Ο απρόσμενος πρωταθλητής της Ευρώπης

Εντός της ΕΕ, η Ιταλία είναι συχνά πηγή πονοκεφάλων: δημοσιονομικά αναξιόπιστη, πολιτικά ασταθής, και σε διαρκή οικονομική στασιμότητα. Ωστόσο, μετά από μια πανδημία που είχε σημαντικό οικονομικό κόστος σχεδόν παντού, οι προβλέψεις αναμένουν ότι το ΑΕΠ της χώρας θα αυξηθεί κατά 4,5 % στο 2021 και σχεδόν το ίδιο στο 2022. Εντός του G-7, οι αναμενόμενες επιδόσεις της Ιταλίας είναι δεύτερες μόνο μετά από εκείνες του Ηνωμένου Βασιλείου. Μια τέτοια αισιόδοξη οικονομική πρόβλεψη πιθανότατα δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τα 191 δισεκατομμύρια ευρώ (από δάνεια και επιχορηγήσεις) που έλαβε η Ιταλία για την αντιμετώπιση της κρίσης COVID-19 –ως μέρος του μεγαλύτερου πακέτου κινήτρων που δημιουργήθηκε ποτέ στην ευρωζώνη.

Ο Ιταλός πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκι, σε συνέντευξη Τύπου στην Τρίπολη, στην Λιβύη, τον Απρίλιο του 2021. Hazem Ahmed / Reuters
----------------------------------------------------------

Η τύχη μπορεί να ευνοεί τους τολμηρούς, αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση ευνοεί έναν ικανό τεχνοκράτη. Αν κάποιος πλην του Ιταλού πρωθυπουργού, Μάριο Ντράγκι, πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, είχε προσεγγίσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με ένα σχέδιο ανάκαμψης τόσο φιλόδοξο όσο αυτό της Ιταλίας, πιθανότατα η ιδέα θα είχε απορριφθεί ως αστεία. Η Γερμανία και άλλες χώρες παρουσίασαν πιο παραδοσιακές επενδυτικές προτάσεις που αποσκοπούσαν στην άμεση αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας. Η ηγεσία της Ιταλίας, ωστόσο, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει το δημοσιονομικό κίνητρο για να αυξήσει την ιστορικά χαμηλή παραγωγικότητα της χώρας, να βελτιώσει την ανθεκτικότητα του τομέα της υγείας, να επιταχύνει μια πράσινη μετάβαση, και να προωθήσει πολιτικά ευαίσθητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Μέχρι στιγμής, ο Ντράγκι έχει καταφέρει να συγκροτήσει έναν μεγάλο και ποικίλο κυβερνητικό συνασπισμό και να βρει χώρο για συμβιβασμό. Κανένα κόμμα, τελικά, δεν θέλει να εγκαταλείψει το μερίδιό του στην διαχείριση της χρηματοδότησης της ΕΕ.

Ο μακροπρόθεσμος οικονομικός αντίκτυπος αυτών των πολιτικών θα αποτελέσει σημαντικό μέρος της κληρονομιάς του Ντράγκι. Έχοντας όμως δημιουργήσει μια ισχυρή εσωτερική θέση, η κυβέρνησή του αρχίζει επίσης να ενισχύει την εξωτερική πολιτική της Ιταλίας [1]. Ο Ντράγκι φέρνει στην δουλειά του [πρωθυπουργού] μια ανανεωμένη όρεξη για ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, μια στενή ευθυγράμμιση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, και μια αναγνώριση του ρόλου της Ρώμης στον εντεινόμενο ανταγωνισμό μεταξύ Κίνας και Δύσης. Καθώς οι υπόλοιποι βαρέων-βαρών της ΕΕ, η Γαλλία και η Γερμανία, εστιάζουν την προσοχή τους στις εκλογές φέτος και του χρόνου, η Ιταλία είναι έτοιμη να ασκήσει αυξανόμενη επιρροή στις εσωτερικές υποθέσεις της Ευρώπης και στην δέσμευσή της με τον κόσμο.

ΕΝΑΣ ΗΓΕΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Η σημερινή κυβέρνηση της Ρώμης έχει την δυνατότητα να αναζωογονήσει τόσο τις ενδοευρωπαϊκές όσο και τις υπερατλαντικές σχέσεις. Για αρχή, η επιτυχία της ιταλικής οικονομίας θα μπορούσε να ανοίξει έναν δρόμο για περαιτέρω ολοκλήρωση της ευρωζώνης [2] και να αλλάξει τον τρόπο που το μπλοκ διαχειρίζεται τις οικονομικές κρίσεις. Εάν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις της χώρας καταφέρουν να αυξήσουν την παραγωγικότητα και να μειώσουν την οικονομική ανισότητα -χωρίς να πέσουν στις συνήθεις παγίδες της διαφθοράς και της κακής κατανομής των κονδυλίων της ΕΕ- η εμπειρία της θα μπορούσε να ενισχύσει την υπόθεση για την μεταστροφή του μηχανισμού αντιμετώπισης της COVID-19 της ΕΕ, του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σε μόνιμο εργαλείο, έτοιμο να χρησιμοποιηθεί ξανά στην επόμενη κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Μέχρι τώρα, τα μέλη της ευρωζώνης είχαν κοινή νομισματική πολιτική, αλλά διατηρούσαν ξεχωριστές δημοσιονομικές πολιτικές. Η δημιουργία του μηχανισμού για την ανάκαμψη –ο οποίος περιλαμβάνει συνδυασμό δανείων και επιχορηγήσεων που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ- απαιτούσε έναν ιστορικό συμβιβασμό [3] μεταξύ των δημοσιονομικά συντηρητικών μελών του μπλοκ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Ολλανδίας, και χωρών όπως η Ιταλία, η Πορτογαλία, και η Ισπανία, που αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν πολιτικές λιτότητας μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και των οποίων οι οικονομικές επιδόσεις υστερούσαν τα επόμενα χρόνια. Στον απόηχο εκείνης της κρίσης, η στασιμότητα και η επιμονή των κοινωνικών ανισοτήτων τροφοδότησαν την άνοδο του λαϊκισμού, του εθνικισμού, και του ευρωσκεπτικισμού. Οι χώρες της Ευρωζώνης δεν ήθελαν να κάνουν ξανά το ίδιο λάθος. Η Ιταλία έλαβε το μεγαλύτερο πακέτο βοήθειας της Ευρώπης για την χρηματοδότηση του φιλόδοξου σχεδίου ανάκαμψής της, με επικεφαλής τον ίδιο άνθρωπο τον οποίο πολλοί πιστώνουν με την διάσωση του ευρώ πριν από μια δεκαετία. Εάν το πιο πρόσφατο πρόγραμμα του Ντράγκι συνεχίσει να επιτυγχάνει, θα εδραιώσει την στροφή της ΕΕ προς την συντονισμένη δημοσιονομική πολιτική.