Οι πηγές ισχύος της Γερμανίας…

Υπάρχουν πολλές θεωρίες που εξηγούν της πηγές ισχύος μιας δύναμης, εν προκειμένω της Γερμανίας. Ίσως επειδή η χώρα είναι ιδιαίτερη, ίσως επειδή ο κόσμος μας παρέχει τόσες πληροφορίες που είναι αδύνατο να συνδεθούν σε μια αφαιρετική θεωρία, η Γερμανία φαντάζει ως ένας δισεπίλυτος γρίφος, ως ένας απρόβλεπτος μακροπρόθεσμα γεωπολιτικός γίγαντας «ένας αφιερωμένος στις δικές του σκέψεις κολοσσός στο κέντρο της Ευρώπης με σολιψιστική νοοτροπία» (Habermas, 2019).

O πρώην καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας, Konrad Adenauer (δεξιά), σε αυτήν τη φωτογραφία του Ιανουαρίου του 1967. Πίσω του ο Helmut Kohl. REUTERS
----------------------------------------------------------------

Χρησιμοποιούμε δυο μεθόδους για να συνδέσουμε τις πηγές ισχύος της σύγχρονης Γερμανίας, την ανάλυση της «δομικής ισχύος» της Susan Strange (1987) και μια αρχαία, αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανάλυση που απρόσμενα ήταν αφιερωμένη ακριβώς στην ανακάλυψη των πηγών δύναμης ενός κράτους.

Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

Από τη λήξη των Ναπολεόντιων πολέμων η Γερμανία υπήρξε το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ευρώπης. Πώς θα μπορούσαν οι υπόλοιπες δυνάμεις να την κρατήσουν ως ειρηνική δύναμη αν αυτή κατάφερνε να ενωθεί; (Friedman, 2018). Η Ευρώπη φοβόταν την θέση της Γερμανίας στο κέντρο της Ευρώπης, το μέγεθός της, τον πληθυσμό της, και τον πλούτο της. Όλα τα παραπάνω, οι Γερμανοί μετά το 1871, όταν πέτυχαν την ένωση τους διά των δικών τους πρωσικών όπλων, αρέσκονταν να τα εκφράζουν κατά το προσφιλές τους συνήθειο με μια σύνθετη λέξη, την «Mitellage», δηλαδή την κεντρική θέση της χώρας στην Ευρώπη και άρα στον κόσμο. Όπως έμαθαν, όμως, με τον πιο σκληρό τρόπο, τα παραπάνω δεν επαρκούν για να κατισχύσουν επί του γεωπολιτικού πεδίου. Η Mitellage έγινε Mitellmächte, δηλαδή η συμμαχία των Κεντρικών Δυνάμεων που έχασε τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, και Achsenmächte, δηλαδή η συμμαχία του δυνάμεων του Άξονα, γύρω από τον οποίο ο Μουσολίνι πίστευε ότι θα περιστρέφονταν οι υπόλοιπες δυνάμεις (Schmitz-Berning, 2007, σ. 745).

Οι ίδιοι οι Γερμανοί πολιτικοί και ακαδημαϊκοί έχουν πάρει πράγματι αποστάσεις από την παραδοσιακή προσέγγιση της ισχύος. Βλέπουν το πολεμικό τους παρελθόν ως μια ακραία μορφή αυτής της δομής της ισχύος, και έχουν φύγει πια και από αυτήν αλλά και από το πολεμικό παρελθόν. (Speck, 2014). Θα ήταν αφελές όμως, να την ορίσουμε απλώς ως μια «αντιδύναμη» [1] της οποίας η δημοκρατική συστολή καθοδηγεί ως φωτοστέφανο τις πράξεις της. «Η ισχύς σήμερα απορρέει από πολυποίκιλες πηγές οι οποίες σε θεωρητικό επίπεδο εξηγούνται από τις ανάλογες σχολές των διεθνών σχέσεων». (Hillebrand, 2019).

Πέρα από τις κλασικές αναλύσεις ή προσδιορισμούς του φαινομένου της ισχύος, από τον Μακιαβέλι ως τον Morgentau, έχουν γίνει κι άλλες συνεκτικές προσπάθειες για μια πιο σφαιρική ανάλυση. Από αυτές τις προσπάθειες διαλέγουμε ως μέσο ανάλυσης την θεωρία της δομικής δύναμης όπως την τεκμηρίωσε η Susan Strange (1987), κατ’ άλλους γνωστή ως η μητέρα της Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας. Η δομική ισχύς εξηγεί πολλά από αυτά που είναι ή δεν είναι η Γερμανία, παρότι γράφτηκε για άλλη χώρα (ΗΠΑ) και για άλλη περίσταση. Επιθέτει στην ισχύ την έννοια της δομικότητας και την εικονογραφεί ως μια πυραμίδα με τέσσερις ισομερείς και ισάξιες πλευρές: την ασφάλεια, την οικονομία, την δημιουργία πίστωσης, και το επίπεδο των αξιών και της γνώσης μιας χώρας.

Μπαίνοντας λοιπόν στην ουσία του ερωτήματος σχετικά με τις πηγές της ισχύος της Γερμανίας, θα πρέπει να κάνουμε τέσσερις κομβικές ερωτήσεις:

-Πόση ιδιοκτησία έχει η Γερμανία στην αντιμετώπιση των εσωτερικών και εξωτερικών κινδύνων που την περιβάλλουν;
-Πως αποφασίζει η χώρα για το τι παράγεται, από ποιον, και με ποια μέσα;
-Πως επηρεάζει τις πολιτικές του Ευρώ και άρα την ισοτιμία του;
-Ποιες είναι οι αξίες και η τεχνογνωσία της και πως τις επικοινωνεί στον κόσμο;

Οι απαντήσεις που θα δοθούν σε αυτές τις ερωτήσεις αποτελούν τις κατά τη γνώμη μας έγκυρες πηγές ισχύος της Γερμανίας. Έγκυρες, γιατί καμία από αυτές δεν μπορεί μόνη της να εξηγήσει το ίδιο το φαινόμενο της ισχυρής Γερμανίας. Όλες μαζί όμως μπορούν, γιατί συναποτελούν το μέγεθος και το είδος της ισχύος, και αυτός είναι ο βασικός λόγος που επιλέγουμε το αναλυτικό αυτό εργαλείο. Ίσως μάλιστα το ίδιο εργαλείο να επιλέγουν και οι ίδιοι οι Γερμανοί πολιτικοί για να δομήσουν την ισχύ του κράτους τους στο διεθνές στερέωμα (Κοτζιάς, 2011). Υπάρχει, τέλος, ένας ακόμα λόγος για την επιλογή μας, που θα αποκαλυφθεί στην συνέχεια.

Η ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ