Πώς θα κυβερνήσουν οι Ταλιμπάν;

Η προέλαση των Ταλιμπάν στην Καμπούλ και η κατάρρευση της δημοκρατικής κυβέρνησης του Αφγανιστάν ξεδιπλώθηκε με εκπληκτική ταχύτητα σε διάστημα λίγων εβδομάδων. Η ιλιγγιώδης εξέλιξη των γεγονότων και οι σκηνές χάους και απελπισίας που ακολούθησαν οδήγησαν ευλόγως σε έναν χείμαρρο ερωτημάτων σχετικά με το πώς τα πράγματα πήγαν τόσο στραβά, τόσο γρήγορα. Αλλά η ταχεία επιτυχία των Ταλιμπάν έχει επίσης πολλά να μας πει για τις προοπτικές της διακυβέρνησής τους -τόσο για την σημαντική ελευθερία που θα έχουν οι Ταλιμπάν για να υλοποιήσουν το όραμά τους τα επόμενα χρόνια όσο και για τις έντονες προκλήσεις που θα προκύψουν όσο περνά ο καιρός.

Μαχητές Ταλιμπάν σε άγνωστη τοποθεσία, στο Αφγανιστάν, τον Οκτώβριο του 2009. Stringer Afghanistan / Reuters
----------------------------------------------

Οι Ταλιμπάν έχουν δείξει ότι είναι η πιο αποτελεσματική πολιτική οργάνωση στο Αφγανιστάν. Για δύο δεκαετίες, ενώ οι Αφγανοί πολιτικοί φιλονικούσαν και η δημοκρατία είχε υποχωρήσει, οι αξίες, η οργάνωση, και η συνοχή των Ταλιμπάν αποδείχθηκαν ανθεκτικές. Περιβαλλόμενοι από τις δικές τους έννοιες της ενότητας και της αφγανικής ταυτότητας, οι Ταλιμπάν ξεπέρασαν δύο μεταβάσεις ηγεσίας, την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους (επίσης γνωστού ως ISIS), και μια 20ετή στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ. Τώρα αυτοί είναι οι υπεύθυνοι και πιθανότατα θα παραμείνουν οι υπεύθυνοι για κάποιο χρονικό διάστημα.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η νίκη τους αντιπροσωπεύει το τέλος των 40 χρόνων πολέμου, αβεβαιότητας, και τραύματος στο Αφγανιστάν. Οι Ταλιμπάν αντιμετωπίζουν την φτώχεια, τις εσωτερικές διαμάχες, τις παράνομες καλλιέργειες, τους ενοχλητικούς γείτονες, και την απειλή εξεγέρσεων που είναι ενδημικές στην χώρα τους -και έχουν αποδειχθεί ότι είναι ο όλεθρος όλων των ηγεμόνων της.

ΕΤΟΙΜΑΖΟΤΑΝ ΑΠΟ ΚΑΙΡΟ

Παρόλο που η ανάληψη [της εξουσίας] φάνηκε να έρχεται αφάνταστα γρήγορα, οι Ταλιμπάν στην πραγματικότητα έθεσαν τις βάσεις [2] για την τελική τους επίθεση εδώ και χρόνια. Από το 2014, πίεζαν τις κυβερνητικές δυνάμεις έξω στην ύπαιθρο και περικύκλωναν τα περιφερειακά κέντρα και τις επαρχιακές πρωτεύουσες. Μέχρι το τέλος του 2020, σχεδόν κάθε επαρχιακή πρωτεύουσα στο Αφγανιστάν ήταν ευάλωτη στην επίθεση των Ταλιμπάν.

Η επίθεση που τελείωσε με την πτώση της Καμπούλ ξεκίνησε τον Μάιο. Οι Ταλιμπάν κατέστρεψαν έως και 50 πολιορκούμενα περιφερειακά κέντρα. Μερικές φορές ο στρατός και η αστυνομία έφευγαν, αφήνοντας πίσω τους όπλα και οχήματα. Μερικές φορές συμφώνησαν να παραδώσουν την περιοχή στους Ταλιμπάν, για να αποφύγουν την αιματοχυσία και με αντάλλαγμα μια ασφαλή διέλευση. Μερικές φορές, σε περισσότερες περιπτώσεις από όσες μπορεί να μείνουν στη μνήμη, αντιστάθηκαν -θυμηθείτε αναφορές που δημοσιεύτηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη και μη κυβερνητικές οργανώσεις για υψηλά επίπεδα βίας κατά τα τέλη της άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού. Μια βασική στρατηγική κίνηση των Ταλιμπάν ήταν η αποκοπή των δρόμων ή των διασταυρώσεων σε μεγάλες πόλεις: σχεδόν όλες ήταν περικυκλωμένες την ώρα που ξεκινούσε η επίθεση.

Την τελευταία εβδομάδα του Ιουλίου, οι Ταλιμπάν άρχισαν μεγάλες επιθέσεις στην Χεράτ, την Κανταχάρ, και την πρωτεύουσα της επαρχίας Χελμάντ, Lashkar Gah. Ένας Αφγανός αξιωματικός επί του πεδίου στην Λάσκαρ Γκα -ένας βετεράνος 20 ετών στις μάχες- περιέγραψε τις εχθροπραξίες στις αρχές Αυγούστου ως τις πιο έντονες που είχε δει ποτέ. Καθώς οι μάχες μαίνονταν, οι Ταλιμπάν ξεκίνησαν νέες επιθέσεις σε άλλες πρωτεύουσες της επαρχίας. Η Zaranj, στα σύνορα με το Ιράν, έπεσε πρώτη, χωρίς μάχη. Στην συνέχεια, η Sheberghan, στα βόρεια˙ επόμενη η Kunduz, επίσης στον βορρά, όπου οι κυβερνητικές δυνάμεις πολεμούσαν για έξι χρόνια. Σύντομα οι πρωτεύουσες των επαρχιών στον βορρά έπεφταν στα χέρια των Ταλιμπάν [4].

Από εκεί, τα γεγονότα κινήθηκαν με αστραπιαία ταχύτητα. Με τις πρωτεύουσες των επαρχιών να υποκύπτουν αριστερά και δεξιά, στρατιώτες και διοικητές αποφάσισαν να υποχωρήσουν, να παραδοθούν, ή να κρυφτούν αντί να πολεμήσουν μέχρι θανάτου. Μπορούσαν να δουν από ποια πλευρά φυσούσε ο άνεμος. Στις 12 Αυγούστου, οι Ταλιμπάν διέρρηξαν τις κυβερνητικές γραμμές στην Χεράτ και την Κανταχάρ και κατέλαβαν τα κέντρα των πόλεων. Η Mazar-e Sharif, το στολίδι του βορρά, παραδόθηκε στις 14 Αυγούστου. Την επόμενη μέρα οι κυβερνητικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των περίφημων κομάντο, φαίνονταν να αποσύρονται γύρω από την Καμπούλ και άφησαν τους Ταλιμπάν να μπουν. Ο πρόεδρος Ashraf Ghani εξαφανίστηκε στην εξορία.

Η φαινομενικά αβίαστη κατάρρευση δεν είναι σε καμία περίπτωση πρωτοφανής στην αφγανική ιστορία. Όπως έχει εξηγήσει ο ανθρωπολόγος Thomas Barfield, οι ήττες στις επαρχίες έχουν συχνά κάνει τα αφγανικά καθεστώτα να ξηλώνονται γρήγορα, καθώς οι υποστηρικτές αλλάζουν πλευρά ή καταθέτουν τα όπλα αντί να πολεμούν μέχρι θανάτου. Τόσο η αρχική άνοδος των Ταλιμπάν στην εξουσία, στην δεκαετία του 1990, όσο και η πτώση των Ταλιμπάν το 2001 είναι παραδείγματα αυτού του φαινομένου.

«ΕΙΧΑΝ ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ»

Η ταχύτητα και η έκταση της νίκης των Ταλιμπάν σημαίνει ότι οι Ταλιμπάν έχουν τώρα πολύ λιγότερους λόγους να μοιραστούν την εξουσία από όσους να ανακοινώσουν δημόσια την αποκατάσταση του ισλαμικού εμιράτου. Η νίκη τους τούς έφερε στην θέση να αφοπλίσουν την συντριπτική πλειοψηφία των αντιπάλων τους, όπως κάνουν τώρα˙ οποιοσδήποτε πολιτικός παράγοντας διαπραγματεύεται αυτήν την στιγμή με τους Ταλιμπάν για την σύνθεση μιας νέας κυβέρνησης, όπως ο πρώην πρόεδρος Χαμίντ Καρζάι και ο πρώην εκτελεστικός αρχηγός Αμπντουλάχ Αμπντουλάχ, είναι απολύτως ευάλωτοι στον εξαναγκασμό των Ταλιμπάν με την κάννη του όπλου. Ένας Αφγανός ηγέτης εξήγησε γιατί οι βόρειοι μεσολαβητές της εξουσίας αποδέχτηκαν το νέο καθεστώς με το να απαντήσει λακωνικά: «Είχαν ελάχιστες επιλογές».