Η ψευδής υπόσχεση των Συμφωνιών του Αβραάμ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ψευδής υπόσχεση των Συμφωνιών του Αβραάμ

Έναν χρόνο μετά, μια σταθερή ειρήνη εξακολουθεί να διαφεύγει της Μέσης Ανατολής
Περίληψη: 

Η επίτευξη φυσιολογικών σχέσεων μεταξύ κρατών είναι από μόνη της θετική εξέλιξη. Όμως, στην περίπτωση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, θα ήταν λάθος να θεωρηθεί η εξομάλυνση πανάκεια. Το παλαιστινιακό ζήτημα μπορεί να μην έχει το ίδιο βάρος στην περιοχή όπως είχε κάποτε, αλλά δεν έχει επιλυθεί.

Ο JEREMY PRESSMAN είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και διευθυντής Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Connecticut.

Πέρσι υπήρξε μια θεμελιώδης αλλαγή στις αραβο-ισραηλινές σχέσεις. Πρώτα ήρθαν οι Συμφωνίες του Αβραάμ, οι οποίες υπεγράφησαν με πολλές φανφάρες στον Λευκό Οίκο στις 15 Σεπτεμβρίου 2020. Σε ξεχωριστές συμφωνίες, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν δεσμεύτηκαν να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ. Το Μαρόκο και το Σουδάν ακολούθησαν το παράδειγμά τους μερικές εβδομάδες αργότερα. Προαναγγέλλοντας την επιτυχία τους στην διαπραγμάτευση των ιστορικών συμφωνιών, ορισμένοι αξιωματούχοι της κυβέρνησης του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, πρότειναν ότι η ομαλοποίηση δεν συνδέεται πλέον με το καθεστώς των Παλαιστινίων -ένα ζήτημα που για δεκαετίες κατέστησε αδύνατη την βαθιά ενσωμάτωση του Ισραήλ στην περιοχή. Οι περσινές συμφωνίες όντως απαιτούσαν από το Ισραήλ να αποφύγει την de jure προσάρτηση πρόσθετων εδαφών στην Δυτική Όχθη. Όμως, τα ΗΑΕ και οι άλλοι υπογράφοντες δεν επιδίωκαν πιο εκτεταμένες παραχωρήσεις, όπως το τέλος της ισραηλινής κατοχής ή την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους, πριν να υπογράψουν.

16092021-1.jpg

Διαδήλωση στην Δυτική Όχθη, τον Σεπτέμβριο του 2021. Mohamad Torokman / Reuters
--------------------------------------------------

Ας πάμε γρήγορα στον Μάιο του 2021, όταν η βία στην Γάζα [1] έφερε το πρώτο πραγματικό τεστ για το αν αυτή η διαδικασία εξομάλυνσης θα μπορούσε να διαχωριστεί από το παλαιστινιακό ζήτημα. Μετά από εβδομάδες κλιμακούμενων εντάσεων, που είχαν ως κίνητρο την απειλή του βίαιου εκτοπισμού των Παλαιστινίων στην Ιερουσαλήμ και την χρήση βίας από τους Ισραηλινούς αστυνομικούς εναντίον Μουσουλμάνων πιστών στο τζαμί Αλ Άκσα, η Χαμάς εκτόξευσε ρουκέτες εναντίον του Ισραήλ από την Γάζα. Το Ισραήλ με την σειρά του βομβάρδισε την Γάζα, γκρεμίζοντας πολυκατοικίες και κτίρια γραφείων. Μέχρι να τελειώσουν οι μάχες, 260 Παλαιστίνιοι και 13 άνθρωποι στο Ισραήλ είχαν σκοτωθεί. Δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι εκτοπίστηκαν από τα σπίτια τους στην Γάζα. Οι εικόνες της παλαιστινιακής ταλαιπωρίας γέμισαν τα ραδιοκύματα, ως απόδειξη μιας ισραηλινής κατοχής που παραμένει εγγενώς βίαιη και ασταθής.

Εμιρατινοί αξιωματούχοι επέκριναν την συμπεριφορά του Ισραήλ προς τους Παλαιστίνιους τότε, αλλά τα ΗΑΕ δεν διέκοψαν τους δεσμούς τους με το Ισραήλ ούτε πάγωσαν το διπλωματικό άνοιγμα των δύο χωρών. Το μήνυμα ήταν σαφές: οι ισραηλινο-παλαιστινιακές αντιπαραθέσεις δεν θα καθυστερήσουν ούτε θα εκτροχιάσουν την διαδικασία εξομάλυνσης Εμιράτων-Ισραήλ. Τον Ιούνιο, ο υπουργός Εξωτερικών, Yair Lapid, έγινε ο πρώτος Ισραηλινός υπουργός που πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στα ΗΑΕ, όπου παρακολούθησε τα εγκαίνια της ισραηλινής πρεσβείας στο Αμπού Ντάμπι και του προξενείου στο Ντουμπάι. Τα ΗΑΕ εγκαινίασαν την πρεσβεία τους στο Τελ Αβίβ λίγο αργότερα. Και τον Ιούλιο, οι δύο χώρες υπέγραψαν τις πρώτες τους συμφωνίες γεωργικής συνεργασίας. Ταυτόχρονα, οι σχέσεις Ισραήλ-Παλαιστίνης παρέμειναν τεταμένες, παρά τις προσπάθειες της Αιγύπτου να αποκλιμακώσει την κατάσταση μέσω έμμεσων συνομιλιών με την Χαμάς και την ισραηλινή κυβέρνηση. Εν ολίγοις, οι αραβο-ισραηλινές σχέσεις και η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση βρίσκονται τώρα σε έντονα αποκλίνουσες τροχιές. Η περιφερειακή διπλωματία άφησε την κατάσταση στην Παλαιστίνη όχι πιο κοντά σε μια ειρηνική επίλυση από όσο πριν από την έναρξη της ομαλοποίησης.

ΕΚΤΟΣ ΣΕΙΡΑΣ

Για δεκαετίες, η μοίρα της Παλαιστίνης ήταν ένα εξέχον ζήτημα -αν όχι το κεντρικό ζήτημα- στην αραβική πολιτική [2]. Το 1974, η Ένωση των Αραβικών Κρατών κήρυξε τον Οργανισμό Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης (PLO) ως τον μοναδικό νόμιμο εκπρόσωπο του παλαιστινιακού λαού. Το Ισραήλ επιθυμούσε την αναγνώριση από -και την ομαλοποίηση με- τις χώρες της περιοχής, δίνοντας στα αραβικά κράτη ένα διαπραγματευτικό χαρτί στην προσπάθεια επίλυσης της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης. Η σειρά ήταν σημαντική: διαχειριστείτε πρώτα στην Παλαιστίνη, στην συνέχεια επιδιώξτε οικονομική και διπλωματική συνεργασία με το Ισραήλ. Περιορισμένες πολυμερείς διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν την δεκαετία του 1990 με τις διαδικασίες της Μαδρίτης και του Όσλο, αλλά μόνο μέχρι την Αραβική Ειρηνευτική Πρωτοβουλία του 2002 διαμορφώθηκαν τα περιγράμματα μιας πιο ολοκληρωμένης συμφωνίας. Υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας και την έγκριση ολόκληρου του Αραβικού Συνδέσμου, στον πυρήνα της αυτή η πρόταση έκανε έκκληση για την δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους με αντάλλαγμα τα αραβικά κράτη να δημιουργήσουν «κανονικές σχέσεις με το Ισραήλ».

Ωστόσο, καθώς πίεζαν για μια συμφωνία για την αντιμετώπιση του ισραηλινο-παλαιστινιακού προβλήματος, οι κυβερνήσεις των αραβικών κρατών επιδίωκαν επίσης τα εθνικά τους συμφέροντα -ακόμη και αν πράττοντας έτσι τοποθετούνταν σε αντίθεση με την πολιτική της PLO ή τα παλαιστινιακά συμφέροντα. Ρωγμές εμφανίστηκαν στο ενοποιημένο αραβικό μέτωπο. Η διαφοροποίηση της Αιγύπτου ήταν η πιο σημαντική: ο πρόεδρος Anwar al-Sadat ταξίδεψε αρχικά στην Ιερουσαλήμ το 1977 και στην συνέχεια υπέγραψε τις συμφωνίες του Camp David το 1978 και την συνθήκη ειρήνης Αιγύπτου-Ισραήλ το 1979. Αυτό άνοιξε την πόρτα σε περιορισμένες διμερείς οικονομικές σχέσεις , ιδιαίτερα στον τομέα της ενέργειας. Όμως, στην περιφερειακή αντιπαράθεση με το Ισραήλ, οι συμφωνίες έβγαλαν τον στρατό της Αιγύπτου, που προηγουμένως ήταν η βάση των ενωμένων αραβικών δυνάμεων, από την εξίσωση.

Ωστόσο, ο Σαντάτ φρόντισε να βρει ένα αληθοφανές φύλλο συκής για την προφανή απόφασή του να δώσει προτεραιότητα στην επιθυμία της Αιγύπτου για ειρήνη έναντι μιας λύσης για την Παλαιστίνη. Μετά την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης, συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις των ΗΠΑ με το Ισραήλ σχετικά με την παλαιστινιακή αυτονομία. Οι συνομιλίες ήταν σύντομες και η Αίγυπτος εξοστρακίστηκε για αρκετά χρόνια από τους Άραβες γείτονές της λόγω των συναλλαγών της με το Ισραήλ.