Καταστολή στην Κούβα

Στις αρχές Ιουλίου, η Κούβα χτυπήθηκε από ένα καταστροφικό ξέσπασμα της COVID-19, που τροφοδοτήθηκε από την εξάπλωση της παραλλαγής Δέλτα του ιού, και το οποίο ώθησε το κρατικό της σύστημα υγειονομικής περίθαλψης στο σημείο της διάλυσης. Μετά από έναν χρόνο σχετικά χαμηλών ποσοστών μόλυνσης, το έθνος της Καραϊβικής ανέφερε ξαφνικά τα υψηλότερα κατά κεφαλήν φορτία κρουσμάτων στην Λατινική Αμερική, με την επαρχία Ματάντζας να αντιπροσωπεύει σχεδόν τα μισά από τα αναφερόμενα κρούσματα στην χώρα. Hashtags που ζητούν έκτακτη βοήθεια, όπως το #SOSMatanzas και το #SOSCuba, εξαπλώθηκαν στο Twitter. Χιλιάδες Κουβανοί κάλεσαν την κυβέρνηση να ανοίξει έναν ανθρωπιστικό διάδρομο που θα επιταχύνει την άφιξη της διεθνούς βοήθειας και θα διευκολύνει τις ελλείψεις τροφίμων και φαρμάκων. Αλλά οι ηγέτες της Κούβας αρνήθηκαν να το κάνουν, κατηγορώντας για την κρίση το εμπάργκο των ΗΠΑ στο νησί και προσφέροντας την αδύναμη κομματική γραμμή ότι οι Κουβανοί γιατροί «ενισχύονται στις αντιξοότητες». Αυτό αποδείχθηκε ότι ήταν η τελευταία σταγόνα: κουρασμένοι από την αδιαφορία του κράτους για την κατάστασή τους, οι Κουβανοί βγήκαν στους δρόμους φωνάζοντας για «ελευθερία» σε μια άνευ προηγουμένου εξέγερση που έγινε πρωτοσέλιδο σε όλο τον κόσμο.

Στο κέντρο της Αβάνας, τον Ιούλιο του 2021. Alexandre Meneghini / Reuters
-----------------------------------------------------------

Η COVID-19 ήταν ο άμεσος καταλύτης για το καλοκαίρι της αναταραχής στην Κούβα, αλλά οι ρίζες του λαϊκού θυμού είναι πολύ βαθύτερες. Η αυξημένη πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις πληροφορίες, η σκληρή καταστολή των αντιφρονούντων και των ακτιβιστών, και η εμβάθυνση της οικονομικής δυσπραγίας έπαιξαν όλα ρόλο στην αποδυνάμωση των ισχυρισμών του κουβανικού καθεστώτος για νομιμοποίηση τα τελευταία χρόνια. Οι διαμαρτυρίες, επομένως, δεν θα έπρεπε να εκπλήσσουν: όσοι βγήκαν στους δρόμους δεν ένιωσαν άνευ όρων πίστη στην επανάσταση ή στην κληρονομιά του τεθνεώτος Κουβανού ηγέτη Φιντέλ Κάστρο [1]. Το κουβανικό καθεστώς είχε αποτύχει να τους προσφέρει ένα μέλλον, και οι προσπάθειές του να κατηγορήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες για τις αποτυχίες του ήταν αδύναμες.

Αυτό που ήταν εκπληκτικό, ωστόσο, ήταν ο ρόλος του στρατού της Κούβας στην καταστολή των διαδηλώσεων. Πολλοί Κουβανοί, τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας, εξακολουθούν να θεωρούν τις Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις (FAR) ως απελευθερωτικό στρατό. Θεωρούνται ως υπηρέτης του λαού και εμπνέουν ευρύ σεβασμό στην κουβανική κοινωνία. Πριν από τις διαδηλώσεις, Κουβανοί πολίτες εξέφρασαν την πεποίθηση ότι οι FAR δεν θα εμπλακούν σε εγχώρια καταστολή. Αλλά τα γεγονότα του Ιουλίου αμφισβήτησαν αυτές τις υποθέσεις. Οι κουβανικές ειδικές δυνάμεις, γνωστές ως Μαύρες Σφήκες, φέρονται να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην κατάπνιξη των διαδηλώσεων, συνεργαζόμενες με τις δυνάμεις του Υπουργείου Εσωτερικών για την σύλληψη διαδηλωτών, πολλοί από τους οποίους δεν έχουν φανεί έκτοτε.

Η συνεργασία των FAR με τις κατασταλτικές υπηρεσίες ασφαλείας του κράτους κατέστρεψε την ψευδαίσθηση ότι οι FAR στέκονται στο πλευρό του λαού της Κούβας. Αλλά έχει επίσης αποκαλύψει τον βαθμό στον οποίο ο στρατός έχει εδραιώσει την πολιτική και οικονομική εξουσία από τότε που ο πρώην πρόεδρος Φιντέλ Κάστρο παραιτήθηκε το 2008 και παρέδωσε την εξουσία στον αδελφό του, Ραούλ. Μη όντας πλέον ένας απελευθερωτικός στρατός αφοσιωμένος στην προβολή της επανάστασης της Κούβας στο εξωτερικό, οι FAR είναι τώρα μια κυρίαρχη πολιτική και οικονομική δύναμη στο εσωτερικό, αφοσιωμένη στην προστασία και υποστήριξη του κουβανικού καθεστώτος. Οι στρατηγοί της Κούβας έχουν συσσωρεύσει σημαντική δύναμη [2] και ο ρόλος των FAR στην συντριβή των διαδηλώσεων του Ιουλίου αποδεικνύει ότι θα καταβάλουν μεγάλες προσπάθειες για να διατηρήσουν την εξουσία τους -ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι στρέφουν τα όπλα τους στους δικούς τους ανθρώπους.

ΔΙΟΙΚΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΓΙΝΕΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΣ

Οι FAR προέκυψαν από τον κουβανικό επαναστατικό στρατό που ανέτρεψε την υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ κυβέρνηση του στρατιωτικού δικτάτορα Fulgencio Batista το 1959. Καθ' όλη την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι FAR εργάστηκαν για να εξάγουν την επανάσταση στο εξωτερικό παρέχοντας βοήθεια σε αντιστασιακές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Αυτός ο στρατιωτικός διεθνισμός αποτέλεσε την ραχοκοκαλιά της εξωτερικής πολιτικής της Κούβας μέχρι το 1991, όταν η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης επέβαλε επανεξέταση του ρόλου της Κούβας στο εξωτερικό και του ρόλου των FAR στο εσωτερικό. Οι FAR υπέστησαν μεταμόρφωση μεταξύ 1990 και 1993, η οποία είναι γνωστή ως «ειδική περίοδος» της Κούβας, όταν η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης είχε ως αποτέλεσμα να συρρικνωθεί το ΑΕΠ της Κούβας κατά περίπου 36%. Προκειμένου να σταθεροποιηθεί η κουβανική οικονομία και να διασφαλιστεί η κρατική εποπτεία της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας, οι FAR ανέλαβαν πολλούς από τους οικονομικούς τομείς της Κούβας˙ στην πορεία, ο στρατιωτικός τους προϋπολογισμός μειώθηκε κατά 60%. Μη ούσες πλέον απλά μια στρατιωτική δύναμη, οι FAR συνέχισαν να διαχειρίζονται μια σειρά τομέων, όπως ο τουρισμός, η εγχώρια αγορά συναλλάγματος, οι αεροπορικές μεταφορές, και τα ορυχεία.