Οι πραγματικές αναλογίες με την Σαϊγκόν

Καθώς οι Ταλιμπάν σάρωσαν το Αφγανιστάν την περασμένη εβδομάδα, τα γεγονότα στην Καμπούλ αμέσως προκάλεσαν ζωηρές αναμνήσεις από μια άλλη βιαστική αποχώρηση του αμερικανικού στρατού μισό αιώνα νωρίτερα. Τα βίντεο Αφγανών πολιτών να προσκολλώνται σε στρατιωτικά αεροσκάφη θύμισαν εικόνες ανθρώπων προς εκκένωση να σκαρφαλώνουν σε ελικόπτερα στην Σαϊγκόν καθώς η πόλη έπεφτε στα χέρια του στρατού του Βόρειου Βιετνάμ το 1975.

Αν και οι επιφυλάξεις αφθονούν, υπάρχουν πράγματι συναρπαστικές ομοιότητες μεταξύ του 2021 και του 1975. Στην κάθε μια από αυτές τις δυο περιπτώσεις, μετά από χρόνια αιματηρών συγκρούσεων, οι Ηνωμένες Πολιτείες εναπόθεσαν την εμπιστοσύνη τους σε μια διαπραγματευμένη συμφωνία, μόνο για να δουν τον επιλεγμένο σύμμαχό τους να διαλύεται από έναν παρακινημένο και καλά εξοπλισμένο εχθρό. Η Ουάσινγκτον στην συνέχεια αγωνίστηκε να εκκενώσει μια λεγεώνα τοπικών γραφειοκρατών, διερμηνέων, και άλλων που είχαν εξυπηρετήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες, σώζοντας μερικούς αλλά αφήνοντας πολλούς άλλους πίσω.

Εκκένωση στρατευμάτων, στο Βιετνάμ, το 1975. Dick Halstead / Getty Images / Flickr
------------------------------------------------------

Επιπλέον, ακριβώς όπως έκαναν και το 1975, Αμερικανοί πολιτικοί και αναλυτές περιέγραψαν την πτώση της Καμπούλ ως καταστροφική οπισθοδρόμηση για τα συμφέροντα των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο. «Τρομοκράτες και μεγάλοι ανταγωνιστές όπως η Κίνα παρακολουθούν τον εξονειδισμό μιας υπερδύναμης που έχει καταρρεύσει», δήλωσε ο επικεφαλής της μειονότητας της Γερουσίας, Mitch McConnell, Ρεπουμπλικανός του Κεντάκι, την επομένη της κατάληψης της πρωτεύουσας του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν. Η δημοσιογράφος Robin Wright προχώρησε παραπέρα, υποστηρίζοντας ότι η κατάληψη δεν ήταν μόνο μια «επική ήττα» για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και «ένα τέλος για την εποχή της παγκόσμιας ισχύος των ΗΠΑ».

Ωστόσο, εάν η αποτυχία των Ηνωμένων Πολιτειών στο Βιετνάμ αποτελεί έναν κάποιον οδηγό, τέτοιες δραματικές προβλέψεις για την πτώση της ισχύος των ΗΠΑ είναι άστοχες. Παρόλο που η Ουάσινγκτον υπέστη το δίκαιο μερίδιό της σε οπισθοδρομήσεις μετά την πτώση της Σαϊγκόν, η κατάρρευση του Νοτίου Βιετνάμ έκανε ελάχιστα για να βλάψει την αξιοπιστία των ΗΠΑ μακροπρόθεσμα. Υπάρχει καλός λόγος να πιστεύουμε ότι το ίδιο μπορεί να ισχύει και σήμερα.

ΤΟ ΞΑΝΑΒΛΕΠΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΑΛΙ

Καθώς οι στρατιές του Βόρειου Βιετνάμ πλησίαζαν την Σαϊγκόν τον Απρίλιο του 1975, κορυφαίοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ ανησυχούσαν ανοιχτά για μια παγκόσμια κατάρρευση της αμερικανικής αξιοπιστίας. Από την ανάληψη των καθηκόντων του το 1969, ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον επικαλείτο σταθερά την παγκόσμια φήμη της Ουάσινγκτον ως τον κύριο λόγο για να αποφύγει την ήττα στο Βιετνάμ ή, εάν η ήττα ήταν αναπόφευκτη, να την καθυστερήσει έως ότου οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα φαίνονταν πλέον ως οι υπεύθυνες. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να ακολουθήσουν μια πολιτική επιλεκτικής αξιοπιστίας», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών, Χένρι Κίσινγκερ, τον Μάρτιο του 1975 ενώ παρότρυνε το Κογκρέσο να διαθέσει περισσότερα κεφάλαια για την στήριξη της κυβέρνησης που ευθυγραμμιζόταν με τις ΗΠΑ στην Σαϊγκόν. «Δεν μπορούμε να εγκαταλείψουμε φίλους σε ένα μέρος του κόσμου χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο την ασφάλεια των φίλων παντού».

Εκτός κυβέρνησης, ειδικοί και δημοσιογράφοι βοήθησαν στη νομιμοποίηση του επιχειρήματος του Κίσινγκερ. Μια τυμπανοκρουσία σχολίων αφορούσε στην υποχώρηση της εμπιστοσύνης στην ηγεσία των ΗΠΑ και την εξασθένιση των συμμαχιών των ΗΠΑ καθώς η χώρα έχασε αυτό που το περιοδικό Time ονόμασε ως «αύρα ικανότητας». Δέκα χρόνια μετά τη νίκη στο Βόρειο Βιετνάμ, τέτοιες ανησυχίες φαίνονταν ακόμα δικαιολογημένες -τουλάχιστον σε ορισμένους Αμερικανούς. «Λίγοι αμφισβητούν ότι η αξιοπιστία χάθηκε», έγραψε ο Leslie H. Gelb, δημοσιογράφος και πρώην κυβερνητικός αξιωματούχος, σε μια εκπομπή των New York Times του 1985 που μελετούσε την αμερικανική πολιτική κατά την δεκαετία που μεσολάβησε.

Είχαν όμως ο Γκέλμπ και ο Κίσινγκερ δίκιο; Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέστησαν κάποιες σοβαρές γεωπολιτικές οπισθοδρομήσεις ως αποτέλεσμα του Βιετνάμ; Η απάντηση δεν είναι ούτε απλή ούτε ξεκάθαρη. Τα στοιχεία από τα σοβιετικά αρχεία δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι οι ηγέτες στη Μόσχα είδαν την ήττα των ΗΠΑ στη Νοτιοανατολική Ασία ως μια χρυσή ευκαιρία να προωθήσουν το πλεονέκτημά τους στον Ψυχρό Πόλεμο. Η Μόσχα υπέθεσε ότι η Ουάσινγκτον, άσχημα διχασμένη στο εσωτερικό της, θα προσέφερε μικρή αντίσταση. Η ισχυρή σοβιετική υποστήριξη προς τους συμμάχους της στην Αγκόλα και το Κέρας της Αφρικής τα χρόνια μετά το 1975 μαρτυρά αυτό το αίσθημα αυτοπεποίθησης. Σε όλον τον αναπτυσσόμενο κόσμο, επιπλέον, αντιαμερικανικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (African National Congress), του Οργανισμού για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (Palestine Liberation Organization), και του κινήματος Sandinista της Νικαράγουας, άντλησαν έμπνευση από την επιτυχία του Βόρειου Βιετνάμ, πιστεύοντας ότι θα μπορούσαν να καταφέρουν κάτι παρόμοιο.

Οι πιο καταστροφολογικές προβλέψεις για την παρακμή των ΗΠΑ, ωστόσο, αποδείχθηκαν εσφαλμένες. Η Ουάσινγκτον σίγουρα υπέστη κάποιες οπισθοδρομήσεις, αλλά ήταν κυρίως σε αδύναμα και πολιτικά χαοτικά κράτη που είχαν μικρή ικανότητα να βλάψουν σοβαρά τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, η πιο εντυπωσιακή πρόοδος της Μόσχας τα χρόνια μετά την πτώση της Σαϊγκόν, [δηλαδή] η εισβολή στο Αφγανιστάν το 1979, οδήγησε σε ένα βάναυσο τέλμα που στην πραγματικότητα εξυπηρετούσε τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα των ΗΠΑ.