αυτοαποκαλούμενου χαλιφάτου του στο Ιράκ και την Συρία το 2019.

Το πιο σημαντικό αντιτρομοκρατικό ερώτημα, ωστόσο, δεν είναι αν οι Ταλιμπάν θα διατηρήσουν τους δεσμούς τους με την Αλ Κάιντα και άλλους ξένους τζιχαντιστές, αλλά εάν οι Ταλιμπάν θα επιτρέψουν ξανά στην Αλ Κάιντα να χρησιμοποιήσει το Αφγανιστάν ως βάση για διεθνείς τρομοκρατικές επιθέσεις. Από το Αφγανιστάν των Ταλιμπάν, ο Οσάμα Μπιν Λάντεν και άλλοι ηγέτες της Αλ Κάιντα μπόρεσαν να κατευθύνουν τις δραστηριότητες της ομάδας τους με σχετική ατιμωρησία. Πριν από την 11η Σεπτεμβρίου, η Αλ Κάιντα και άλλοι ξένοι τζιχαντιστές διοικούσαν ένα αρχιπέλαγος στρατοπέδων [12] στην χώρα. Οι τρομοκράτες εκπαιδεύτηκαν σε αυτά τα στρατόπεδα, όπως και οι επίδοξοι τζιχαντιστές που συνέχισαν να πολεμούν σε συγκρούσεις στην Αλγερία, την Ινδονησία, την Λιβύη, την Σομαλία, και άλλες χώρες. Εκτός από την εκπαίδευση, η Αλ Κάιντα μπόρεσε επίσης να δημιουργήσει σχέσεις μεταξύ ανώτερων μελών διαφόρων τζιχαντιστικών ομάδων και να ενθαρρύνει τους χιλιάδες εθελοντές που συρρέουν στο Αφγανιστάν για εκπαίδευση. Μεταξύ 10.000 και 20.000 νεοσύλλεκτοι πέρασαν από τα στρατόπεδα από το 1996 έως το 2001, σύμφωνα με τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών [13]. Αυτοί οι εθελοντές άρχισαν να μοιράζονται την πιο παγκόσμια, αντιαμερικανική κοσμοθεωρία της Αλ Κάιντα και διέπραξαν πολλές τρομοκρατικές επιθέσεις.

ΟΧΙ ΤΟΣΟ ΑΣΦΑΛΕΣ ΛΙΜΑΝΙ

Η απώλεια του Αφγανιστάν αναμφίβολα θα εμποδίσει τις αντιτρομοκρατικές προσπάθειες των ΗΠΑ και θα αυξήσει τον κίνδυνο η Αλ Κάιντα να χρησιμοποιήσει ξανά την χώρα ως ορμητήριο για επιθέσεις. Χωρίς στρατεύματα στην περιοχή και επαφές με τον τοπικό πληθυσμό, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν λιγότερες πληροφορίες [14] για τρομοκρατικές δραστηριότητες. Οι αμερικανικές και αφγανικές δυνάμεις δεν βρίσκονται πλέον επί τόπου για να εμποδίσουν την Αλ Κάιντα να δημιουργήσει στρατόπεδα εκπαίδευσης ή μια έδρα.

Παρά τις δυσκολίες αυτές, ωστόσο, ένα εκτεταμένο ασφαλές καταφύγιο συγκρίσιμο με την περίοδο πριν από την 11η Σεπτεμβρίου είναι απίθανο. Τα κίνητρα των ίδιων των Ταλιμπάν να υποστηρίξουν την διεθνή τρομοκρατία κατά της Δύσης είναι λίγα, ανεξάρτητα από τους δεσμούς που μπορούν να έχουν οι ηγέτες της ομάδας με την Αλ Κάιντα. Οι Ταλιμπάν δεν ενημερώθηκαν [15] για την 11η Σεπτεμβρίου, και δεν ευνόησαν προηγούμενες τρομοκρατικές επιθέσεις που πραγματοποίησε η ομάδα, όπως οι βομβιστικές επιθέσεις σε πρεσβείες στην Ανατολική Αφρική το 1998. Οι Ταλιμπάν πλήρωσαν επίσης ένα βαρύ τίμημα για την 11η Σεπτεμβρίου, χάνοντας την εξουσία για 20 χρόνια και βλέποντας μεγάλο μέρος της βασικής ηγεσίας τους να πεθαίνει στη μάχη με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το Πακιστάν, ο χορηγός των Ταλιμπάν, έχει επίσης λόγους να αντιταχθεί στις τρομοκρατικές επιθέσεις της Αλ Κάιντα στην Δύση. Ο Bruce Riedel, πρώην ανώτερος αξιωματικός των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, υποστήριξε [16] ότι η τελευταίες επιθέσεις των Ταλιμπάν βασίστηκαν στην υποστήριξη του Πακιστάν, και ότι οι Ταλιμπάν χρησιμοποιούσαν από καιρό το Πακιστάν ως καταφύγιο στον αγώνα τους εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών και της αφγανικής κυβέρνησης. Δεδομένου ότι ο σύμμαχος του Πακιστάν κέρδισε, η χώρα έχει τώρα ελάχιστους λόγους να διακινδυνεύει να ενθαρρύνει την επιστροφή των αμερικανικών δυνάμεων -κάτι που θα μπορούσε να συμβεί μετά από μια θεαματική επίθεση της Αλ Κάιντα στην Δύση. Μια τέτοια βία δεν εξυπηρετεί κανέναν από τους στρατηγικούς στόχους του Πακιστάν.

Τούτου λεχθέντος, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να βασίζονται στο Πακιστάν ως αντιτρομοκρατικό εταίρο στο Αφγανιστάν. Το Πακιστάν μπορεί ακόμη να προτιμά την χρήση ξένων τζιχαντιστών για την διεξαγωγή τρομοκρατικών επιθέσεων στην Ινδία και πολέμου στο Κασμίρ, όπως και στο παρελθόν [17]. Συνεπώς, μπορεί να θέλει οι Ταλιμπάν να επιτρέπουν σε ξένους μαχητές να εκπαιδεύονται και να βελτιώνουν τις ικανότητές τους στο Αφγανιστάν, παίζοντας με την φωτιά ελπίζοντας ότι το Πακιστάν μπορεί να κατευθύνει την πυρκαγιά προς το Νέο Δελχί. Η πίεση στο Πακιστάν θα είναι επομένως ζωτικής σημασίας. Δυστυχώς, οι προσπάθειες των ΗΠΑ να εξαναγκάσουν την Ισλαμαμπάντ να χαλιναγωγήσει τους Ταλιμπάν τις τελευταίες δεκαετίες απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό [18]. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να έχουν μεγαλύτερη επιτυχία τώρα που δεν εξαρτώνται πλέον από την καλή θέληση του Πακιστάν να υποστηρίζει τις επιχειρήσεις τους στο Αφγανιστάν. Όμως, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να μειώσουν τις προσδοκίες τους, ειδικά επειδή η κυβέρνηση Μπάιντεν απέφυγε [19] τον Πακιστανό πρωθυπουργό Imran Khan αντί να τον φλερτάρει ως σύμμαχο. Η Ουάσινγκτον θα πρέπει να επικεντρωθεί στο να διασφαλίσει ότι η Ισλαμαμπάντ γνωρίζει ότι, επίσης, θα πληρώσει ένα τίμημα εάν οι σύμμαχοί της οι Ταλιμπάν υποστηρίξουν την διεθνή τρομοκρατία.

Αν και η βοήθεια του Πακιστάν μπορεί στην καλύτερη περίπτωση να είναι περιορισμένη, η ίδια η Αλ Κάιντα έχει αλλάξει με τρόπους που την καθιστούν λιγότερο ικανή να εκμεταλλευτεί το Αφγανιστάν. Η οργάνωση έχει χάσει πολλούς ηγέτες και μεγάλο μέρος της χρηματοδότησής της και κατά τα άλλα υπέστη σημαντική [20] ζημιά από την 11η Σεπτεμβρίου. Πράγματι, ο διάδοχος του Μπιν Λάντεν, Ayman al-Zawahiri, ίσως να είναι νεκρός [21]. Ως απάντηση στην παρακμή της, η Αλ Κάιντα έχει δώσει έμφαση στους αγώνες εντός του μουσουλμανικού κόσμου -συνεργαζόμενη με τοπικές θυγατρικές που υιοθετούν τμήματα της ατζέντας της, αλλά, στην πράξη, συχνά εστιάζουν στις δικές τους περιορισμένες ανησυχίες. Μεγάλο μέρος της ενέργειας των ηγετών της Αλ Κάιντα έχει δαπανηθεί στην προσπάθεια ελέγχου και επιρροής αυτών των θυγατρικών [22]. Αυτές οι ομάδες αποτελούν πρωτίστως απειλή για τις χώρες και τις περιοχές τους, αν και ορισμένες, ιδίως η θυγατρική της Αλ Κάιντα στην Υεμένη, έχουν επιχειρήσει ή πραγματοποιήσει τρομοκρατικές επιθέσεις στην Δύση. Η πιο πρόσφατη επίθεση τζιχαντιστών στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν οι πυροβολισμοί κατά τριών ναυτών σε ναυτική βάση στην Πενσακόλα της Φλόριντα το 2019, από έναν Σαουδάραβα εκπαιδευόμενο επηρεασμένο από το παράρτημα της Αλ Κάιντα στην Υεμένη.

Επιπλέον, οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ προετοιμάζονταν για μια στρατιωτική απόσυρση διασφαλίζοντας ότι διατηρούν κάποια ικανότητα συλλογής [πληροφοριών] -επιτρέποντάς τους να διαταράξουν τους επίδοξους εκπαιδευόμενους της Αλ Κάιντα καθ' οδόν, να εντοπίσουν πιθανές συνωμοσίες εναντίον της Δύσης, και να στοχεύσουν τρομοκράτες. Ο αμερικανικός στρατός έχει διερευνήσει τρόπους για να χρησιμοποιήσει αεροπορική ισχύ από βάσεις εκτός Αφγανιστάν [23] για να χτυπήσει στρατόπεδα της Αλ Κάιντα ή να επιχειρήσει με άλλον τρόπο στην χώρα εάν καταστεί απαραίτητο. Τώρα που οι Ταλιμπάν βρίσκονται στην εξουσία, τέτοιες προσπάθειες χρειάζονται περισσότερο από ποτέ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διεξάγουν ήδη επιχειρήσεις μεγάλων αποστάσεων στην Σομαλία [24], την Υεμένη [25] και σε άλλες χώρες με ενεργές ομάδες τζιχαντιστών. Η πραγματοποίηση τέτοιων χτυπημάτων στο Αφγανιστάν θα δυσκόλευε την Αλ Κάιντα και άλλες ομάδες να οργανώσουν μεγάλης κλίμακας εκπαιδευτικά στρατόπεδα, όπως έκαναν πριν από την 11η Σεπτεμβρίου, και θα έθετε σε κίνδυνο τους ηγέτες τους.

Τέλος, η εσωτερική ασφάλεια των ΗΠΑ έχει βελτιωθεί δραματικά από την 11η Σεπτεμβρίου και υπάρχει μια παγκόσμια προσπάθεια [συλλογής και ανάλυσης] πληροφοριών [26] που στοχεύει την Αλ Κάιντα, το ISIS, και άλλα τζιχαντιστικά κινήματα. Οι επίδοξοι νεοσύλλεκτοι θα δυσκολευτούν να φτάσουν στο Αφγανιστάν και, αν το κάνουν, κινδυνεύουν να εντοπιστούν και να συλληφθούν κατά την επιστροφή τους.

ΟΛΑ ΔΕΜΕΝΑ

Βραχυπρόθεσμα, τόσο οι Ταλιμπάν όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν γεμάτα τα χέρια τους. Οι Ταλιμπάν πρέπει να εδραιώσουν την εξουσία τους σε όλο το Αφγανιστάν, μεγάλο μέρος του οποίου βρίσκεται σε χάος, και θα χρειαστεί χρόνος στην Αλ Κάιντα για να ανασυνταχθεί πλήρως. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να επικεντρωθούν στην εκτυλισσόμενη ανθρωπιστική κρίση στην χώρα και, ειδικότερα, να βοηθήσουν δεκάδες χιλιάδες Αφγανούς [27] που έθεσαν σε κίνδυνο την ζωή τους για να συνεργαστούν με τον αμερικανικό στρατό και την ευρύτερη αντιτρομοκρατική προσπάθεια.

Αυτή η βραχυπρόθεσμη επιταγή, ωστόσο, δεν πρέπει να τυφλώσει την Ουάσινγκτον σχετικά με την ανάγκη να έχει ισχυρή αντιτρομοκρατική ικανότητα και να διατηρεί πίεση στις περιφερειακές κυβερνήσεις για να αποτρέψει το Αφγανιστάν να γίνει ξανά το κέντρο του παγκόσμιου κινήματος των τζιχαντιστών. Μια τέτοια προσέγγιση δεν είναι καθόλου η μεγάλη νίκη επί της τρομοκρατίας που ήλπιζαν οι Αμερικανοί μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Είναι όμως μια διαχειρίσιμη και βιώσιμη στρατηγική.

Σύνδεσμοι:
[1] https://global.oup.com/academic/product/road-warriors-9780190646516?cc=u...
[2] https://www.washingtonpost.com/world/2021/08/16/afghan-kabul-airport/
[3] https://www.nytimes.com/2021/08/16/us/politics/biden-taliban-afghanistan...
[4] https://www.washingtonpost.com/politics/2021/08/16/republicans-criticize...
[5] https://smile.amazon.com/Inside-Secret-World-Osama-Laden/dp/0743205022/r...
[6] https://www.amazon.com/Qaeda-Islamic-Global-Jihadist-Movement/dp/019021726X
[7] https://mwi.usma.edu/untying-the-gordian-knot-why-the-taliban-is-unlikel...
[8] https://www.undocs.org/en/S/2021/486
[9] https://www.jihadica.com/jihadi-reactions-to-the-u-s-taliban-deal-and-af...
[10] https://www.jihadica.com/jihadi-reactions-to-the-u-s-taliban-deal-and-af...
[11] https://www.aph.gov.au/About_Parliament/Parliamentary_Departments/Parlia...
[12] https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=5BssDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR5&d...
[13] https://www.9-11commission.gov/report/911Report.pdf
[14] https://www.reuters.com/world/asia-pacific/cia-chief-says-intelligence-w...
[15] https://www.9-11commission.gov/report/911Report.pdf
[16] https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2021/08/16/around-the-ha...
[17] https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=szaTAwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&d...
[18] https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2018/01/05/why-pakistan-...
[19] https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2021/08/16/around-the-ha...
[20] https://www.journals.uchicago.edu/doi/full/10.1086/692166?casa_token=V_R...
[21] https://www.lawfareblog.com/al-qaeda-after-ayman-al-zawahiri
[22] https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09636412.2014.935228
[23] https://www.nytimes.com/2021/07/04/us/politics/us-afghanistan-withdrawal...
[24] https://www.nytimes.com/2021/07/23/us/politics/somalia-shabab-military-s...
[25] https://www.bbc.com/news/world-middle-east-51409581
[26] https://www-tandfonline-com.proxy.library.georgetown.edu/doi/full/10.108...
[27] https://www.wsj.com/articles/u-s-expands-efforts-to-relocate-afghans-at-...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2021-08-18/afghanist...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition