Ο πληθωρισμός ήρθε για να μείνει;

Στις αρχές της πανδημίας της COVID-19, έγραψα στο Foreign Affairs [2] ότι οι προηγμένες οικονομίες εισέρχονταν σε μια νέα εποχή: την εποχή του μαγικού χρήματος. Επειδή ο πληθωρισμός έμοιαζε εν υπνώσει, οι κεντρικές τράπεζες δεν αντιμετώπισαν καμία τιμωρία για την δημιουργία χρημάτων από το τίποτα. Και επειδή αυτά τα χρήματα θα οδηγούσαν τα επιτόκια χαμηλότερα, οι κυβερνήσεις ομοίως δεν θα αντιμετώπιζαν επίσης καμία τιμωρία για το ότι δανείζονται. Σηματοδοτείτο μια περίοδος επέκτασης της κυβέρνησης. Χώρες με σταθερά αγκυρωμένες τιμές θα είχαν την δύναμη να βοηθούν τους πολίτες με ασυνήθιστους τρόπους, χάρη στο μαγικό χρήμα.

Ο Jerome Powell, πρόεδρος της Federal Reserve των ΗΠΑ, στο Καπιτώλιο στην Ουάσιγκτον, τον Σεπτέμβριο του 2021. POOL New / Reuters
-----------------------------------------

Δεκαοκτώ μήνες μετά, αυτή η θέση φαίνεται ταυτόχρονα αληθινή και προβληματική. Αληθινή, επειδή η απάντηση των προηγμένων οικονομιών στην πανδημία ήταν πραγματικά εξαιρετική. Το 2020 και το 2021, η κυβέρνηση των ΗΠΑ στήριξε την οικονομία λειτουργώντας με δημοσιονομικά ελλείμματα ύψους 27,0% του ΑΕΠ ενός έτους, πολύ περισσότερο από το σωρευτικό 18,5% της περιόδου 2009–10, μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Χάρη σε αυτή την πρωτοφανή ώθηση, ακολούθησε μια θαυματουργή ανάκαμψη. Σε σχέση με τις παραμονές της πανδημίας, οι καταναλωτές των ΗΠΑ είναι πλουσιότεροι, οι μισθοί είναι αυξημένοι [3], οι επιχειρήσεις έχουν περισσότερα μετρητά στο χέρι, και το πραγματικό ΑΕΠ είναι υψηλότερο. Συγκρίνετέ το αυτό με την επώδυνη ανοικοδόμηση μετά το οικονομικό κραχ, όταν χρειάστηκαν δέκα τρίμηνα για να ξεπεράσει η πραγματική παραγωγή την κορύφωσή της των μέσων του 2008. Άλλες προηγμένες οικονομίες —η Ιαπωνία, η ευρωζώνη, και το Ηνωμένο Βασίλειο— έχουν βιώσει κάτι παρόμοιο. Τα επεκτατικά κυβερνητικά προγράμματα έχουν ενισχύσει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών πάνω από το προ πανδημίας επίπεδο.

Ωστόσο, η θέση του μαγικού χρήματος είναι ταυτόχρονα προβληματική, επειδή η υπόθεσή της -ο εν υπνώσει πληθωρισμός- έχει πληγεί. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η μέτρηση που προτιμά η Ομοσπονδιακή Τράπεζα για τον βασικό πληθωρισμό (core inflation) έφτασε στο 3,6% το 12μηνο έως τον Σεπτέμβριο, ένα ρεκόρ 30 ετών. Στις 38 οικονομίες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ο βασικός πληθωρισμός ανέρχεται στο 3,2%. Τον περασμένο Ιούνιο, ενημέρωσα την ανάλυσή μου για το μαγικό χρήμα στο Foreign Affairs [4] και σημείωσα ότι ο πληθωρισμός αναδεύεται, αλλά πρότεινα ότι αυτό μπορεί να είναι προσωρινό˙ επιπλέον, υποστήριξα ότι εάν ο πληθωρισμός συνεχιστεί, η Fed θα ενεργούσε για να τον ελέγξει. Και οι δύο αυτοί ισχυρισμοί φαίνονται πιο αδύναμοι τώρα. Τους τελευταίους πέντε μήνες, ο βασικός πληθωρισμός παρέμεινε πεισματικά υψηλός και ένας διογκούμενος χορός σχολίων επιμένει ότι η Fed «έχει μείνει πίσω». Είναι καιρός να ενημερώσω την ενημέρωσή μου.

ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ

Ακόμα κι αν η εποχή του μαγικού χρήματος έχει πραγματικά τελειώσει, ήταν μια αξιοσημείωτη φάση στην οικονομική ιστορία. Όπως παρατηρεί ο Matthew Klein του ενημερωτικού δελτίου The Overshoot [5], η τεράστια [οικονομική] τόνωση (stimulus) στην πανδημία είχε τρεις πιθανές συνέπειες. Οι εταιρείες και οι πολίτες μπορεί να έπαιρναν τα κρατικά επιδόματα και να τα αποταμίευαν νευρικά, οπότε το μαγικό χρήμα θα είχε αποτύχει να πυροδοτήσει την ανάκαμψη. Στο άλλο άκρο, ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε να είχε ξοδέψει τα χρήματα της στήριξης δια μιάς, οπότε θα υπήρχε υπερπληθωρισμός. Αντίθετα, η οικονομία ακολούθησε μια μέση οδό και το αποτέλεσμα ήταν αρκετά κοντά στο ιδανικό. Από τη μια πλευρά, η παραγωγή έχει ανακάμψει γρήγορα. Από την άλλη πλευρά, ο βασικός πληθωρισμός στο 3,6% είναι ένα διαχειρίσιμο πρόβλημα. Το μαγικό χρήμα έχει λειτουργήσει εξαιρετικά καλά. Αν κάποιος πέσει με αλεξίπτωτο από μεγάλο ύψος και προσγειωθεί σε απόσταση λίγων μέτρων από τον στόχο, αυτό είναι νίκη.

Δεύτερον, αν και ο πληθωρισμός ήταν πιο επίμονος και μεγαλύτερος από τον αναμενόμενο, μπορεί να αποδειχθεί παροδικός. Βραχυπρόθεσμα, ο κόσμος έχει έλλειψη από θεμελιώδη στοιχεία όπως ημιαγωγοί, χώροι στέγασης, και ενέργεια, επομένως οι πιέσεις στις τιμές μπορεί να επιδεινωθούν πριν βελτιωθούν. Η ψηφιοποίηση των πάντων, που επιταχύνθηκε από την πανδημία [6], έχει κάνει την έλλειψη των chip ιδιαίτερα επώδυνη˙ η Goldman Sachs σημειώνει ότι το μέσο καινούργιο αυτοκίνητο περιέχει 50% περισσότερους ημιαγωγούς από όσους πριν από μόλις τρία χρόνια. Όμως, μεσοπρόθεσμα, οι παράγοντες της προσφοράς που ωθούν τις τιμές προς τα πάνω φαίνονται περισσότερο προσωρινοί παρά μόνιμοι. Τα σημεία συμφόρησης στην παραγωγή είναι πιθανό να εξομαλυνθούν καθώς ο κόσμος αφήνει την πανδημία πίσω του. Οι εργαζόμενοι είναι πιθανό να ενταχθούν ξανά στο εργατικό δυναμικό καθώς περισσότεροι άνθρωποι εμβολιάζονται και οι λαμβανόμενες από του στόματος αντιικές θεραπείες για την θεραπεία της COVID-19 γίνονται πιο εύκολα διαθέσιμες. Εν τω μεταξύ, οι τιμές της ενέργειας είναι πιο πιθανό να μειωθούν παρά να αυξηθούν, δεδομένου του σημερινού υψηλού επιπέδου τους.