Ακολουθήστε το χρήμα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ακολουθήστε το χρήμα

Πώς η μεταρρύθμιση των φορολογικών και εμπορικών κανόνων μπορεί να καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή
Περίληψη: 

Ο καταιγισμός νέων πρωτοβουλιών που παρουσιάστηκαν στην COP26 ισοδυναμεί με οριακή μόνο πρόοδο: υπάρχει ακόμη ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ της τρέχουσας σειράς υποσχέσεων και του στόχου που τέθηκε στο Παρίσι για περιορισμό της θέρμανσης στον 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Η JESSICA F. GREEN είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.

Καθώς διπλωμάτες, ακτιβιστές, και δημοσιογράφοι αρχίζουν να απομακρύνονται από τις αίθουσες διαπραγματεύσεων της Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή(UN Climate Change Conference) στην Γλασκώβη, ή COP26, υπάρχουν άφθονα στοιχεία ότι η ετήσια συνάντηση αποτυγχάνει να παράσχει κάτι θετικό. Οι πολιτικοί δηλώνουν συνεχώς ότι ο κόσμος βρίσκεται στη μέση μιας κλιματικής κρίσης, αλλά έχουν αποδειχθεί ανίκανοι να λάβουν την αποφασιστική δράση που απαιτεί μια τέτοια κρίση. Δεν έχουν καταφέρει να εμφανίσουν τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια για την χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων εθνών που υποσχέθηκαν πριν από 11 χρόνια στην COP16. Οι προσπάθειες για την οριστικοποίηση των κανόνων της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα, που εγκρίθηκε το 2015, ήταν επίσης ανεπιτυχείς. Μέχρι την σύνταξη αυτού του κειμένου, 53 έθνη είτε δεν έχουν υποβάλει νέα δέσμευση για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου είτε δεν έχουν αυξήσει την φιλοδοξία των αρχικών υποσχέσεων, όπως απαιτείται από την συμφωνία του Παρισιού. Ο καταιγισμός νέων πρωτοβουλιών που παρουσιάστηκαν στην COP26 ισοδυναμεί με οριακή μόνο πρόοδο: υπάρχει ακόμη ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ της τρέχουσας σειράς υποσχέσεων και του στόχου που τέθηκε στο Παρίσι για περιορισμό της θέρμανσης στον 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία είναι τώρα σε τροχιά να αυξηθεί κατά 2,7 βαθμούς μέχρι το τέλος του αιώνα.

17112021-1.jpg

Διαμαρτυρόμενος για την εταιρεία πετρελαίου Chevron στη Νέα Υόρκη, τον Οκτώβριο του 2013. Carlo Allegri / Reuters
---------------------------------------------------

Πολύ απλά, η τρέχουσα προσέγγιση της συνεργασίας για το κλίμα είναι δυσανάλογη με την βαρύτητα της κρίσης. Αντί για τον σταδιακό χαρακτήρα της συμφωνίας του Παρισιού, μια σοβαρή απάντηση απαιτεί να ξαναγράψουμε τους κανόνες του καπιταλισμού. Αυτή η νέα πολυμερής προσπάθεια πρέπει να επιτεθεί στην βασική αιτία της κλιματικής αλλαγής: στην ροή δολαρίων στην παγκόσμια οικονομία. Τα διεθνή εμπορικά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να αντικαταστήσουν την Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (United Nations Framework Convention On Climate Change, UNFCCC) ως το σημείο [όπου γίνεται η χάραξη] της κλιματικής πολιτικής.

Η UNFCCC αντιμετωπίζει την κλιματική αλλαγή ως πρόβλημα που μπορεί να λυθεί με την μέτρηση και τον έλεγχο των εκπομπών. Αλλά το πραγματικό πρόβλημα είναι η αναπροσαρμογή της αξίας των περιουσιακών στοιχείων [1] —η αναγνώριση πως τόσο η κλιματική αλλαγή όσο και οι κλιματικές πολιτικές μεταβάλλουν την αξία του κεφαλαίου και της εργασίας. Η μεταρρύθμιση των κανόνων που διέπουν την οικονομική δραστηριότητα αντιμετωπίζει το πρόβλημα στην πηγή του. Φέρνοντας την κλιματική ατζέντα στις αίθουσες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (World Trade Organization, WTO), του G-20 και άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν την ευκαιρία τόσο να επεκτείνουν τα εργαλεία που έχουν στην διάθεσή τους όσο και να χαλιναγωγήσουν τους παρεμποδίζοντες του κλίματος –τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων και τις εξορυκτικές εταιρείες, την βαριά βιομηχανία, και άλλους μεγάλους εκπομπούς που πρόκειται να χάσουν από την επιθετική δράση για το κλίμα. Και ενεργώντας μέσω αυτών των φορέων, οι κυβερνήσεις μπορούν να διασφαλίσουν τα εγχώρια οικονομικά οφέλη που είναι απαραίτητα για την οικοδόμηση λαϊκής υποστήριξης για την συνεχή απο-ανθρακοποίηση.

Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν εδώ και καιρό κάνει διάλογο για τους φόρους άνθρακα ως εργαλείο της κλιματικής πολιτικής. Όμως, η φορολογική μεταρρύθμιση [2], με μια ευρύτερη έννοια, είναι επίσης κλιματική πολιτική. Το σημερινό συνονθύλευμα των εθνικών φορολογικών συστημάτων επιτρέπει στις πολυεθνικές εταιρείες να μεταφέρουν τον πλούτο τους στις χώρες με τους χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές. Αυτή η πρακτική, που ονομάζεται «offshoring», συμβάλλει τόσο άμεσα όσο και έμμεσα στην κλιματική αλλαγή. Άμεσα, πολυεθνικές εταιρείες έχουν χρησιμοποιήσει το offshoring για να διοχετεύσουν κεφάλαια σε επιχειρήσεις που επιταχύνουν την κλιματική αλλαγή, όπως εταιρείες που ευθύνονται για την αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου. Και έμμεσα, το offshoring μειώνει τις φορολογικές επιβαρύνσεις, διατηρώντας την βιομηχανία ορυκτών καυσίμων πλήρη κερδών και ικανή να διατηρεί μεγάλους προϋπολογισμούς για λόμπινγκ. Αυτές οι εταιρείες έχουν μια μακρά ιστορία πρώτον να αρνούνται την επιστήμη της κλιματικής αλλαγής και στην συνέχεια να πιέζουν τους νομοθέτες να αποτρέψουν την επιθετική κλιματική πολιτική. Η αποφυγή των φορολογικών τους υποχρεώσεων τις βοηθά να κάνουν και τα δύο, και στερεί από τα κράτη έσοδα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε κλιματικά προγράμματα. Μια συντηρητική εκτίμηση [3] προτείνει ότι το offshoring κοστίζει στις κυβερνήσεις του κόσμου περίπου 500 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε συνολικά χαμένα έσοδα. Οι χώρες χαμηλού και χαμηλο-μεσαίου εισοδήματος, οι οποίες θα υποφέρουν περισσότερο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην εταιρική φοροδιαφυγή.

Ο αυξημένος εξονυχιστικός έλεγχος της πρακτικής του offshoring, μεταξύ άλλων μέσω δημοσιογραφικών ερευνητικών έργων, όπως τα Pandora Papers, ώθησε τελικά τις χώρες να δράσουν. Τον περασμένο μήνα, μετά από πολλά χρόνια διαπραγματεύσεων, 136 έθνη και δικαιοδοσίες συμφώνησαν σε έναν παγκόσμιο ελάχιστο συντελεστή [4] εταιρικού φόρου 15%. Εν αναμονή της επιτυχούς υπογραφής της συνθήκης, η συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ το 2023.