Πώς οπλοποιούνται οι μετανάστες

Αντιμέτωπη με αυτήν την επίθεση, η ΕΕ βρήκε μια νέα λύση: θα πλήρωνε τεράστια χρηματικά ποσά σε χώρες για να αποτρέψει τη μετανάστευση. Το 2008, ο Λίβυος δικτάτορας, Μουαμάρ Αλ Καντάφι, σύνηψε μια συμφωνία με την Ιταλία, με την οποία η ιταλική κυβέρνηση συμφώνησε να πληρώσει 5 δισεκατομμύρια δολάρια ως «επανορθώσεις» στην Λιβύη για να σταματήσει την ροή των Αφρικανών που κατευθύνονταν βόρεια προς την Ευρώπη. Όταν ξέσπασαν οι εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης το 2011, φέρνοντας μια μεγάλη εξέγερση στην Λιβύη, ο Καντάφι προσπάθησε να αποτρέψει τις δυνάμεις της ΕΕ από την παροχή στρατιωτικής υποστήριξης στην επανάσταση προειδοποιώντας ότι «βομβάρδιζαν έναν τοίχο που στεκόταν εμπόδιο στην αφρικανική μετανάστευση προς την Ευρώπη».

Το επιχείρημα του Καντάφι δεν ήταν αβάσιμο. Η ανατροπή των δικτατοριών τόσο στην Λιβύη όσο και στην γειτονική Τυνησία είχε ως αποτέλεσμα την ταχεία αύξηση των μεταναστών που ταξίδευαν από την Βόρεια Αφρική στην Ευρώπη, ειδικά μέσω του ιταλικού νησιού Λαμπεντούζα. Το καλοκαίρι του 2011, περίπου 48.000 μετανάστες έφτασαν στο νησί˙ μέχρι το 2014, ο αριθμός είχε αυξηθεί σε πάνω από 170.000. Ανάμεσά τους ήταν άνθρωποι από όλη τη Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική που είχαν επιλέξει να κάνουν το επικίνδυνο ταξίδι στην άλλη πλευρά της Μεσογείου μέσω της Λιβύης, λόγω της μετεπαναστατικής φήμης της ως ανεξέλεγκτης πύλης προς την Ευρώπη.

Οι πολέμαρχοι του εμφυλίου πολέμου της Λιβύης είδαν σύντομα μια δική τους ευκαιρία. Το 2017, η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (Government of National Accord) -το αναγνωρισμένο από τον ΟΗΕ καθεστώς, αν και ένα [καθεστώς] του οποίου η εμβέλεια δεν ήταν ούτε Εθνική ούτε υποστηρίχθηκε από ιδιαίτερη Συμφωνία- υπέγραψε μια συμφωνία που της πρόσφερε περαιτέρω αναγνώριση, πιστώσεις, ακόμη και εξοπλισμό σε αντάλλαγμα για την αναχαίτιση των επίδοξων μεταναστών. Αντί να έχουν την ευκαιρία να φτάσουν στην Ευρώπη, οι Αφρικανοί κρατήθηκαν σε στρατόπεδα κράτησης της Λιβύης , τα οποία η Διεθνής Αμνηστία αποκάλεσε «τοπίο κόλασης» για τις ανθυγιεινές και επικίνδυνες συνθήκες τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συνάψει παρόμοιες συμφωνίες με το Σουδάν και την Αίγυπτο, υπογραμμίζοντας ένα θεμελιώδες σημείο, ότι τα αυταρχικά καθεστώτα μπορούν να λάβουν όχι μόνο «ελευθέρας» από την ΕΕ για πολλά θέματα αλλά και επικερδή βοήθεια, εφόσον συνεχίζουν να κρατούν τους μετανάστες εκτός.

ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕ ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ

Φυσικά, τέτοιες συμφωνίες έδωσαν επίσης σε αυτά τα ίδια αυταρχικά καθεστώτα την δυνατότητα να απειλούν με ανεξέλεγκτη μετανάστευση ως μορφή εκβιασμού. Αφότου κατακλύσθηκε από πρόσφυγες του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2015, η ΕΕ συμφώνησε να πληρώσει στην τουρκική κυβέρνηση έξι δισεκατομμύρια ευρώ (περίπου 6,8 δισεκατομμύρια δολάρια) για να φιλοξενήσει πρόσφυγες στο δικό της έδαφος και να μην τους αφήσει να κατευθυνθούν πιο μακριά στην Ευρώπη. Στην πορεία, οι Βρυξέλλες κατέστησαν σαφείς τις ανησυχίες τους, τις οποίες ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να εκμεταλλευτεί. Όταν η ΕΕ άρχισε να επικρίνει την διεξαγωγή τουρκικών επιχειρήσεων στην βόρεια Συρία, απείλησε να «ανοίξω τις πύλες και να στείλω 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες προς εσάς» εάν δεν σταματούσαν να αποκαλούν την επίθεση του στην Συρία ως «εισβολή». Η ΕΕ υποχώρησε δεόντως, μαλακώνοντας τόσο το σχεδιαζόμενο εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων στην Άγκυρα όσο και την ρητορική της: η «εισβολή» μετατράπηκε σε «μονομερή στρατιωτική ενέργεια».

Ομοίως, όταν η κυβέρνηση της Ινδονησίας εξοργίστηκε από την πίεση της Αυστραλίας να δείξει επιείκεια σε δύο πολίτες της που αντιμετώπιζαν την θανατική ποινή για διακίνηση ναρκωτικών το 2015, απείλησε να σταματήσει την συνεργασία για την καταπολέμηση της μετανάστευσης στην Θάλασσα του Τιμόρ και να εξαπολύσει ένα «ανθρώπινο τσουνάμι». Το γενικό μάθημα ήταν, σε τελική ανάλυση, ότι οι μετανάστες θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν απλώς ως άλλο ένα διαπραγματευτικό χαρτί.

Σε μια εποχή διασυνδεδεμένων οικονομιών, οι πόλεμοι με πυρά είναι πολύ δαπανηροί, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά, για τις περισσότερες χώρες. Στην θέση τους έχει αναδυθεί μια σειρά εργαλείων που μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε όπλα, από τις κυρώσεις [4] έως τις κυβερνοεπιθέσεις [5] και την διαταραχή των αγορών ενέργειας. Μεταξύ αυτών των νέων τακτικών, η απειλή απελευθέρωσης μεταναστών έχει γίνει ιδιαίτερα ελκυστική.

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ

Φέρνοντας Ιρακινούς και Κούρδους στα πολωνικά σύνορα, ο Λουκασένκο δεν μετέτρεπε απλώς τους ίδιους τους μετανάστες σε πολιτικά όπλα. Μετέτρεπε επίσης σε όπλα πολλά άλλα στοιχεία των σύγχρονων διακρατικών σχέσεων: τις επικοινωνίες, το έγκλημα, και το δίκαιο. Ενώ κάποτε οι μετανάστες ήταν πιο πιθανό να κατευθυνθούν σε γειτονικές χώρες ή να ακολουθήσουν καθιερωμένες διαδρομές μετανάστευσης, στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του Διαδικτύου, οι φήμες για νέες διαδρομές και πιθανούς προορισμούς μπορούν να εξαπλωθούν εξαιρετικά γρήγορα, και οι διακινητές ανθρώπων διαδίδουν ενεργά παραπληροφόρηση [6] για να επεκτείνουν τις δουλειές τους. Αυτό που έκανε την Λευκορωσία να ξεχωρίζει ήταν ότι δεν υπήρχε μια ροή μεταναστών που προέκυψε φυσικά, αλλά μια [ροή] που δημιουργήθηκε από την ίδια την κυβέρνηση με την χρήση των δικτύων πληροφοριών.