Η πλάνη της αποεπένδυσης

Τον Απρίλιο, επτά ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας, της Γερμανίας, και του Ηνωμένου Βασιλείου, ανακοίνωσαν ότι θα σταματήσουν την δημόσια χρηματοδότηση για ορισμένα έργα ορυκτών καυσίμων στο εξωτερικό. Λίγο λιγότερο από ένα χρόνο πριν, το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Νορβηγίας, το μεγαλύτερο στον κόσμο, πούλησε τις θέσεις του σε μεγάλες εταιρείες εξόρυξης και ενέργειας λόγω περιβαλλοντικών ανησυχιών. Και το 2018, η Ιρλανδία έγινε η πρώτη χώρα που δεσμεύτηκε να αποχωρήσει πλήρως από τα ορυκτά καύσιμα.

Κοντά σε κλίβανο αερίου στην Ughelli της Νιγηρίας, τον Σεπτέμβριο του 2020. Afolabi Sotunde / Reuters
-------------------------------------------------------

Μετά από δεκαετίες κερδοφορίας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ένας αυξανόμενος αριθμός πλούσιων χωρών έχει απαγορεύσει ή περιορίσει τις δημόσιες επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένου του φυσικού αερίου. Τέτοιες πολιτικές συχνά δεν κάνουν διάκριση μεταξύ διαφορετικών ειδών καυσίμων, ούτε εξετάζουν τον ζωτικό ρόλο που διαδραματίζουν ορισμένα καύσιμα στην ενεργοποίηση της ανάπτυξης των αναπτυσσόμενων οικονομιών, ειδικά στην υποσαχάρια Αφρική. Καθώς τα ιδρύματα αναπτυξιακής χρηματοδότησης προσπαθούν να εξισορροπήσουν τις ανησυχίες για το κλίμα έναντι της ανάγκης να προωθήσουν την δίκαιη ανάπτυξη και να αυξήσουν την ενεργειακή ασφάλεια, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι Ηνωμένες Πολιτείες [1] και η Ευρωπαϊκή Ένωση [2] έχουν λάβει όλοι τους επιθετικά μέτρα για τον περιορισμό των επενδύσεων σε ορυκτά καύσιμα. Η Παγκόσμια Τράπεζα και άλλες πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες προτρέπονται από ορισμένους μετόχους να κάνουν το ίδιο. Η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, για παράδειγμα, αδυνατεί όλο και περισσότερο να υποστηρίξει μεγάλα έργα φυσικού αερίου εν όψει της πίεσης των Ευρωπαίων μετόχων της. Ακόμη και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, κάλεσε τις χώρες να τερματίσουν κάθε νέα έρευνα και παραγωγή ορυκτών καυσίμων.

Παρόλο που όλες οι χώρες πρέπει να παίξουν τον ρόλο τους στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, μια παγκόσμια μετάβαση από τα βασισμένα στον άνθρακα καύσιμα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις οικονομικές διαφορές μεταξύ των χωρών και να επιτρέπει πολλαπλές οδούς για καθαρές μηδενικές εκπομπές. Για χώρες όπως η δική μου, η Νιγηρία, η οποία είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους αλλά εξακολουθεί να είναι φτωχή ενεργειακά, η μετάβαση δεν πρέπει να γίνει εις βάρος της προσιτής και αξιόπιστης ενέργειας για τους ανθρώπους, τις πόλεις και την βιομηχανία. Αντίθετα, πρέπει να είναι χωρίς αποκλεισμούς, ισότιμη, και δίκαιη -πράγμα που σημαίνει διατήρηση του δικαιώματος για βιώσιμη ανάπτυξη [3] και εξάλειψη της φτώχειας, όπως κατοχυρώνεται σε παγκόσμιες συνθήκες σαν την κλιματική συμφωνία του Παρισιού του 2015.

ΛΙΓΟ ΚΕΡΔΟΣ, ΠΟΛΥΣ ΠΟΝΟΣ

Ο περιορισμός των επενδύσεων φυσικού αερίου στην Αφρική θα περιορίσει ελάχιστα τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως, αλλά θα βλάψει πολύ τις οικονομικές προοπτικές της ηπείρου. Αυτή την στιγμή, η Αφρική λιμοκτονεί για ενέργεια: εξαιρουμένης της Νότιας Αφρικής, το ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι της υποσαχάριας Αφρικής έχουν παραγόμενη ισχύ μόλις 81 γιγαβάτ -πολύ μικρότερη από την ισχύ των 108 γιγαβάτ του Ηνωμένου Βασιλείου. Επιπλέον, αυτό τα ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν συνεισφέρει λιγότερο από το 1% [4] στις παγκόσμιες αθροιστικές εκπομπές άνθρακα. Στη Νιγηρία, για παράδειγμα, ο μέσος άνθρωπος εκπέμπει μόλις 0,6 μετρικούς τόνους άνθρακα ετησίως, ένα κλάσμα των 4,6 τόνων κατά κεφαλήν του παγκόσμιου μέσου όρου και ακόμη λιγότερο από τους κατά κεφαλήν 6,5 τόνους της Ευρώπης και των κατά κεφαλήν 15,5 τόνων των Ηνωμένων Πολιτειών. Με άλλα λόγια, η κατανάλωση ενέργειας και οι εκπομπές είναι τόσο χαμηλές στην υποσαχάρια Αφρική που ακόμη και ο τριπλασιασμός της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας μέσω φυσικού αερίου -που κανείς δεν προτείνει- θα προσέθετε μόλις 0,6 % [5] στις παγκόσμιες εκπομπές.

Όμως, ο περιορισμός της ανάπτυξης έργων ορυκτών καυσίμων και, ειδικότερα, των έργων φυσικού αερίου θα είχε βαθιά αρνητικό αντίκτυπο στην Αφρική. Το φυσικό αέριο δεν έχει νόημα σε κάθε αφρικανική αγορά. Αλλά σε πολλές, είναι ένα κρίσιμο εργαλείο για την άρση των ανθρώπων από την φτώχεια. Χρησιμοποιείται όχι μόνο για ρεύμα αλλά για την βιομηχανία και τα λιπάσματα και για καθαρότερο μαγείρεμα. Το υγροποιημένο αέριο πετρελαίου αντικαθιστά ήδη τεράστιες ποσότητες επικίνδυνου ξυλάνθρακα και κηροζίνης που χρησιμοποιούντο ευρύτερα για το μαγείρεμα, σώζοντας εκατομμύρια ζωές που είχαν προηγουμένως χαθεί από την ατμοσφαιρική ρύπανση των εσωτερικών χώρων. Ο ρόλος του φυσικού αερίου ως μεταβατικό καύσιμο για τις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδίως στην Αφρική, δεν είναι δυνατόν να υπερτιμηθεί.