Η μοναδική καγκελάριος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η μοναδική καγκελάριος

Το μοντέλο της Merkel και τα όριά του*
Περίληψη: 

Το επικείμενο τέλος της εποχής της Μέρκελ δημιουργεί έτσι ερωτήματα που πρέπει να φέρουν σημαντικά μαθήματα, ιδίως για εκείνους που επί του παρόντος επιδιώκουν να την διαδεχθούν. Ποια ήταν η συνταγή της για την εξουσία, και μήπως μπορεί να αναπαραχθεί; Η θητεία της έκανε την Γερμανία, τους γείτονές της και τους συμμάχους της καλύτερους; Και έχει προετοιμάσει την χώρα της για το μέλλον;

Η CONSTANZE STELZENMÜLLER κατέχει την έδρα Fritz Stern για την Γερμανία και τις Διατλαντικές Σχέσεις και είναι ανώτερη συνεργάτις Κέντρου για τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη του Brookings Institution.

Πριν από χρόνια, στο Συνέδριο Ασφαλείας του Μονάχου, βρέθηκα στριμωγμένος στα σκαλιά της μεγάλης σκάλας μιας αίθουσας χορού ξενοδοχείου, προσπαθώντας, με επιμέλεια αλλά μάταια, να παρακολουθήσω μια περισσότερο από συνήθως πληκτική ομιλία από την πρώτη γυναίκα καγκελάριο της Γερμανίας. Σταματώντας να προσέχω, αναγνώρισα έναν στρατηγό που προσπαθούσε να βολευτεί δίπλα μου, έναν ανώτερο αξιωματούχο στην καγκελαρία. Του χτύπησα το μανίκι και του είπα, «Πώς είναι λοιπόν να δουλεύεις γι' αυτήν;». Στράφηκε σε μένα και χαμογέλασε με εκτίμηση. «Είναι σαν να δουλεύεις δίπλα σε πυρηνικό σταθμό. Απλώς δουλεύει, και δουλεύει, και δουλεύει».

24092021-1.jpg

Η Γερμανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, στο Βερολίνο, τον Μάρτιο 2021. Clemens Bilan / Reuters
------------------------------------------------------------

Και πώς δούλευε. Η Άνγκελα Μέρκελ είναι τώρα στους τελευταίους μήνες της τέταρτης θητείας της, την τελευταία της, η οποία πρόκειται να λήξει με τις εθνικές εκλογές στις 26 Σεπτεμβρίου. Μόνο ο Χέλμουτ Κολ, ο καγκελάριος που επέβλεψε την ένωση της Ανατολικής και της Δυτικής Γερμανίας το 1990, κατείχε το αξίωμα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Μια δημοσκόπηση της Pew πέρυσι έδειξε ότι η Μέρκελ είναι ο πιο αξιόπιστος ηγέτης στον κόσμο. Το περιοδικό Forbes την έχει κατατάξει ως την πιο ισχυρή γυναίκα στον κόσμο για δέκα χρόνια στην σειρά. Το 2009, η εταιρεία παιχνιδιών Mattel δημιούργησε ακόμη και μια κούκλα Angela Merkel Barbie. Για λίγο, ορισμένοι Αμερικανοί και Βρετανοί σχολιαστές, απογοητευμένοι από τους δικούς τους ηγέτες, έφτασαν μάλιστα να την αποκαλέσουν «ηγέτη του ελεύθερου κόσμου» (τίτλος που λέγεται ότι η καγκελάριος απεχθάνεται).

Ωστόσο, την ίδια στιγμή, η αδιαφάνεια της Μέρκελ και η τεχνοκρατική σύνεση έχουν απογοητεύσει και συχνά εξοργίσει εκείνους που ήθελαν η Γερμανία να διατυπώσει ένα σαφέστερο όραμα για τον ρόλο της σε μια φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη, να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την υπεράσπιση και την διαμόρφωση αυτής της τάξης -ή απλά να αναγνωρίσει και να μετριάσει τον αντίκτυπο των αποφάσεων της χώρας στους γείτονες και τους συμμάχους της. Και παρόλο που η 66χρονη συντηρητική παραμένει η πιο δημοφιλής πολιτικός της χώρας της, η δημόσια έγκριση της κυβέρνησής της έχει μειωθεί απότομα καθώς έχει αυξηθεί η απογοήτευση με την τυχαία διαχείρισή της για την πανδημία.

Το επικείμενο τέλος της εποχής της Μέρκελ δημιουργεί έτσι ερωτήματα που πρέπει να φέρουν σημαντικά μαθήματα -ιδίως για εκείνους που επί του παρόντος επιδιώκουν να την διαδεχθούν. Ποια ήταν η συνταγή της για την εξουσία, και μήπως μπορεί να αναπαραχθεί; Η θητεία της έκανε την Γερμανία, τους γείτονές της και τους συμμάχους της καλύτερους; Και έχει προετοιμάσει την χώρα της για το μέλλον;

Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ MERKEL

Στην αρχή της καριέρας της, τίποτα δεν θα φαινόταν λιγότερο εύλογο από το ότι η Μέρκελ θα γινόταν η όγδοη καγκελάριος της Γερμανίας, ο διάδοχος μιας σειράς μεγάλων ανδρών της Δυτικής Γερμανίας που έπιναν πολύ αλκοόλ, κάπνιζαν, φλέτραραν τις γυναίκες, και γενικά υπερδραματοποιούσαν. Όταν κατέρρευσε το Τείχος του Βερολίνου, το 1989, η Μέρκελ ήταν μια διαζευγμένη 35χρονη κβαντική χημικός που εργαζόταν σε ένα ακαδημαϊκό ερευνητικό ίδρυμα στο Ανατολικό Βερολίνο. Μόλις είχε προσχωρήσει στην Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU), όταν επελέγη από την Kohl για την πιο πατροναριστική δουλειά στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο μετά την επανένωση: Υπουργός Γυναικών και Νέων. Την θυμούνται τόσο λίγο εκεί όσο και στην επόμενη δουλειά της, ως Υπουργός Περιβάλλοντος. Ο Κολ, απασχολημένος με το να λαμπρύνει την κληρονομιά του και να ξεριζώσει τους αντιπάλους του, αναφερόταν σε εκείνην ως «das Mädchen» («αυτό το κορίτσι»).

Αλλά όταν ο Kohl βρέθηκε εμπλεγμένος σε ένα σκάνδαλο χρηματοδότησης του κόμματος το 1999, ήταν η Μέρκελ και όχι ένας από τους έξι νέους συντηρητικούς που περιέβαλλαν τον ηλικιωμένο άνδρα, η οποία τον έριξε με ένα άρθρο στην πρώτη σελίδα της Frankfurter Allgemeine Zeitung, της καθημερινής εφημερίδας των Συντηρητικών της Γερμανίας, με το οποίο ζητούσε την παραίτησή του από την τιμητική προεδρία του κόμματος. Αυτή η τολμηρή πατροκτονία οδήγησε στην εκλογή της ως αρχηγού του κόμματος. Έξι χρόνια αργότερα, το 2005, έγινε η πρώτη Ανατολικογερμανίδα, και η πρώτη γυναίκα, που εξελέγη καγκελάριος.

Έκτοτε, η Μέρκελ αντιμετώπισε μια τιμωρητική σειρά εσωτερικών και εξωτερικών αναταραχών, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και της επακόλουθης κατάρρευσης της ευρωζώνης, της προσάρτησης της Κριμαίας από την Ρωσία το 2014 και της εισβολής στην Ουκρανία, της προσφυγικής κρίσης του 2015, της επακόλουθης μετεωρικής ανόδου του ακροδεξιού κόμματος Alternative for Germany, και τώρα την πανδημία της COVID-19. Ήταν στην εξουσία περισσότερο από οποιονδήποτε από τους συναδέλφους της στις μεγάλες βιομηχανικές χώρες, με εξαίρεση τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Αυτό της επέτρεψε να διαπραγματευτεί αμέτρητους συμβιβασμούς στις συνόδους κορυφής της ΕΕ, του G-7 και του G-20, καθώς και να συγκροτήσει τέσσερις κυβερνήσεις συνασπισμού στην πατρίδα της (τρεις με τους κεντροαριστερούς Σοσιαλδημοκράτες και μια με τους φιλικούς προς τον επιχειρηματικό κόσμο Ελεύθερους Δημοκράτες). Έχει προσπεράσει αυταρχικούς ηγέτες, συμμάχους, συνεργάτες συνασπισμού, και κομματικές διαμάχες. Όταν ήταν απαραίτητο, πέρασε μέσα από ασθένεια, εξάντληση, ακόμη και από ένα πυελικό κάταγμα, το οποίο υπέστη ενώ έκανε σκι αντοχής στην Ελβετία.